Bozcaada’nın Yadigâr Tekstil Ürünleri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 100, 1071 - 1089, 22.11.2019

Aylin Özcan

https://doi.org/10.22559/folklor.913

Öz

Toplumların kültüründe yer alan önemli öğelerden biri de geleneksel tekstillerdir.
Türk kültürü köklü bir geçmişe sahip ve günümüze dek geçmişe dair kültürel
öğeleri devam ettire gelmiş bir nitelik taşır. Bu bağlamda kültürel öğeler ve
geleneklerin bir alt sınıflamasında da tekstil el sanatları dikkati çekmektedir.
Çanakkale ili Bozcaada yöresine özgü tekstil el sanatı ürünleri incelenmiş,
yörede kaynak kişilerle yapılan karşılıklı görüşmeler sonucunda kendilerine aile
büyüklerinden yadigâr kalan tekstil ürünlerine tarihî bir tanıklık edilmiştir. Yörede
2007 yılında alan araştırması survey tekniği ile kişisel koleksiyonlarda bulunan
veya günlük hayatta kullanılmaya devam eden atalardan yadigâr kalan tekstil
ürünleri kaynak kişilerle yapılan karşılıklı görüşmeler neticesinde fotoğraflanarak
belgelenmiş ve 2018 yılında 10 adet fotoğraf ve belge üzerinde incelemeye
gidilmiştir. Her bir tekstil ürünü için “Yöresel Tekstil Ürünleri Alan Araştırması
Belgeleme Fişi” tasarlanmıştır ve tekstillerin dokusal yüzey tür özellikleri, teknik
bilgileri ve üretimlerine ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Bozcaada’ya yerleşmiş
insanların yaşantılarına yansıyan adaya yakın diğer yerlerden esintili kültürel
izlerin ve halkın ekonomik geçimiyle harmanlanan kültürel örgelerin tanıtılması
amaçlanmıştır. Tekstillerde yöreye özgü motiflerin olması, renk ve kompozisyon
özellikleri, kullanım yeri ve özellikleri Türk kültürüne önemli bir kaynak sağlar. Araştırmada yöreye özgü bezeklerin kurdele, üzüm salkımı, camii, servi ağacı ve
altın küpe olduğu, bu bezeklere dönemin Rokoko üslubunun yansıtıldığı ortaya
çıkmaktadır. Yadigâr tekstillerin üzerinde görülen işlemelerin ipek ve pamuklu
kumaşlar üzerine uygulandığı, giyim amaçlı kullanılan gömlek ve belde kullanılan
en olarak bilinen kumaşın ise el dokuması pamuklu olduğu, tekstillerin giyimde ve
ev dekorasyonunda kullanılmış ürünler olduğu saptanmıştır. Türk kültürüne özgü
tekstil ürünlerinin yeni nesillere tanıtılması önemli bir görev olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Bozcaada, kültür, tekstil, bezek, yadigâr tekstil

Kaynakça

• Acar, B.B. (1982). Kilim-cicim-zili-sumak Türk düz dokuma yaygıları. İstanbul: Eren.
• Aksoy, Ş. (1977). Kitap süslemelerinde Türk Barok-Rokoko üslûbu. (T. Sancaktaroğlu, Ed.). İstanbul: Kültür Bakanlığı.
• Atabay, M. (2008). Osmanlı’dan cumhuriyete Bozcaada (1912-1923). Bozcaada Değerleri Sempozyumu, Bozcaada. (ss.95-96). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Ataçeri, E. ve S. Argavan. (1961). Bozcaada ortaokul sahasına yapılan kazı hakkında ön rapor. Türk Arkeoloji Dergisi. Ankara: Türk Tarihi Kurumu. S.11, ss. 19-20.
• Başer, G. (2004). Dokuma tekniği ve sanatı. İzmir: Punto.
• Bilgin, F. (2013). Mekân ve insan: Gelibolu ve Barbaros Hayreddin Paşa (Osmanlı Devleti’nin Akdeniz hâkimiyeti). Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, (S. 11 (14),ss. 17-31). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi.
• Çakıcı, A. C., L. Atay ve M. Aksu. (2010). Bozcaada turizmi için geçerli olabilecek fırsatlar, üstünlükler, zayıflıklar ve tehlikeleri tespit etmeye yönelik bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi Journal of Administrative Sciences, (S. 8, ss. 1). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Dölen, E. (1992). Tekstil tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi.
• Durmuş, H. (2006). Bozcaada’nın sosyo-ekonomik yapısı ve kültürü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Eldem, V. (1970). Osmanlı İmparatorluğunun iktisadi şartları hakkında bir tetkik. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Gürüney, M. H. (2006). Bozcaada harita ve gravürleri. Çanakkale: Bozcaada Yerel Tarih ve Araştırma Merkezi.
• Hamlacıbaşı, N. (2012). Üzüm adasından sözümona hikâyeler. İstanbul: Chiviyazıları.
• İnalcık, H. (2011). Studies in the history of textiles in Turkey. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Küçükerman, Ö. (1987). Hereke fabrikası. İstanbul: Sümerbank Genel Müdürlüğü Barın Yazı.
• Nutku, Ö. (1985). Onyedinci yüzyılda saray kumaşları. İstanbul: İletişim.
• Özpulat, F. (1987). Cumhuriyet döneminde Türkiye’de el dokumacılığından tekstil endüstrisine geçiş. Türkiye’de El Sanatları Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Salman, F. (2002). Türkler Ansiklopedisi, Osmanlı Dönemi Türk kumaş sanatı. Ankara: Yeni Türkiye. Sevinç, N. and T. Takaoğlu. (2004). The early bronze age on Tenedos/ Bozcaada. Studia troica, (14): 135-141. Tübingen: Eberhard Karls Universität.
• Takaoğlu, T. ve A. O. Bamyacı. (2008). Antik çağda Bozcaada (Tenedos). Bozcaada Değerleri Sempozyumu. (ss. 71-82). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Yetkin, Ş. (1993). Türk kumaş sanatı başlangıcından bugüne Türk sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• http://www.canakkalekulturturizm.gov.tr/TR-70576/bozcaada-tenedos.html, [Erişim: 10.12.2018].
• http://osmanliistanbulu.org/tr/images/osmanliistanbulu-1/24_jean-louis-acque-grammont.pdf [Erişim:10.12.2018].
• http://www.tdk.gov.tr
• Emine Ersöz: Yaşı: 75; Doğum Yeri: Bayramiç, Çanakkale; Mesleği: Ev Hanımı; Adresi: Alaybey Mahallesi Namazgâh Caddesi Değirmenlik Sokak Hane No: 18 Bozcaada Çanakkale.
• Perihan Erdem: Yaşı: 53; Doğum Yeri: Bozcaada Çanakkale; Mesleği: Ev Hanımı; Adresi: Cumhuriyet Mahallesi Kireççi Sokak Hane No: 18 Bozcaada Çanakkale.
• Şükran Sevinç: Yaşı: 53; Doğum Yeri: Bozcaada Çanakkale; Mesleği: Emekli; Adresi: Alaybey Mahallesi Hamam Sokak Hane No: 20/A Bozcaada Çanakkale.