İnsan-ı Kâmil Olma Yolunda Bir Sultan Şair: Muhibbî

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 101, 173 - 185, 05.02.2020

Nazire Erbay

Öz

dallarında anlamlandırılmaya çalışılmıştır. İnsanın kendine bakışını, yüzyıllara
göre verdiği varlık mücadelesini araştırmak edebi metne bakışta önemlidir. Klasik
şairler bireysel seviyede tekâmülün tasavvuftaki karşılığı insan-ı kâmili kendini
anlama ve yeryüzünde konumlandırmada kullanırlar. Bir sultan şair olan
Muhibbî’yi kişilik ve sanatçı olarak tanımak için şiirleri üzerinden araştırma yapmak
çalışmanın hedefleri arasındadır. Bundan dolayı insan-ı kâmil kavramı izlek
olarak alınmıştır. Sıradan insan için insan-ı kâmili algılama farklıdır. Bir sultan için
bu kavram algısının farklılığı metinde ortaya koyulmuştur.
Burada ayrıca dünya edebiyat tarihinde pek örneği görülmeyen sultan şairliğe gönderme
yapılmaktadır. Muhibbî Osmanlı edebiyatının önemli sultan şairlerindendir.
Muhibbî’nin sultan ya da şair olması dışında kul bilinciyle yazdığı beyitleri oldukça
dikkat çeker. Şair bir padişah olarak Allah’a kul olmayı nefsini terbiye etme şeklinde
ifade eder. Çalışmada Muhibbî’nin gazellerinde padişahlığına doğrudan vurgu
yaptığı beyitler ön plana çıkarılmaktadır. Şairin padişah, insan, kul, kâmil insan gibi
uçlardaki ruh halini vurgulaması örneklerle aktarılmaktadır. Beyitlerde Kanuni Sultan
Süleyman’ın sultan olarak bilhassa kâmil insan olmayı öne çıkarması mühimdir

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, Kanunî Sultan Süleyman

Kaynakça

• Affifi, A. E. (1975). Muhyiddin İbnü’l Arabi’nin tasavvuf felsefesi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 127.
• Chittick, W. C. (2016). Varolmanın boyutları. İstanbul: İnsan.
• Gündüz, İ. (1989). Osmanlılarda devlet / tekke münasebetleri. Ankara: Seha.
• Kartal, A. Metafizik bir ilke olarak insan-ı kâmil. Keşkül Dergisi, S. 17.
• Kılıç, M. E. (2006). haz. A. Sait Aykut, E. Efe Çakmak, Padişah-ı âlem olmak bir kuru gavgâ imiş. Cogito, S. 46, Bahar, 109.
• Muhibbî Dîvânı, haz. C. Ak (1987). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı 129.
• Nasr, S. N. (2001). Bilgi ve kutsal. İstanbul: İz.
• Spinoza, (2011). Etika, İstanbul: Dost.
• Tatçı, M. (1990). Yunus Emre dîvanı tenkitli metin. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Elektronik kaynaklar
• Aydın, M. S. İnsân-ı kâmil, TDV İslâm ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ insan-i-kamil (Erişim: 12.05.2019).
• Duralı, T. Şiir, Fikriyat, Ağustos 2017, https://www.fikriyat.com/yazarlar/akademi/ teoman-durali/ 2017/08/04/siir, (Erişim: 23.04.2019).
• Harman, Ö. F. Süleyman, TDV İslâm ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.t /suleyman#1 (Erişim: 01.06.2019).
• Uludağ, S. Ma‘rifet-i nefs, TDV İslâm ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ marifet-i-nefs (erişim: 23.04.2019).