Batı Düşüncesinde Doğu İmgesi: Jonas Hassen Khemiri’nin İstila! Oyunu

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 107, 857 - 872, 06.08.2021

Duygu Kankaytsın

Öz

Bu çalışmada, Jonas Hassen Khemiri’nin İstila! oyununa Edward Said’in
oryantalizm bakışıyla yaklaştım. Said, oryantalizmi Doğu ile Batı arasındaki
ontolojik ve epistemolojik ayrıma dayanan bir düşünme biçimi olarak görür.
Oryantalist bakışta Batı’nın kendisini tanımlamak için öncelikle Doğu’yu
tanımlaması ve tanıtması gerekir. Batı, Doğu üzerinde hegemonik bir yapı
oluşturur. Doğu ve Batı reel mekânlardan çok kurgusal mekânlar olarak inşa
edilirler. Khemiri değişmez Doğu mitine karşın tarihsel perspektifte öncelikle
‘Binbir Gece Masalları’ndaki Abulkasem, ardından İsveç’in önemli şair ve
oyun yazarlarından Carl Jonas Love Almquist’in ‘Signora Luna’ oyunundaki
Abulkasem’den vazgeçer ve sabitlenmiş Doğulu karakterini yıkar. Khemiri’ye
kadar kullanılan Abulkasem miti artık değişmiştir. Khemiri Batı’nın gözündeki
değişmez Abulkasem’i oyun içinde herkesi ve her şeyi ‘Abulkasem yaparak’ ve
‘Abulkasemleştirerek’ parodileştirir. İsveç’te geçen oyun İsveç’te yaşayan her
Ortadoğulu göçmenin aynı Abulkasem olmadığını vurgular. Oryantalist ırkçılık
ve algıyla Doğu ile özdeşleştirilmiş özellikler İstila!’da bir bir deşifre edilirken
bununla birlikte sadece Batı’nın gözünden Doğu öteki olarak tanımlanmaz,
Doğu’nun da kendini Batı’nın gözünden kavrayışı ve içselleştirmesi vardır.
Bu amaçla ilkin oryantalizm kavramını inceledim ardından ele alınan oyunda
ötekiliğin çift taraflı olduğunu tartışmaya açtım.

Anahtar Kelimeler

Jonas Hassen Khemiri, İstila!, oryantalizm, öteki, doğu-batı

Kaynakça

• Abdülmelik, E. (2014). Oryantalizm tartışma metinleri (A. Yıldız, Ed.) Krizdeki oryantalizm içinde (39), Ankara: Doğu Batı.
• Ahıska, M. (2010). Edward W. Said anısına: Barbarları beklerken (M. Sökmen ve B. Ertür, Ed.) Şarkiyatçılık/garbiyatçılık: Modernliğin çıkmazı içinde (187), İstanbul: Metis.
• Amin, S., Kenz, A. (2006). Avrupa ve Arap dünyası-yeni ilişkilerin seyri ve olasılıkları. İstanbul: Versus Kitap.
• Arlı, A. (2018). Oryantalizm, oksidentalizm ve Şerif Mardin. İstanbul: Küre.
• Atasever, G. (2009). Doğu-Batı ilişkileri bağlamında oryantalizm (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Bahow, A.C. (2018). Narratives and Jonas Hassen Khemiri’s play invasion!: Storytelling that fractures the orientalist narrative (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). DePaul University College of Liberal Arts and Social Sciences, USA.
• Bhabha, H. K. (1997). Twentieth century literary theory (K. M. Newton, Ed.) The other question: The stereotype and colonial discourse içinde (293), New York: Second Edition.
• Certeau, M. (1988). The writing of history (T. Conley, Çev.) New York: Columbia University.
• Clifford, J. (2014). Oryantalizm tartışma metinleri (A. Yıldız, Ed.) Oryantalizm üzerine içinde (134), Ankara: Doğu Batı.
• Fanon, F. (2007). Yeryüzünün lanetlileri (Ş. Süer, Çev.) İstanbul: Versus.
• Göle, N. (1994). Modern mahrem - medeniyet ve örtünme. İstanbul: Metis.
• Hentsch, T. (2016). Hayali Doğu-Batı’nın Akdenizli Doğu’ya politik bakışı. İstanbul: Metis. Khemiri, J.H., İstila! (S. B. Marçalı, Çev.) Basılmamış metin.
• Kristeva, J. (2014). Korkunun güçleri: İğrençlik üzerine deneme (N. Tutal, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Lease, B. (2020). Contemporary European playwrights (M. Delgado, B. Lease and D. Rebellato, Ed.), Jonas Hassen Khemiri: Writing out of the binary içinde (364), New York: Routledge.
• Mahçupyan, E. (1998, Şubat, Mart, Nisan). Doğu ve Batı: Bir zihniyet gerilimi. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 43.
• Memmi, A. (1996). Sömürgeci ve sömürgeleştirilen insan (S. Ak, Çev.) Ankara: Öteki.
• Meriç, C. (1995). Sosyoloji notları ve konferansları. İstanbul: İletişim.
• Munslow, A. (2000). Tarihin yapısökümü (A. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Mutman, M. (1992-1993, Winter). Under the sign of Orientalism: The west vs. Islam.Books&Journals, 173. https://www.jstor.org/stable/1354194?seq=1&cid=pdf
• Mutman, M. (1999). Oryantalizm, hegemonya ve kültürel fark (F. Keyman, M. Mutman ve M.Yeğenoğlu, Ed.) Oryantalizmin gölgesi altında: Batı’ya karşı İslam içinde (31), İstanbul:İletişim.
• Mutman, M. (2002, Ağustos, Eylül, Ekim). Şarkiyatçılık: Kurumsal bir not. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 106-108.
• Nacar, E. (2020). Deri-Ben’likten psişik sarmala: Tiksinti’de (1965) mekân ve abject ilişkisi. SineFilozi Dergisi, 657.
• Rose, J. (2010). Edward W. Said anısına: Barbarları beklerken (M. Sökmen ve B. Ertür, Ed.) Edebiyatın politik avantajı içinde (45), İstanbul: Metis.
• Said, E.W. (2017). Şarkiyatçılık, Batı’nın şark anlayışları (B. Yıldırım, Çev.) İstanbul: Metis.
• Sezer, B. (1998, Şubat, Mart, Nisan). Doğu-Batı ayrımı. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 35.
• Traboulsi, F. (2010). Edward W. Said anısına: Barbarları beklerken (M. Sökmen ve B. Ertür, Ed.) Şarklılara Şarkiyatçı yaklaşmak: Edward Said’in öteki mesajı içinde (45), İstanbul: Metis.
• Turner, B. S. (2003). Oryantalizm postmodernizm ve globalizm. İstanbul: Anka.
• Wallerstein, I. (2007). Avrupa evrenselciliği-iktidarın retoriği. İstanbul: Aram.
• Yıldırım, S. (2003). Oryantalistlerin yanılgıları. İstanbul: Ufuk.
• Young, R. (2000). Beyaz mitolojiler (C. Yıldız, Çev.) Ankara: Bağlam.
• Zakzuk, M. H. (1993). Oryantalizm veya medeniyet hesaplaşmasının arka planı. İzmir: Işık.