Foucauldian “Medical Gaze” as an Ideological Apparatus of Modern Power Structures in the Works of Rıfat Ilgaz, Ōoka Shōhei, Jean-Paul Sartre and Joseph Conrad

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 101, 157 - 171, 05.02.2020

Devrim Çetin Güven

https://doi.org/10.22559/folklor.1148

Öz

There has always been a discursive clash between modern literature and modern medicine. Sontag, for instance, blames literature for producing discriminative metaphors, proposing that a “metaphor-free,” exclusively medical discourse, would enable patients to undergo their diseases freely. On the contrary, Karatani, arguing that modern medicine is by no means out of the realm of metaphorproduction, but at the heart of it, refutes Sontag’s theses. He reinforces his counterargument by grounding it on René Dubos’ Mirage of Health which criticises the self metaphorisation of medicine via the ideology of romantic heroism and its exaggeration of its role in healing diseases. However, a considerable shortcoming of Karatani’s approach lies in the fact that he overlooks how negatively modern medicine is represented in world literature. Indeed, in several modern novels doctors are depicted as professionals who dehumanise their patients by regarding them merely as sick bodies. Such a “medical gaze” (Foucault) also manifests as a de-nationalising attitude in Ooka’s Fires on the Plain, as well as Ilgaz’s Nights of Blackout, which we particularly concentrated on. In this article, the representations of modern medicine’s arrogant and patronising attitudes by Ilgaz, Ooka, Sartre and Conrad are theoretically analysed in their relations with modern power structures.

Anahtar Kelimeler

the medical gaze, disease, modern power structures, world literature, comparative literature

Rıfat Ilgaz, Ōoka Shōhei, Jean-Paul Sartre ve Joseph Conrad’ın Eserlerine Modern İktidar Yapılarının Bir İdeolojik Aygıtı olarak Foucault-sal “Tıbbi Bakış”

Öz

Modern edebiyatın bazı eserleriyle modern tıp arasında hep bir söylemsel çatışma olmuştur. Üstelik bu çatışma edebiyat kuramı düzeyinde de gerçekleşir. Örneğin, Susan Sontag ayrımcı amansız hastalık metaforları ürettiği gerekçesiyle, bilhassa edebiyatı suçlar. Ona göre “metaforsuz”, münhasıran tıbbi bir söylemin oluşturulması hastaların hastalıklarını özgürce yaşayabilmelerini sağlayacaktır. Buna karşılık, Kojin Karatani modern tıbbın metafor üretiminin dışında değil, tam kalbinde yer aldığını savunur ve edebiyata karşı hasmane bir tavır takınan Sontag’ın tezlerini çürütür. Karatani karşı-savını René Dubos’nun Sağlık Serabı eserine dayandırarak perçinler. Bu eserde, tıbbın, romantik kahramanlık ideolojisi aracılığıyla kendi kendisini metaforlaştırması ve hastalıkları iyileştirmedeki rolünü abartması eleştirilmektedir. Ne var ki, Karatani’nin yaklaşımındaki önemli bir eksiklik, modern tıbbın dünya edebiyatında nasıl olumsuz bir şekilde temsil edildiğini gözden kaçırmasıdır. Madame Bovary’den Karamsar Jude’a, Büyülü Dağ’dan Kutu Adam’a, modern doktor tipi şarlatan veya sahtekâr olarak tasarlanmıştır. Bu perspektiften yaklaşıldığında, Foucault’nun “tıbbi bakış” olarak kavramsallaştırdığı tutumun muhtelif kültürlerden metinlerde resmedilmiş olduğu gözlemlenebilir. Nitekim bu makalede ele alınan Conrad’ın Karanlığın Kalbi ve Sartre’ın Duvar eserlerinde, doktorlar muayene ettikleri kişileri salt hasta bedenler olarak gören, böylece onları “insanlıktan çıkaran” uzmanlar olarak betimlenirler. Bu insanlıktan çıkarıcı “tıbbi bakış”, yine burada işlenen Ōoka’nın Ovada Yanan Ateşler ve yoğun olarak üzerinde durduğumuz Ilgaz’ın Karartma Geceleri’nde “milliyetten çıkarıcı” bakış olarak da tezahür eder. Bu makalede, Ilgaz, Ōoka, Sartre ve Conrad gibi yazarların eserlerindeki, modern tıbbın söylem düzeyinde takındığı kibirli, buyurgan tutumlara ve kendisine atfettiği muktedir konuma dair temsiller, bunların modern iktidar yapılarıyla ilişkileri bünyesinde kuramsal olarak çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

tıbbi bakış, hastalık, modern iktidar yapıları, dünya edebiyatı, karşılaştırmalı edebiyat

Kaynakça

• Abe, K. (2001). The box man. New York: Vintage.
• Conrad, J., and Murfin, R. (1996). Heart of darkness: Complete, authoritative Text. London: Palgrave.
• Deleuze, G., and Guattari, F. (1994). What is philosophy? New York: Columbia University.
• Dubos, R. (1987). Mirage of health: Utopias, progress, and biological change . New Jersey: Rutgers University.
• Dumas Fils, A. (1856). La dame aux camélias. Paris: Michel Lévy Frères.
• Flaubert, G. (2004). Madame Bovary-provincial manners. New York: Oxford University.
• Foucault, M. (2003). The birth of the clinic-an archaeology of medical perception. New York: Routledge.
• Güven, D. Ç. (2016). Dünya edebiyatında “amansız hastalık” söylemi -Sontag, Karatani ve Dumas Fils Örneklerinde. Turkish Studies, 415-432.
• Hardy, T. (2003). Jude the obscure. New York: Oxford University.
• Ilgaz, R. (2014). Karartma geceleri. İstanbul: Çınar.
• Karatani, K. (1998). Origins of modern Japanese literature. Durham: Duke University.
• Mann, T. (2005). The magic mountain. New York: Every Man’s Library.
• Ooka, S. (2001). Fires on the plain. North Clarendon: Tuttle.
• Orwell, G. (2008). 1984. London: Penguin.
• Sartre, J.-P. (1969). The wall, and other stories. New York: New Directions.
• Sontag, S. (1978). Illness as metaphor. New York: Farrar, Straus and Giroux.
• Watt, D. (1989). How war came: The immediate origins of the second world war, 1938–1939. London: Heinemann.
• Weinberg, G. (2005). A world in arms. Cambridge: Cambridge.