Türk Halk Mimarisi Örneklerinden Kütahya/Gediz Köy Odaları

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 107, 721 - 747, 06.08.2021

Elif Gürsoy

Öz

Milli kültürümüzün önemli unsurlarından olan, köye çeşitli sebeplerle gelen yolcuların ihtiyaçlarının karşılandığı köy odaları, köy halkının sosyal ve kültürel
amaçlarla bir araya geldiği sivil mimari örneklerini teşkil etmektedir. Günümüzde
çoğunlukla önemini ve işlevini yitiren bu yapıların tespiti ve mimari tanıtımının
yapılmasının amaçlandığı çalışmada, Kütahya İli Gediz İlçesi’ne bağlı belde ve
köylerde alan araştırması yapılmıştır. Güzüngülü Köyü’nde 3, Işıklar Köyü’nde
3, Yaylaköy’de 2, Polat Köyü’nde 2, Cebrail Beldesi’nde 3, Yeğinler Köyü’nde 6,
Yağmurlar Köyü’nde 2, Yeşilova Köyü’nde 3 ve Aşıkpaşa Köyü’nde 1 adet olmak
üzere toplam 25 adet köy odası yerinde tespit edilmiştir. Örnekler plan ve 2019 yılında çekilmiş fotoğrafları ile desteklenerek, tanıtılmıştır. Yapılar kat sayısına göre
değerlendirildikten sonra, ağırlama/toplanma bölümü durumundaki oda mekânının yer aldığı üst kat planı incelenmiş, karakteristik mimari ve süsleme özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çoğu 1950 ve 1960 yıllarına tarihlendirilen örneklerin birçoğu günümüzde fonksiyonlarını kaybetmiş ve ne yazık ki kaderine terk edilmiştir.
Ağırlama ve toplanma mekanı özelliği ile önem arzeden ancak günümüzde çoğu
kullanılmayan köy odalarının, mimari ve süsleme özelliklerinin yazılı ve görsel
belgelerle tanıtımı ile Türk halk mimarisi içerisindeki yerine vurgu yapılması
hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

halk mimarisi, konukseverlik, köy odaları, Gediz, Kütahya

Kaynakça

• Abdurrezzak, A. O. (2011). Kastamonu köy odalarının sosyal, kültürel ve ekonomik işlevleri üzerine bir araştırma. Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Atlı, S. (2015). Somut olmayan kültürel mirasa bir örnek: Balıkesir Pamukçu Erfene sohbet toplantıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8/40, 7-25.
• Baran, M. (2006). Halk mimarisinin halkbilimi bağlamında değerlendirilmesine Harran evleri örneği. Milli Folklor, 72, 142-156.
• Bozkurt, T. (2016). Konya-Gökyurt (Kilistra) köy odaları. Milli Folklor, 109, 201-216.
• Bulut, M. (2017). Sivas İlbeyli köy odaları. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 4/1, 13- 31.
• Büyükçanga, M. (2019). Osmanlı döneminden günümüze devam eden Konya ili Kadınhanı ilçesi Meydanlı köyünde bulunan köy odaları. Uluslar Arası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi 07-09 Nisan 1999, 719-724.
• Çal, H. (1998). The architecture of Boyabat village houses. The Ottoman House Papers From The Amasya Symposium 24-27 September, 46-54.
• Çınar, K. (1987). Köy odası (misafirhane). Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2/2, 79-87.
• Çınar, K. (1991). Konya ovası köylerinde misafirhaneler. Türk Halk Mimarisi Sempozyumu Bildirileri 5-7 Mart 1990 Konya, 57-74.
• Erarslan, İ. (2014). Bir ahilik geleneği Kırşehir’deki hanedan odaları. Ankara.
• Ersoy, G. A. (2017). Yozgat Büyükincirli Köyü köy odaları. Kalemişi, 5/10, 91-117.
• Gürsoy, E. (2018). Uşak köy odaları (Yâren odaları). İzmir: Ege Üniversitesi.
• Karaosmanoğlu, H.; Demirci, H. S. (2016). Sorgun Cihanşarlı köyünde yok olmaya başlamış ahşap oymadan yapılan köy odaları. I. Uluslararası Bozok Sempozyumu 05-07 Mayıs 2016 Bildiri Kitabı 4, 361-368.
• Karpuz, H. (2014). İç Anadolu bölgesi köy odaları. XVI. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları Ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildir18-20 Ekim 2013, 455-462.
• Karpuz, H. (2013). Kadınhanı’nda halk mimarisi. Prof. Dr. Hakkı Önkal’a Armağan, 131- 147.
• Karpuz, H. (2000). Konya köy odalarının kültür ve sanat değeri. Emin Bilgiç Hatırası, 319- 361.
• Karpuz, H. (2002). Konya’da halk mimarisi. Erdem, 13/38, 223-258.
• Karpuz, H.; Bozkurt, T. (2013). Ilgın-Beykonak (Tekke) köyü’nde halk mimarisi. K. Levent Zoroğlu’na Armağan, 345-360.
• Koç, E. (2008). Anadolu’da bir köy odası Hatışoğlu konağı. Çorum.
• Kuban, D. (2014). Mimarlık kavramları tarihsel perspektif içinde mimarlığın kuramsal sözlüğüne giriş. İstanbul: Yem.
• Numan, İ. (1981). Çankırı’da yârân sohbetleri ve sohbet odaları. Vakıflar Dergisi, 13, 591- 634.
• Özkan, A. (2012). Geçmişten günümüze Konya ili Akören ilçesinde bulunan köy odaları. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14/22, 1-4.
• Sevindik, A. (2013). Halk hukuku ve köy odaları: Sivas Şarkışla Gümüştepe köyü örneği. Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Tay, L. (2016). Türk halk mimarisinin kamusal yansıması olarak Akseki köy odaları. Cappadocia Journal Of History And Social Sciences, 7, 118-141.
• Sözen, M. ve Tanyeli , U. (1992). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul.
• Uysal, M. ve Arat, Y. (2014). Türk halk kültürünün yerel mimari mirası “arı serenleri”. Milli Folklor, 102, 154-167.
• Yakıcı, A. (2010). Somut olmayan kültürel mirasın somut mekânı: Konya barana odaları. Milli Folklor, 7, 94-100.
• Canyakan, S. (2018). Uşak merkez ve çevresinde “yarenlik” hakkında etnografik bir araştırma, Erişim tarihi 01.09.2018.
• https://www.academia.edu/7256317/u%c5%9eak_merkez_ve_%c3%87evres%c4%b0nde_ yarenl%c4%b0k_hakkinda_etnograf%c4%b0k_b%c4%b0r_ara%c5%9etirma_an_ethnographic_research_about_yarenlik_in_u%c5%9fak_region.