Metinlerarasılık Bağlamında Kurt ile Kıyamete Kalmak Anlatısının Dönüşümü

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 104, 813 - 825, 01.11.2020

Gülcan Kızılözen

https://doi.org/10.22559/folklor.1341

Öz

Sözlü kültür ürünlerinin, yaratım ve aktarım bağlamında, daima dinamik bir yapıya
sahip oldukları bilinmektedir. Özellikle anlatıya dayalı ürünler zamana ve üretilip
aktarıldıkları coğrafyaya bağlı olarak yenilenmekte ve bu yolla var olmaktadırlar.
Bununla birlikte bazı kültürel değişimler sonucunda unutulmaya yüz tutan anlatmaların bir kısmı yapı ve işlev bakımından başkalaşıma uğrayarak sözlü kültürde
yaşamaya devam edebilir. Bu duruma örnek olarak, incelememizde kıyamet konulu bir anlatının zamanla unutularak bir deyim olarak kalıplaşması, deyime dönüşen
bu anlatının daha sonra anlam kötüleşmesine uğrayarak yergi amacıyla kullanılması ele alınmıştır. Kayseri, Yozgat, Azerbaycan ve İran’ın Halhal şehrinden farklı
tarihlerde, farklı araştırmacılar tarafından derlenmek suretiyle yazıya geçirilmiş bu
anlatmalar metinlerarası bağlamda incelenmiş, anlatmaların zaman içinde gerek
konu gerek işlev ve yapı bakımından değişikliğe uğrayarak beddua, alay amaçlı
bir deyime dönüştüğü tespit edilmiştir. Türk köken mitleriyle bağlantılı olan, kıyamet gününde yalnızca yaşlı bir kadın ve kurdun hayatta kalacağının bildirildiği bu
anlatmalar içerik ve söylem bakımından çözümlenmiştir. Zaman içerisinde, inanç
bağlamında kurt ve kadının kutsallığı algısı kültür dünyamızdan uzaklaşmaya başlamıştır. Bu nedenle sözlü kültürde yaşayan kurt ile kıyamete kalmak deyiminde
bu iki motif tamamen olumsuz bir karaktere bürünmüştür. Ancak, anlam ve söylem
bakımından gerçekleşen olumsuz durum, kurt ve kadına dair kıyamet söyleminin
gelenekten silinip gitmesini engellemiştir. Bu bağlamda kurt ile kıyamete kalmak
bir deyim olarak sözlü kültürümüzdeki yolculuğuna devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

kurt, kadın, kıyamet

Kaynakça

• Abayhan, Y. (2015). Kültürlerarası ilişkiler. (Kültürlerarası psikoloji ortak kitabında), İstanbul: Nobel.
• Aktulum, K. (2018). Metinlerarasılık görüngüsünde gerçeklik ya da metnin göndergeselliği. Bilig. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 85: 233-256.
• Aylanç, M. (2011). Kıbrıs Türk romanında göç. İstanbul, TC Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı,Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Baybars, T. (1954). Mendilin ucundakiler. (Tilki ile Çobanaldatan içinde). Lefkoşa: Çardak.
• Baybars, T. (1997). Seçme şiirler: 1947- 1997, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Baybars, T. (1997). Uzak ülke: Bir Kıbrıs çocukluğu. B. Ö. Düzgören (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi.
• Baybars, T. (2007). Tilki ile çoban aldatan-Toplu şiirler (1951-2001). G. Korkmazel (Çev.) İstanbul: Yapı Kredi.
• Baybars, T. (2014). İspinozlar. Lefkoşa: Işık Kitabevi.
• Benedict, R. (1996). Krizantem ve kılıç-Japon kültür önekleri. İstanbul: İşbankası.
• Berdnikov, G.N. (1989). Istoria vsemirnoi literatury (A History of World Literature). Moscow: Nauka.
• Berry, J. W. (2015). Kültürlerası psikoloji-Araştırma ve uygulamalar. L. P. Tosun (Çev. Ed.) İstanbul: Nobel.
• Bozkurt, N. (2004). 20. yüzyıl düşünce akımları. İstanbul: Morpa Kültür.
• Burke, P. (2011). Kültürel melezlik. M. Topal (Çev.). İstanbul: Asur.
• Cengiz, S. (2014). İmparatorluktan ulus-devlete çok kültürlü kimliklerin ifade alanı: Kültürlerarası edebiyat. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6:50-57.
• Çakır, M .(2010). Kültürlerarası iletişimin bir yönü: Özün ötekileştirilerek yabancılaştırılması. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 1: 75-84.
• Demiryürek, M. (2016). İngiltere’de bir Kıbrıslı Türk yazar Taner Baybars ve çevirileri. XI. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı.
• Demiryürek, M. (2018a). Kıbrıs’tan Britanya’ya uzanan bir ada insanı: Taner Baybars. Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 1-2: 79-94.
• Demiryürek, M. (2018b). Taner Baybars-Osman Türkay-Talat Halman mektuplaşmaları bağlamında Türk Edebiyatı. III. Uluslararası KIBATEK Kıbrıs Türk Edebiyatı ve Edebiyatçıları Sempozyumu.
• Durisin, D. (1989). Theory of interliterary process. Bratislava: Obzor.
• Galik, M. (2000). Interliterariness as a concept in comparative literature. Comparative Literature and Culture. 4:1-7.
• Gelfand, M., L., M. Erez, and Z.Aycan, (2007). Cross-cultural organizational behavior. Annual Review of Psychology, 58: 479-514.
• Gallagher, S. E. and T. Savage (2013). Cross-cultural analysis in online community research: A literature review. Computers in Human Behavior, 29: 1028-1038.
• Holton, R. (2013). Küreselleşmenin kültürel sonuçları. K. Karaman (Çev.). Sosyoloji Konferansları Dergisi, 47: 59-75.
• Kartarı, A. (2001). Farklılıklarla yaşamak: Kültürlerarası iletişim, Ankara: Ürün.
• Kaya, E. (2017). Yaşamın sinir uçlarında Taner Baybars şiiri. Yeni Düzen Gazetesi, Lefkoşa.
• Matajc, V. (2009). Literariness as interliterariness, cosmopolitan ‘Author’ and ‘Interpreter’. Prımerjalna Knjızevnost , 32: 213-232.
• Mecklenburg N. (2008). Das mädchen aus der fremde-Germanistik als interkulturelle Literaturwissenschaft. Münih: Iudicium.
• Mignon, L. (2009). Ana metne taşınan dipnotlar-Türk edebiyatı ve kültürlerarasılık üzerine yazılar. İstanbul: İletişim.
• Roche, Jörg. (2001). Interkulturelle sprach didaktik: Eine Einführung. Tübingen: Günter Narr Verlag.
• Tidball, Derek (2018). Kutsallık; Tanrı’nın şaheserinin onarılması. U. Demirgil (Çev.). İstanbul: Haberci Basın.
• Ulusoy, H. Ö. (2017). Kültürlerarasılık, çokkültürlülük ve etnisite: Eskişehir’deki Çerkeslerin kültürlerarası iletişim pratikleri. Akdeniz İletişim Dergisi, 27: 165-181.
• Venera R. A., Gulfia R. Gainullinab, Oksana V. Shemshurenko (2016). The interliterary dialogues’ heuristic potential on the lessons of the Russian literature in the mulyiethnic environment. IFTE 2016: 2nd International Forum on Teacher Education.
• Von Zimmerman, C. (2006). Kulturthema migration und interkulturelles schreiben. Recherces Germaniques. ed. C. Maillard, Revue Annuelle, 3:7-25.
• Yaşın, M. (2005). Kıbrıs şiiri antolojisi. İstanbul: Adam.
• Yaşın, N. (2017). Taner Baybars’ın Babil kulesi. Yeni Düzen Gazetesi. Lefkoşa.
• Yıldız, T. (2014). Saussure’den Bakhtin’e dil-kültür ilişkisi: Tümü kapsayıcı olgu. İdil, 3.
• Wellek, R. (1963). The crisis of comparative literature. Concepts of criticism. Yale UP. 282-95.
• Elektronik kaynaklar Kappler, M. (2009). Remembering a childhood in Cyprus: Taner Baybars’ “smellscape” and multiculturalism in his autobiography, plucked in a far-off land” in Turkish literature and cultural memory.
• Multiculturalism as a Literary Theme after 1980. (Editor: C. Dufft). https://core.ac.uk/download/ pdf/41126075.pdf. (erişim 09.08.2019).
• Karahasan, H. (2004 ). The politics of national identity and the idea of ‘home’ in Taner Baybars’ ‘Letter to homeland’ and Mahmoud Darwish’s ‘A gentle rain in a distant autumn’ and ‘ıdentity card”, www.researchgate.com/file:///C:/Users/CIU/Downloads/JCS2004-Paper%20(1).pdf (erişim 18.02.2019)