Folklorun “El Değmemiş” Bölgesi: Halk Türkülerinde Yüceltilmiş Bakirelik Algısı

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 106, 397 - 417, 07.05.2021

İsmail Abalı

https://doi.org/10.22559/folklor.1347

Öz

Bu çalışmada, sözlü geleneğimiz dâhilinde ortaya çıkan çeşitli yaratmalarda,
özellikle de türkülerde karşılaşılan bakirelik algısı üzerine yoğunlaşan bir araştırma
yapılmıştır. Kadını merkeze alan ve toplumsal cinsiyet konulu kimi çalışmalarda
işaret edildiği üzere evlenmemiş bir kadında aranılan özelliklerin en başında gelen
bakirelik olgusu, türküler özelinde analiz edilmiş ve bakireliğin hangi etmenler
sebebiyle halk türkülerinde yüceltilen ve tercih edilen bir özellik olduğu probleminin
üzerinde durulmuştur. Türkiye’nin farklı coğrafyalarına ait türkü metinlerini içeren
tezler ile derleme yahut inceleme kitapları gibi yazılı kaynakların temel alındığı
ve nitel araştırma yöntemi çerçevesinde doküman analizi metodunun kullanıldığı
çalışmada, türkülerde karşılaşılan bekâretle ilgili söz, tabir ve metaforlara yer
verilmiş; elde edilen bulgular tasnif edilerek sunulmuştur. Çalışmanın sonucunda
ise halk türkülerinde bakireliğin ideal eş ya da sevgili, güzellik sembolü, namus
timsali, cinsel hedef, cazibe ve şifa kaynağı olarak algılandığı tespit edilmiştir.
Çalışmada, söz konusu tespitler somut örneklerle desteklenerek genel bir
değerlendirmeye gidilmiş ve konuyla ilgili birtakım önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

türkü, bakirelik, bekaret, kadın, cinsellik, toplumsal cinsiyet rolleri

Kaynakça

• Addison, C. (2010). Enlightenment and virginity. Inkansiyo: The Journal of Humanities and Social Science, 2 (2), 71-77.
• Akbaba, M. F. (2002). Kahramanmaraş türküleri üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akbalık, E. (2014). Halk hikâyelerinde bir imaj olarak bağ ve bahçenin kadın ve bedeni ile ilişkisi. Milli Folklor, 101, 113-124.
• Altınbaş, G. (2018). Trabzon vilayeti türkü, atışma, atma türkü ve destanlarında cinsellik. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Aydın, T. (1999). Aydın güzellemesi. Aydın: Kent.
• Aydın, N. (2018). Kadın-kız kimliğinin oluşumu ve kadına bakış bağlamında toplumsal algıya yön veren atasözleri. SEFAD, 39, 169-180.
• Blank, H. (2019). Bekâretin el değmemiş tarihi. (6. Baskı). (E. Ergün, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Caner, E. (2017). Kutsal fahişeden bakire Meryem’e-toprak ve kadın. (2. Baskı), İstanbul: Su.
• Coşkun, G. (2019). Tokat’tan derlenen türkü sözlerindeki halk kültürü öğelerinin bir eğitim aracı olması bakımından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çakır, Ş. (2016). Burdur türküleri üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çetin, C. (2008). Türk düğün gelenekleri ve kutsal evlilik ritüeli. Ankara Üniversitesi Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Dergisi, 48 (2), 111-126.
• Demir, Z. (1999). TRT repertuvarında bulunan Denizli türkülerinin makam-ayak, tür ve usul yönünden incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Deveci, Ü. (2007). Deniz üstü köpürür-Muğla türküleri ve hikâyeleri (tasnif ve inceleme). Muğla: Muğla İl Kültür Müdürlüğü.
• Dincer, Ö. (2007). Namus ve bekâret: Kuşaklar arasında değişen ne? İki kuşaktan kadınların cinsellik algıları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Duman, O. (2016). Çorum türküleri üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Durbilmez, B. (2019). İkincil sözlü kültür bağlamında Neşet Ertaş’ın türkü Dağarcığına bir bakış. Türk kültür coğrafyası, halk bilimi ve edebiyat araştırmaları. İstanbul: Ötüken.
• Erdal, T. (2011). Erkek ağızlı türkülerde kadın imajı. folklor/edebiyat, 17 (65), 37-52.
• Erdem, M. E. (2018). Erzincan türküleri üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdir, F. (2016). Muğla türkülerinde kadın ve erkek temsillerinin ve rollerinin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eren, Ş. (2014). Kadın söylemli türkülerin tasnifi ve değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erenler, P. C. (2019). Adana türkülerinin genel özellikleri ve çeşitli değişkenler açısından analizi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ergün, E. (2019). Ön Söz, Bekâretin el değmemiş tarihi. (6. Baskı), (E. Ergün, Çev.) 11-34. İstanbul: İletişim.
• Eröz, M., ve Güler, A. (1998). Türk ailesi. (2. Baskı), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Evci, A. (2018). Orta Karadeniz Bölgesi’ne ait türkülerde Türk yaşam tarzı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eyüboğlu, İ. Z. (1976). Karadeniz aşk türküleri. İstanbul: Ada.
• Firestone, S. (1993). Cinselliğin diyalektiği-kadın özgürlüğü davası. (2. Baskı), (Y. Salman, Çev.) İstanbul: Panel.
• Freud, S. (2011). Rüyaların yorumu-2. (İ. Kırımlı, Çev.) İstanbul.
• Freud, S. (2018). Bakirelik tabusu. (2. Baskı), (E. Yıldırım, Çev.) İstanbul: Oda.
• Gündüz, A. (2008). Bilecik türküleri. Ankara: Punto.
• Halıcı, M. (1985). Konya sazı ve türküleri. İstanbul: Özden.
• Kaya, D. (1999a). Anonim halk şiiri. Ankara: Akçağ.
• Kaya, G. (1999b). Halk türkülerinde kadının konumu. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köse, N. (2003). Türk düğünlerinde gerdek sonrası duvak geleneği. Milli Folklor, 60, 92-109.
• Kunos, I. (1998). Türk halk türküleri. (A. O. Öztürk, Yay. Haz.) Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Kurt, B. (2016). Malatya yöresi türkü söyleme geleneği ve Malatya türküleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mernissi, F. (2014). Bekâret ve Ataerki, Müslüman toplumlarda kadın ve cinsellik. (P. İlkkaracan, Der.), (E. Salman, Çev.) (4. Baskı), 99-114. İstanbul: İletişim.
• Mirzaoğlu, F. G. (2019). Halk türküleri konu-icra-yapı-anlam-işlev. (2. Baskı), Ankara: Akçağ.
• Oğuz, Ö. (2012). Yazılı ve sözlü hukuk açısından evlenme pratikleri ve töre cinayetleri. Milli Folklor, 95, 103-113.
• Ölçer Özünel, E. (2017). Masal mekânında kadın olmak-masallarda toplumsal cinsiyet ve mekân ilişkisi. (2. Baskı), Ankara: Geleneksel.
• Özbek, M. (1981). Folklor ve türkülerimiz. (2. Baskı), İstanbul: Ötüken.
• Öztelli, C. (1972). Evlerinin önü (Bütün halk türküleri). İstanbul: Hürriyet.
• Sağol Yüksekkaya, G. (2007). Kalın ve çeyiz. Hediye kitabı. E. Gürsoy Naskali, ve A. Koç (Ed.), İstanbul: Kitabevi.
• Sol, S. (2016). Kadının dönüşüm mekânı: Rumeli türküleri örneği. Avrasya Etüdleri, 50 (2), 507-528.
• Şenocak, E. (2015). Halk anlatı ve inanışlarında mitolojik bir meyve: Nar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi¸4 (8), 228-251.
• Tan, N., ve Turhan, S. (2001). Van halk müziğine giriş. Ankara: Cem.
• Tan, N., ve Turhan, S. (2008). Ankara türküleri ve oyun havaları. Ankara: Cem.
• Tanses, H. (1995). Halk türküleri-Güfte ve besteleriyle. İstanbul: Say.
• Terzioğlu, A. M. (2015). Ağrı yöresinde kayıt altına alınmamış türkülerin derlenerek eğitim müziği açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tuna, S. T. (2006). Türk dünyası düğünlerinde koltuklama ve kırmızı kuşak bağlama geleneği. bilig, 38, 149-160.
• Tunç, E. (2021). Halk hikâyelerinde ataerkil bir ideoloji olarak “namus” ve erkek kimliğinin kurgulanmasında namus düşüncesinin üstlendiği işlevler üzerine. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9 (26), 11-33.
• Turhan, S., ve Akbıyık, A. (2011). Tarım türküleri. İstanbul: Okur.
• Türkçe sözlük (2005). (10. Basım), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Uzunöz, E. (2019). Tokat türküleri (İnceleme-Metinler).Yayınlanmamış yüksek lisans tezi,Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Yakıcı, A. (2013). Halk şiirinde türkü. (2. Baskı), Ankara: Akçağ.
• Yılmaz, M. A. (2005). Aladağ halk kültürü araştırması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yücesu, O. (1997). Elazığ-Harput türküleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yüksel, G. (2013). Kastamonu türkülerine psikanalitik bir bakış. Kültürümüzde türkü sempozyumu bildirileri III, Sivas: Es.
• URL-1: TDK Çevrimiçi Sözlük https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 08/06/2020