Samed Vurgun’un ‘Ferhad ve Şirin’ Oyunu ile Nazım Hikmet’in ‘Ferhad ile Şirin’ Oyunu Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 104, 883 - 906, 01.11.2020

Ayşe Ulusoy Tunçel

https://doi.org/10.22559/folklor.1359

Öz

Doğu edebiyatlarında asırlardır işlenen Hüsrev ü Şirin hikâyesinin bir bölümü olup
sonradan genişletilen Ferhad ü Şirin hikâyesi, tiyatro edebiyatına da konu olmuştur. Türk edebiyatında hikayeyi tiyatro eserine dönüştüren şairler arasında, farklı
coğrafyalarda fakat aynı dönemlerde yaşamış ve aynı sanat metodunu benimsemiş
olan Nazım Hikmet ve Samed Vurgun özellikle dikkati çekmektedir. Azeri Edebiyatında Samed Vurgun, hikâyeyi Ferhad ve Şirin adıyla manzum olarak oyunlaştırırken XII. yüzyıl şairi Nizamî’nin Hüsrev ve Şirin mesnevisini kaynak olarak
almıştır (1941). Nazım Hikmet ise Ferhad ile Şirin’i, eserin halk hikâyesi versiyonunu esas alarak mensur bir tarzda kaleme alır (1948). Her iki şair de Toplumcu
Gerçekçi sanat anlayışlarını bu eserlerine de yansıtmışlar, bir halk kahramanı olan
‘Ferhad’ karakterini ön plana almışlardır. Şairlerin, mizaçlarından, içinde yetiştikleri çevrenin kültüründen ve bireysel hikâyelerinden kaynaklanan farklılıklar,
yaşadıkları dönemin siyasî olayları, hikâyeyi yeni unsurlarla zenginleştirmelerine
veya bazı unsurları çıkartmalarına neden olmuştur. İki şair de iki aşk ve üç şahıs etrafında kurguladıkları eserlerinde, ‹Ferhad’ın Şirin’e duyduğu kuvvetli aşk’ motifini muhafaza ederken, Nazım Hikmet bu aşkı halka hizmet aşkına dönüştürmüş;
Samed Vurgun ise esere vatan ve hürriyet aşkını ilave etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan tiyatrosu, Samet Vurgun, Ferhad ile Şirin

Kaynakça

• Akan, M. (2017). Sosyalist gerçekçilik üzerine kısa bir değerlendirme. Itıl Suwı Aka Turur. U.Üren- D. Çatalkılıç (Ed.). İzmir: Ege Üniversitesi. ss.371-382.
• Akpınar, Y. (1994). Azerî edebiyatı araştırmaları. İstanbul: Dergâh
• Alpay-Tekin, G. (1994). Alî Şîr Nevâyî- Ferhâd ü Şîrîn (inceleme-metin). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Caferov, C. (1974). Azerbaycan teatrı (1873-1973). Bakü.
• Ertop, K. (2016). Ferhat’ın geçmişten geleceğe yolculuğu. Uluslararası Nâzım Hikmet Sempozyumu 25-27 Ocak 2002. İstanbul: Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı. ss.185-193.
• İşgören, T. (2016). Samed Vurgun, hayatı- sanatı ve eserleri. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dünyası Edebiyatları Ana Bilim Dalı.Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Kavas, E. (2007). Ferhad ile Şirin öyküsünden uyarlanan oyunlar. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir.
• Kavlak, A. (2009). Bakü’ye gidiyorum ay balam- Nâzım Hikmet’in Azerbaycan’daki izleri (1921- 1963). İstanbul: Yapı Kredi.
• Levend, A. S. (1964). Lâmiî’nin Ferhad ü Şirin’i. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Sayı.240, s.85-111.
• Levend, A. S. (1965). Ali Şir Nevaî hayatı, sanatı, kişiliği. 1.cilt, Ankara:Türk Tarih Kurumu.
• Makas, Z. (1990). Azerbaycan tiyatro eserleri antolojisi: Azerbaycan dramaları. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Memmed A. (1964). Semed Vurgun’un dramaturgiyası. Bakü.
• Memet F. (2000). Nazım Hikmet. İstanbul : Adam.
• Nâzım H. (2002). Kemal Tahir’e mapusaneden mektuplar. İstanbul: Tekin.
• Nâzım H. ( 1987 ). Sanat ve edebiyat üstüne. A. Çalışlar (Haz.). İstanbul: Bilim ve Sanat.
• Nâzım H. (2016). Oyunlar 2. İstanbul: Yapı Kredi.
• Nâzım H. (2017). Piraye’ye mektuplar. M. Fuat (Der.). İstanbul: Yapı Kredi.
• Nizamî. (1986). Hüsrev ve Şîrîn. S. Sevsevil (Çev.). İstanbul: Millî Eğitim.
• Oktay, A. (2003). Toplumcu gerçekçiliğin kaynakları. İstanbul: Everest.
• Özarslan, M. (2019). Mukayeseli bir araştırma Ferhad ile Şirin. İstanbul: Ötüken.
• Pazarkaya, Y. (2003). Ferhad ile Şirin masaldan mesele- Nâzım Hikmet’in en güzel oyunu. Adam Sanat. Sayı.204, Ocak 2003, ss.58-74.
• Şener, S. (2002). Nazım Hikmet’in oyun yazarlığı. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Tagızade, L. (2006). Sosyalist realizm: Kökeni, oluşum süreci ve kavramı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı.4, ss.17-24.
• Tavukçu, O. K. (2000). Hüsrev ü Şirin konulu eserlerde esas kahraman olarak Hüsrev veya Ferhad’ın tercih edilme sebepleri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı. 14, Erzurum, ss.143- 148.
• Timurtaş, F. K. (Temmuz 1952). ‘Husrev ü Şirin’ ve ‘Ferhad ü Şirin’ yazan şairlerimiz. Türk Dili, Cilt 1, Sayı. 10, ss.567-573.
• Uraz, M. (1978). Halk hikâyelerinin kaynakları: Hüsrev ve Şirin- Ferhad ile Şirin hikâyeleri. Türk Folklor Araştırmalar. Sayı.342, ss.8203-8206.
• Yılar, Ö. (2014). Halk hikâyesi olarak Ferhad ile Şirin. Ankara: Pegem Akademi.