Türk ve Batı Edebiyatında Çingene İnançları

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 107, 885 - 904, 06.08.2021

Alparslan Oymak

Öz

Çingeneler yüzyıllar boyunca hem gerçek yaşamda hem de edebî eserlerde önyargılı
yaklaşımların hedefi olmuşlardır. Bunların başında dinsiz olup hiçbir şeye inanmaları
gelir. Türk ve Batı edebiyatında Çingenelerle ilgili olumsuz görüşlerin yayılmasında
haklarında türetilen efsane ve hikâyelerin payı ilk sıralarda yer alır. Çingenelerin kötü
şöhretlerinin yayılmasındaki diğer bir neden de yaşam tarzlarının toplumun genel
yapısına uygun görülmemesidir. Şehir sistemine uymadıkları için yabani oldukları,
daha doğrusu medeniyetin karşısında bir tehdit oldukları algısı yaygındır. Göçebe
olsun ya da olmasın, dışarıya kapalı gruplar şeklinde yaşayan Çingeneler, toplumun
geneli tarafından ötekileştirilmiş ve bu durum da eserlere aynı doğrultuda yansımıştır.
Türk ve Batı edebiyatında ahlak, inanç, temizlik, hırsızlık gibi konularda önyargılarla
betimlenmelerine rağmen Çingenelere daha içeriden bakan azımsanmayacak sayıda
eser mevcuttur. Tüm bu eserler incelendiğinde yaygın görüşün aksine Çingenelerin katı
kuralları olan bir inanç sistemine ve köklü bir geleneğe sahip oldukları anlaşılmaktadır.
Temizlikle ilgili marhime inançları, kadın erkek ilişkileri ve cinsellikle ilgili tabuları
onlarla ilgili olumsuz görüşlerin tam aksini işaret eder. Çingeneleri konu edinen
eserlerde, hayata bakışları, zaman algıları, ölüm karşısındaki tavırları, aileye verdikleri
önem ve dili kullanım biçimleri toplu olarak değerlendirildiğinde Çingenelerin inanç
sistemleri daha anlaşılır hâle gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çingeneler, Çingene inançları, Türk edebiyatı, Batı edebiyatı

Kaynakça

• Aksel, M. (2004). Çingene şalvarı (H. Aydın, Haz.) Çingene öyküleri içinde (13-18), İstanbul: İnkılap.
• Alpman, N. (2014). Çingeneler başka dünyanın insanları. İstanbul: Ozan.
• Asseo, H. (2004). Çingeneler bir Avrupa yazgısı. İstanbul: Yapı Kredi.
• Berger, H. (2015). Çingene mitolojisi. Ankara: Bilgesu.
• Cervantes, M. D. (2010). Çingene kızı. İstanbul: Özgür.
• Coelho, P. (2008). Portobello cadısı. İstanbul: Can.
• Çelebi, E. (2011). Seyahatname (8). İstanbul: Yapı Kredi.
• Devecioğlu, A. (2015). Ağlayan dağ susan nehir. İstanbul: Metis.
• Dinçer, H. (2014). Bir çingenenin romanı. İstanbul: Ozan.
• Doughty, L. (2005). Karanlıkta ateşler. İstanbul: İş Bankası.
• Erdoğdu, S. (2016). Romanika. İstanbul: Pamiray.
• Fonseca, I. (2002). Beni ayakta gömün. İstanbul: Ayrıntı.
• Fraser, A. (2005). Avrupa halkları çingeneler. İstanbul: Homer.
• Gorki, M. (2004). Makar çudra (H. Aydın, Haz.) Çingene öyküleri içinde (205-224), İstanbul: İnkılap.
• Gürpınar, H. R. (2015). Hayattan sahifeler. İstanbul: Papersense.
• Hugo, V. (1988). Notre dame’ın kamburu. Ankara: Bilgi.
• Kaygılı, O. C. (1972). Çingeneler. Ankara: Bilgi.
• Kılıç, H. (1986). Çingenem çengi çengi. Ankara: Saypa.
• Kivi, A. (1975). Yedi kardeşler. Ankara: Devlet Kitapları.
• Martinez, N. (1992). Çingeneler. İstanbul: İletişim.
• Mather, A. (1982). Çingene düğünü. İstanbul: Gelişim.
• McCann, C. (2007). Zoli bir aykırı çingene. İstanbul: Merkez Kitaplar.
• Mérimée, P. (2011). Carmen. İzmir: İlya.
• Midhat, A. (2001). Letaif-i Rivayat. İstanbul: Çağrı.
• Mitchell, J. (1972). Çingene kralı (T. Alangu, Haz.) Dünyadan ve bizden çingene hikâyeleri içinde (29-40), İstanbul: Nil.
• Muradi, P. (2007). Romanika çingeneler. İstanbul: Pentagram.
• Önder, N. (1975). Çingeneler ve bir travay. Folklora Doğru, 41, 22-26.
• Podgoreç, V. (1978). Çingeneler arasında. İstanbul: Ya/Ba.
• Puşkin, A. (1990). Çingeneler. Ankara: Damar.
• Putnam, V. (1972). Furi-dai nasıl öldü? (T. Alangu, Haz.) Dünyadan ve bizden çingene hikâyeleri içinde (70-77), İstanbul: Nil.
• Stancu, Z. (1971). Çingenem. Ankara: Bilgi.
• Stroheim, E. V. (1954). Çingene aşkı. İstanbul: Ekicigil.
• Tokmakçıoğlu, E. (1975). Çingene pilici. İstanbul: Habora.
• Yoors, J. (2005). Çingeneler opŕe roma. İstanbul: Çiviyazıları.
• Arnold, M. Scholar gypsy. Erişim tarihi 21. 07. 2019, https://www.poetryfoundation.org/poems/43606/the-scholar-gipsy.