Dünya ve Türk Kültüründe Tarihi, Mitik ve Ekinsel Açıdan “Ayna”nın Yeri

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 105, 29 - 45, 01.02.2021

Medine Sivri Zeynep Angın

https://doi.org/10.22559/folklor.1341

Öz

Ayna, insanoğlunun kadim tarihi boyunca ona eşlik etmiş en önemli nesnelerden
biridir. Bu nedenle sıradan bir nesneden farklı olarak aynanın da derin bir tarihi
bulunmaktadır. Antik kalıntılarda yapılan arkeolojik kazılar, aynanın bazı medeniyetlerde
bir süs eşyası; bazılarında ise yeniden dünyaya gelebilmek için kullanılacak bir nesne
olarak mezarlarda ölünün yanına bırakıldığını işaret etmektedir.
Kendisine yüklenen bu simgesel anlamlar nedeniyle de ayna; tarih, kültür, mitler
ve edebiyat için zengin bir kaynak olmuştur. Tarih boyunca medeniyetler arasında
gerçekleşen karşılıklı etkileşim ve kültür alışverişleri sonucu aynanın bu simgesel
anlamları farklı medeniyetlerde de açığa çıkmıştır. Bu bağlamda ayna mit, tarih,
kültür ve edebiyatta benzer özellikler göstererek kendine yer edinmiştir. Bu çalışmada
tarihsel ve sosyolojik bakış açısının ışığıyla ayna değerlendirilmiştir. Aynanın yalnızca
görüntüyü yansıtarak insanı görünür kılan özelliği dışında, aynaya tarih boyunca yüklenen
anlamları değerlendirmek amaçlanmıştır. Bu bağlamda elde
edilen veriler doğrultusunda aynanın kadim geçmişi ve insanoğlunun yaşamındaki
yeri değerlendirilmeye çalışılmıştır. Sonuçta, ayna tarihine ve aynanın farklı alanlardaki
kullanımlarında aynanın insanlar tarafından çeşitli ritlerde yoğun olarak
kullanıldığı ve farklı boyutlara geçiş için gerekli olan bir anahtar olarak simgeleştirildiği
tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

ayna, tarih, kültür, object

Kaynakça

• Acıpayamlı, O. (1978). Halkbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Anderson, M. (2008). The book of the mirror: An ınterdisciplinary collection exploring the cultural story of the mirror. New Castle: Cambridge.
• Beydili, C. (2005). Türk mitolojisi ansiklopedik sözlük. Ankara: Yurt Kitap.
• Bulfinch, T. (2011). Bulfinch mitolojileri. İstanbul: Pinhan.
• Campbell, J. (2013). Kahramanın sonsuz yolculuğu. İstanbul: Kabalcı.
• Çetindağ, Y.(2011). Ayna kitabı. İstanbul: Kitabevi.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin anahatları. İstanbul: Kabalcı.
• Eiade, M. (2014). Şamanizm. Ankara: İmge.
• Frazer, J. G. (2004). Altın dal dinin ve folklorun kökleri1. İstanbul: Payel.
• Gardin, N., vd. (2014). Larousse semboller sözlüğü. İstanbul: Bilgi Kültür Sanat.
• Grimal, P. (1997). Mitoloji sözlüğü Yunan ve Roma. İstanbul: Sosyal.
• Hançerlioğlu, O. (1993). Dünya inançları sözlüğü dinler, mezhepler tarikatlar, efsaneler. İstanbul: Remzi.
• İnanç, H. (2014). Çağımızın toplumsal algısını temsil eden parametrelerden ‘kimlik’, ‘kültür’ ve ‘uygarlık’ kavramlarının sosyo-politik analizi. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Cilt I / Sayı: I,35-57.
• İşler, E. (2004). Andre Gide’i mitlerle okumak. Ankara: Anı.
• Kalafat, Y. (2009). Halk inançlarından mitolojiye-1. Ankara: Berikan.
• Kalafat, Y. (2012). Türk kültürlü halklarında mitler. Ankara: Berikan.
• Korkmaz, E.(2010). Simgeler sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Küçük, A. vd.(2010). Dinler tarihi. Ankara: Berikan.
• Mahmud, K. (2014). Divanu lugati’t Türk giriş- metin- çeviri- notlar- dizin (A.B. Ercilasun - Z. Akkoyunlu (Hazırlayanlar). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Melchior-Bonnet, S. (2007). Aynanın tarihi. Ankara: Dost.
• Necatigil, B. (2011). Mitologya sözlüğü. İstanbul: Sel.
• Pala, İ.(1999). Ansiklopedik divan sözlüğü. İstanbul: Ötüken.
• Pendergrast, M. (2003). Mirror mirror a history of the human love affair with reflection. New York: Basic Books.
• Rosenberg, D. (2000). Dünya mitolojisi büyük destanlar ve söylenceler antolojisi. İstanbul: İmge. Ögel, B. (1984). İslamiyetten önce Türk kültür tarihine giriş. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu. VII. Dizisi, Sayı 42.
• Sayar, K.; M., Dinç (2009). Psikolojiye giriş. İstanbul: Dem.
• Sinemoğlu, N. (1991). Ayna. Türkiye diyanet vakfı islam ansiklopedisi, IV. Cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Timuçin, A. (1992). Düşünce tarihi. İstanbul: BDS.
• Timuçin, A. (2000). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Bulut.
• Ansiklopediler: Ana Britannica genel kültür ansiklopedisi (2004). III. Cilt. İstanbul: Ana.
• Büyük Larousse sözlük ve ansiklopedisi, III. Cilt. Milliyet Gazetecilik A.Ş.
• Gelişim Hachette alfabetik genel kültür ansiklopedisi (1983). İstanbul: Gelişim.