Kafka’nın “Melezleme”Sindeki Bağlaşıklık Ölçütleri

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 103, 609 - 620, 01.08.2020

İnci Aras

https://doi.org/10.22559/folklor.1169

Öz

Sözcükler ve tümceler arasındaki bağıntılardan hareketle dile bir metin olarak yaklaşan metindilbilim, metni yedi kriteri karşılayan bir iletişim olgusu olarak tanımlar: bağlaşıklık, bağdaşıklık, amaçlılık, durumsallık, kabul edilebilirlik, bilgisellik ve metinler arası ilişki. Bu ölçütlerden, küçük ölçekli yapı kategorisinde yer alan ve sözcüksel ve dilbilgisel olarak ikiye ayrılan bağlaşıklık, metin yüzeyinde bulunan sözcük dizilimi ile tümcenin anlamı arasındaki somut ilişkinin incelenmesini mümkün kılar. Yüzey metnin doğrudan kendisine yönelik olan bağlaşıklık, bu bakımdan en önemli metinsellik ölçütü olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, Kafka’nın “Melezleme” adlı öyküsündeki bağlaşıklık düzenekleri metindilbiliminin söz konusu kriterleri çerçevesinde çözümlenecek ve bu inceleme ile öykünün küçük ölçekli yapısına ışık tutulacaktır. Çalışmada öncelikle anlatının temel katmanı tespit edilecektir. Ana karakterin elindeki nesneden kurtulma arzusu ile başlayan ve bu arzudan vazgeçmesi ile tamamlanan temel dönüşümün tespitinin ardından anlatının alt katmanları incelenecektir. Anlatı zemininde birbirine örüntülenerek temel anlatı katmanının iskeletini oluşturan yedi alt katman da kendi içlerinde dönüşümler içermekte ve bu haliyle anlatıda ana karakterin kurtulmak istediği nesnesi ile bütünleşmesine katkıda bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

metindilbilim, Kafka, bağlaşıklık ölçütleri

Kaynakça

• Aksan, D. (1982). Dilbilim seçkisi: Günümüz dilbilim çevirileriyle ı̇lgili yazılardan çeviriler. Ankara: TDK.
• Aksan, D. (2000). Her yönüyle dil. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Aydın, İ. ve Torusdağ, G. (2014). Türkçe öğretimi çerçevesinde yazınsal bir metin çözümleme örneği olarak Refik Halit Karay’ın garip bir hediye’si. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. Cilt 3. Sayı: 4. s. 109-134.
• Beaugrand, R. A.; Dressler, W. U. (1981). Introduction to text linguistics. London and New York: Longman Group Limited.
• Coşkun, E. (2005). İlköğretim öğrencilerinin öyküleyici anlatımlarında bağdaşıklık, tutarlılık ve metin rlementleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe Öğretmenliği Bölümü, Ankara.
• Dilbilim sözlüğü. (2011). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Dilidüzgün, Ş. (2008). Türkçe öğretiminde metindilbilimsel bağlamda uygulamalı bir yaklaşım. (Yayımlanmamış doktora tezi.). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Bölümü, İstanbul.
• Dressler, W.; Beaugrande, R. A. (1981). Introduction to text linguistics. London: Longman.
• Günay, D. (2007). Metin bilgisi. İstanbul: Multilingual.
• Halliday, M. A. K.; Ruqaiya, H. (1976). Cohesion in English. London: Longman.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Engin.
• Jeanrond, W. G. (2007). Teolojik hermenötik. E. Kuşçu, (Çev.) İstanbul: İz.
• Kıran, Z.; Kıran, A. (2010). Dilbilime giriş. Ankara: Seçkin.
• Özünlü, Ü. (1990). Klasik sözbilimin deyişbilimdeki uzantıları. Dilbilim Araştırmaları Dergisi. Sayı 1. s. 85-94.
• Wellek, R.; Warren, A. (1983). Edebiyat biliminin temelleri. A. E. Uysal (Çev.) Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Uçan, H. (2016). Dilbilim, göstergebilim ve edebiyat eğitimi. İz.
• Weinrich, H. (1993). Dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: ABC.