Orhan Pamuk’un Kafamda Bir Tuhaflık Adlı Romanını ‘Çatışma ve Göç Kültürü Modeli’ Bağlamında Okumak

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 101, 1 - 21, 05.02.2020

Hanife Nalan Genç

https://doi.org/10.22559/folklor.1146

Öz

Orhan Pamuk’un kurgusu, biçemi ve anlatı yerlemleriyle postmodern roman olarak
değerlendirilen Kafamda Bir Tuhaflık isimli yapıtı, Mevlut Karataş isimli başkişinin
memleketi Beyşehir’den İstanbul’a göç ettiği yaşamının 43 yıllık öyküsüdür.
1969 yılından 2012 yılına kadarki bu süreç dönemin toplumsal, siyasal ve ekonomik
olaylarına tanıklık eder. Mevlut İstanbul’da yoğurtçuluk, dondurmacılık,
pilavcılık, otopark bekçiliği gibi pek çok farklı işte çalışsa da esas olarak kendisini
boza satıcısı olarak tanımlar. Romanda pek çok kişinin gözünden anlatılan İstanbul,
onun sokakları ve yaşantısı Mevlut’un kafasında farklı anlamlarla değer bulur.
Mevlut’un kendisi dışında kimsenin bilmediği ya da daha doğru bir anlatımla,
kimseyle paylaş(a)madığı kafasındaki tuhaflığın tek tanığıdır bu kent. Mevlut’un
kafasındaki tuhaflık aşk, mutluluk ve seçimler üzerine düşüncelerden kaynaklıdır.
Kafasındaki tuhaflığı kentin siyasi, ekonomik, toplumsal olay ve durumlarının
sonucu değişimiyle sorgulayan Mevlut tüm yaşamı boyunca bunu gözlemleriyle
ilişkilendirir. Kahramanın iş, eğitim ve insan ilişkileriyle başlayan ilk çatışmaları
evliliğiyle yön değiştirir. Mevlut’un bir kandırmaca sonucu seçtiği kadınla değil,
onun kız kardeşiyle evliliğinin beraberinde getirdiği çatışma iç dünyasında bir sorgulamaya
dönüşür. Tüm yaşamı boyunca kent, yazgısı ve kafasındaki tuhaflıklarla
baş başa kalır. İstanbul’da bir yandan yaşam savaşımı verirken, diğer yandan bu
kentte tutunmaya çalışan Mevlut için daha esenlikli bir yaşama kavuşmak arzusuyla
göç ettiği İstanbul yalnızlık ve yabancılaşmanın adı olur. Romanın sonunda
kendisine gerçek aşkının ilk eşi Rayiha olduğunu itiraf eden Mevlut kafasında seçim,
niyet, mutluluk ve yaşama dair tuhaflıklarla kentin sokaklarında yarım kalan
yolculuğuna devam edecektir.

Anahtar Kelimeler

kafamda bir tuhaflık, göç, göç kültürü

Kaynakça

• Adıgüzel, Y. (2016). Göç sosyolojisi. İstanbul: Nobel Akademik.
• Aksoy. S. (2019). Çatışma ve göç kültürü yöntembilimi bağlamında bir roman okuması: H. G. Daha. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Edirne Trakya Üniversitesi - Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne-Tekirdağ.
• Aytekin, H. (2016). Asiye Cabbar’ın “Baba evinde bana yer yok” adlı eserinde sömürge kültürü ve Müslüman kadının yaşadığı zorluklar, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 36, 12: 171- 188.
• Berry J. W. (2003). Conceptual approaches to acculturation, K. Chun, P. Balls- Organista, and G. Marin, Acculturation: Advences in theory, measurement and applied research. Washington: American Psychological Association, pp. 79-80.
• Çağlayan, S. (2011). Göç kavramı ve kuramları. (F. Güneş, Ed.). Kent Sosyolojisi. Anadolu Üniversitesi AÖF, Eskişehir.
• Erkal, M. (1997). Sosyoloji. (Genişletilmiş 8. bs.). İstanbul: Der.
• Fichter, J. (1994). Sosyoloji nedir? (N. Çelebi, Çev.). Ankara: Atilla.
• Gezici, A. (2006). Orhan Pamuk kimdir? A. Gezici içinde: Vatan hainliğinden Nobel fatihliğine, ss. 19-44. İstanbul: Hiperlink.
• Günay, O. ve Ark. Cumhuriyet Kitap eki. 11 Aralık 2014. Söyleşi.
• Günay, E., Atılgan, D. ve Serin, E. (2017). Dünya’da ve Türkiye’de göç yönetimi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 7, ss. 37-60.
• Güvenç, B. (1996). Göç olgusu ve Türk toplumu. II. Ulusal sosyoloji kongresi: Toplum ve göç. Mersin: Sosyoloji Derneği.
• İçduygu, A. ve Sirkeci, İ. (1998). Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde göç hareketleri. 75 yılda köylerden şehirlere. (O. Baydar, Ed.) . İstanbul: Tarih Vakfı.
• Keleş, R. (1996). Kentleşme politikaları. Ankara: İmge.
• Kula, O. B. (2016). Kafamda bir tuhaflık romanında kültürel bir öge olarak bozanın anlatılaştırımı. folklor/edebiyat, (22. Cilt). S. 87, ss. 31-42.
• Osmanoğlu, Ö. (2016). Türk sineması’nda dış göç olgusu: Sosyo-kültürel karşılaşmalar, kimlik çatışması ve yabancılaşma. Marmara İletişim Dergisi / Marmara Journal of Communication, S. 25, ss. 77-98.
• Pamuk, O. (2014). Kafamda bir tuhaflık. İstanbul: Yapı Kredi.
• Sirkeci, İ. (2009). Transnational mobility and conflict. Migration Letters, S. 6(1), ss. 3-14.
• Sirkeci, İ. (December 2012). Transnasyonal mobilite ve çatışma. Migration Letters, S. 9(4), ss. 353- 363. . (2004). Jean Paul Sartre’ın Bekleyiş adlı romanına Goldmann’cı yazın toplumbilimsel (oluşumsal yapısalcı,) bir yaklaşım. Edebiyat Sosyolojisi İncelemeleri içinde bölüm. (K. Alver Ed.). Ankara.
• Tilbe, A. (2015). Göç/göçer yazını incelemelerinde çatışma ve göç kültürü modeli [bildiri]. (A. Tilbe ve ark. Ed.). 3rd Turkish Migration Conference, Charles University Prague, Turkish Migration Conference 2015 Selected Proceedings (25-27 June 2015), ss. 458-466. London: Transnational.
• Tilbe, A. ve Sirkeci, İ. (2015). Göç ve göçmen yazını üzerine. Göç Dergisi, (2. cilt). S. 1, ss.1-4. London: Transnational.
• Tilbe, A. (2016). Göç kültürü ve çatışma modeli bağlamında Latife Tekin’in Sevgili arsız ölüm’üne bir bakış. (A.Tilbe ve S. Bosnalı Ed.). Göç Üzerine Yazın ve Kültür İncelemeleri, ss. 1-17. London.
• Tilbe, A. (2017). Göç kültürü ve çatışma modeli bağlamında Mathias Enard’ın Hırsızlar sokağı. [bildiri]. (A.Tilbe ve ark. Ed.). The 5th Migration Conference, Harokopio University Athens, The Migration Conference 2017 Selected Proceedings, (23-26 August 2017). London.
• Tilbe, A. (2018). Çatışma ve göç kültürü modeli bağlamında göç romanı incelemesi: Yüksel Pazarkaya’nın Savrulanlar’ı. Göç Dergisi, (5. cilt). S. 1.
• Yağlı, A. (2018). Çizgi romanlarda dil ve kültür aktarımı. International Social Sciences Studies Journal, 4(23): 4345-4351.
• Yazan, Ü. M. (1991). Avrupa’da aile sosyolojisi araştırmaları ve ülkemiz için bazı teklifler. Sosyo–ekonomik yönleriyle aile sempozyumu. İstanbul: M.Ü. Ortadoğu ve İslam Ülkeleri Ekonomik Araştırma Merkezi. No. 6.
• Yıldırım, F. (2011). Ahmet Mithat Efendi’nin Felatun Bey İle Rakım Efendi romanında ironik söylem. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, No. 6(3), pp. 1783-1794.