Orhan Hançerlioğlu’nun İnsansız Şehir’inde Köylüler ve Kentliler

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 107, 687 - 704, 06.08.2021

Meral Demiryürek

Öz

Orhan Hançerlioğlu (1916-1991) Trakya bölgesinde, Adana’nın Karaisalı ilçesinde ve İstanbul’da çeşitli devlet memuriyetlerinde bulunmuş bir yazardır.
Günümüzde çoğunlukla felsefe alanındaki kitaplarıyla tanınır. Hâlbuki yaşadığı
dönemde çok okunan Varlık, Yeditepe gibi edebî dergilerin sayfalarında sık sık
ismine rastlanır. Orhan Hançerlioğlu yazdığı sekiz roman ve otuza yakın hikâyesinde yaşadığı, gözlemlediği yerleri insan, doğa ve gelenek bağlamında özgün bir
üslup ve teknikle anlatır. Türk edebiyatına önemli katkıları vardır. Özellikle, 1946-
1953 yılları arasında yayımlanan hikâyeleri, İstanbul insanının yanı sıra kentten
uzakta görevli bir aydının bakış açısıyla köylüye dair ayrıntılara yer verişiyle ilgi
uyandırır. Bunlar arasında, Türk köylüsünün pratik zekâsına ve kentliden farklı
düşünme biçimine vurgu yapan tespitler çoktur. Yazara göre köylünün karakterini
belirleyen doğa şartları ve gelenektir. Kentli ise belli bir toplumsal düzen dâhilinde hareket eder.
Bir tezat olarak kendine has dünyası içinde bütün zorluk ve sıkıntılara
boyun eğmeden mücadele eden köylünün karşısında onu tam olarak anlamayan
kentli bir anlatıcı ve kurgusal kişi vardır. Hikâyelerde köy ortamındaki kentlinin
varlığına dayalı zıtlık, kırsal yerleşim kültürü algısını güçlendirici ve şaşırtıcı bir
etki yaratır. Bu makalenin amacı, vefatının 30. yılında Orhan Hançerlioğlu’nun
Türk edebiyatındaki yerini yeniden gündeme getirerek İnsansız Şehir (1953) adıyla
kitaplaşan hikâyelerinde anlattığı 1940’lı yıllardaki Türk insanının kentte ve köyde
hayat mücadelesini sürdürürken çevreye bağlı olarak geliştirdiği karakteristik
davranış biçimlerini kurgusal yapının imkânları aracılığıyla dikkatlere sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet dönemi, Türk hikayesi, köy edebiyatı, kent yaşamı, Trakya, Anadolu

Kaynakça

• Akbal, O. (1991). Hançerlioğlu için. Cumhuriyet. 2.
• Alangu, T. (1965). Cumhuriyetten sonra hikâye ve roman III (1940-1950) İstanbul: İstanbul.
• Ay, B. (1972). Sanatçılarla konuşmalar: Orhan Hançerlioğlu. Varlık, 780, 6-7.
• Baydar, M. (1956). Orhan Hançerlioğlu ile bir konuşma. Varlık, 429, 6-7.
• Demiryürek, M. (2016). Roman incelemesinin teorik temelleri ve uygulamaları Orhan Hançerlioğlu hikâyeden öte romandan beri. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Demiryürek, M. (2019). Orhan Hançerlioğlu. Türk edebiyatı isimler sözlüğü (TEİS) http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/orhan-hancerlioglu (E. T. 2.2.2021)
• Hançerlioğlu, O. (1946). Köylücükler. Amaç, 28, 18-21.
• Hançerlioğlu, O. (1951). Türk romanında Recâizâde. Beş sanat, 10, 9-10, 16.
• Hançerlioğlu, O. (1953). İnsansız Şehir. İstanbul: Varlık.
• Hançerlioğlu, O. (1957). Reşat Nuri Güntekin. Türk dili dil ve edebiyat dergisi, 65, 252-255.
• Hançerlioğlu, O. (1958). Çarpan kitaplar. Varlık, 472, 3-4.
• Hançerlioğlu, O. (1963). Sevgi üstüne. Türk dili dil ve edebiyat dergisi, 147, 145-149.
• Hançerlioğlu, O. (1964). Toplumculuk üstüne. Türk dili dil ve edebiyat dergisi, 156, 884-894.
• Orhan Hançerlioğlu ile bir konuşma. Varlık. 1 Ocak 1952, 378, 6.
• Orhan Hançerlioğlu öldü. Cumhuriyet. 11 Temmuz 1991, 20.
• Özçelik, O. F. (1956). Orhan Hançerlioğlu diyor ki. Hisar, 73, 12.
• Hızlan, D. (2021). Vefatının 30’uncu yılında Orhan Hançerlioğlu. Hürriyet. Erişim tarihi 05.05.2021, https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/dogan-hizlan/vefatinin-30uncu-yilinda-orhan-hancerlioglu-41778834