Gösterişçi Tüketim, Sınıf, Din ve Güçlenme Ekseninde Muhafazakâr Kadınlar

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 106 Özel Ek, 27 - 50, 11.10.2021

Gökçe Çöçel Pınar Melis Yelsalı Parmaksız

https://doi.org/10.22559/folklor.1743

Öz

Gaziantep’te yaşayan, üst orta sınıftan muhafazakâr kadınların gösterişçi tüketim
pratiklerine odaklanan bu makale, gündelik yaşamda özellikle kadınlar
arası karşılaşmalar yoluyla sınıfın, muhafazakârlığın ve kadın deneyimlerinin
dönüşümünü anlamayı amaçlar. Buradan hareketle makalede üst sınıftan
muhafazakâr kadınların deneyimlerinin güçlenme ekseninde imkânı tartışılmaktadır.
Çalışmanın verileri feminist bir metodoloji ile gerçekleştirilen nitel
bir saha çalışması ile toplanmıştır. Saha araştırması Gaziantep’te 2019 yılında,
Mart ve Eylül aylarını kapsayan altı aylık bir süre içinde, çalışmaya katılan
muhafazakâr ve/veya dindar kadınlarla gerçekleştirilen, onların gündelik yaşamlarına
ve deneyimlerine odaklanan 14 birebir görüşme, 27 derinlemesine
görüşme ile toplamda 14 kişiden oluşan iki ayrı grupla yapılan odak grup görüşmelerine
dayanmaktadır. Araştırma verileri görüşme kayıtlarından ortaya
çıkan temalar çerçevesinde yorumlanarak analiz edilmiştir. Sonuçta üst orta sınıftan
muhafazakâr kadınların güçlenmesi, ataerkil ilişkiler bağlamında uyum
ve direniş stratejilerine dikkat çeken Deniz Kandiyoti’nin ataerkil pazarlık ve
Sylvia Walby’nin kadınlar üzerindeki tahakkümü farklı toplumsal sistemler
içinde farklı ataerkilliklere dikkat çekerek açıklayan özel ataerkillikten kamusal
ataerkilliğe geçiş kavramları kullanılarak açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

muhafazakâr kadınlar, gösterişçi tüketim, İslam, ataerkil pazarlık, kamusal ataerkillik

Conservative Women on the Axis of Conspicuous Consumption, Class, Religion and Empowerment

Öz

This article focuses on the practices of conspicuous consumption of the

uppermiddle-class conservative women living in Gaziantep and aims to understand
the transformation of the class, conservatism, and the women’s experiences
through women’s encounters in daily life and furthermore, discusses the
possibility for women’s empowerment. The data was collected through a
qualitative field study by using a feminist methodology. The fieldwork took
place in Gaziantep in a 6-month-period from March to September in 2019 and
consists of 14 individual interviews, 27 in-depth interviews and two distinct
focus groups with a total number of 14 participants. All interviews focus on the
daily lives and personal experiences of the conservative/religious women who
participated in the research. Research data was analysed through interpretation
of the themes which emerged from the data. As a result, the empowerment
of the upper-middle-class conservative women was explained through the
concepts of the patriarchal bargain - a term that is coined by Deniz Kandiyoti, to
refer to strategies employed by women within a system of concrete patriarchal
constraints and the move from private to public patriarchy, which points out
to changing forms of women’s domination within different social systems as
explained by Sylvia Walby.

Anahtar Kelimeler

conspicuous consumption, islam, conservative women, patriarchal bargain, public patriarchy

Kaynakça

• Acar, F. (1990). Türkiye’de İslamcı hareket ve kadın. İçinde: 1980’ler Türkiyesi’nde kadın bakış açısından kadınlar (Ş. Tekeli, Ed.) İstanbul: İletişim, 73-90.
• Acar, F. ve Altunok, G. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitliği taleplerini anlamak: Türkiye’de kadın hareketinin temelleri ve sınırları. İçinde: Türkiye’de refah devleti ve kadın (S. Dedeoğlu ve A. Y. Elveren, Ed.). İstanbul: İletişim, 71-102.
• Adaş, B. E. (2006). The making of entrepreneurial Islam and the Islamic spirit of capitalism. Journal for Cultural Research, 10(2), 113-137.
• Akdoğan, Y. (2004). Ak parti ve muhafazakâr demokrasi. İstanbul: Alfa. Aktaş, C. (2005) Cemaatten kamusal alana İslamcı kadınlar. İçinde: Modern Türkiye’de siyasi düşünce: İslamcılık (T. Bora ve M. Gültekingil, Ed.) İstanbul: İletişim, 826-836.
• Alpman, S. P. (2012). Bir tasarım, bir temenni, şimdinin “hakiki” burjuvazisi ve eleştirisi. Birikim, (278-279), 38-45. Arat, Y. (1990). Feminizm ve İslam: Kadın ve aile dergisinin düşündürdükleri. İçinde: 1980’ler Türkiyesi’nde kadın bakış açısından kadınlar (Ş. Tekeli, Ed.) İstanbul: İletişim, 91-101.
• Arat, Y. (2016). Islamist women and feminist concerns in contemporary Turkey: Prospects for women’s rights and solidarity. Frontiers: A Journal of Women Studies, 37(3), 125- 150.
• Ayata, S. (2004). Bir yerel sanayi odağı olarak Gaziantep’te girişimcilik, sanayi kültürü ve ekonomik dünya ile ilişkiler. İçinde: İlhan Tekeli için armağan yazılar (S. İlkin, O. Tekelioğlu ve M. Güvenç, Ed.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt, 559-590.
• Barbarosoğlu, F. (2013). Modernleşme sürecinde moda ve zihniyet. İstanbul: İz.
• Barbarosoğlu, F. (2006). Şov ve mahrem. İstanbul: Profil.
• Benedict, P. (1974). The kabul günü: Structured visiting in an Anatolian provincial town. Anthropological Quarterly, 47(1), 28-47.
• Beneton, P. (2016). Muhafazakarlık (C. Akalın, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Bilici, M. (2017). İslam’ın bronzlaşan yüzü: Caprice hotel örnek olayı. İçinde: İslam’ın yeni kamusal yüzleri (N. Göle, Ed.) İstanbul: Metis, 216–237.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar: Türkiye’de siyasi ideolojiler. İstanbul: İletişim.
• Bora, T. (1998). Türk sağının üç hali: Milliyetçilik, muhafazakârlık, İslamcılık. İstanbul: İletişim.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım: Beğeni yargısının toplumsal eleştirisi. (D. Fırat ve G. Berkkurt, Çev.) Ankara: Heretik.
• Buğra, A.ve Savaşkan, O. (2015). Türkiye’de yeni kapitalizm: Siyaset, din ve iş dünyası. İstanbul: İletişim.
• Buğra, A. (1998). Class, culture and the state: An analysis of interest representation by two Turkish business associations. Middle Eastern Studies, 30(4), 521-539).
• Buğra, A. (2002). Labour, capital and religion: Harmony and conflict among the constituency of political Islam in Turkey. Middle Eastern Studies, 38(2), 187-204. https://doi.org/10.1080/714004454.
• Cengiz, K. (2013). ‘Yav işte fabrikalaşak’, Anadolu sermayesinin oluşumu: Kayseri Hacılar örneği. İstanbul: İletişim.
• Coşar, S. ve Yeğenoglu, M. (2009). The neoliberal restructuring of Turkey’s social security system. Monthly Review, 60(11), 39-49.
• Creswell, J. W. (2017). Nitel araştırmacılar için 30 temel beceri. (H. Özcan, Çev.), Ankara: Anı.
• Çayır, K. (2017). İslamcı bir sivil toplum örgütü: Gökkuşağı İstanbul Kadın Platformu. İçinde: İslam›ın yeni kamusal yüzleri (N. Göle, Ed.) İstanbul: Metis, 216–237.
• Çiğdem, A. (2013). Sunuş. İçinde: Modern Türkiye’de siyasi düşünce Cilt 5: Muhafazakârlık (T. Bora ve M. Gültekingil, Ed.) İstanbul: İletişim, 13-19.
• Çur, A. (2018). Kadınlar: Taşranın yurtsuzları. İçinde: Taşraya bakmak (T. Bora, Ed.) İstanbul: İletişim, 116-135.
• Demiralp, S. (2009). The rise of Islamic capital and the decline of Islamic radicalism in Turkey. Comparative Politics, 41(3), 315-335.
• Durak, Y. (2012). Dindar muhafazakâr burjuvazi ve yukarıdan dindarlık. Birikim, (278-279), 46-47.
• Durakbaşa, A. (2010). Taşra burjuvazisinin tarihsel kökenleri. Toplum ve Bilim, (118), 6-39.
• Erkilet, A. (2012). Mahremiyetin dönüşümü: Değer, taklit ve gösteriş tüketimi bağlamında“İslami” moda dergileri. Birey ve Toplum, 2(4), 27-40.
• Geniş, Ş.ve Adaş, E. B. (2011). Gaziantep kent nüfusunun demografik ve sosyoekonomik: Saha araştırmasından notlar. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 293–321.
• Goffmann, E. (2014). Günlük yaşamda benliğin sunumu. (3. Baskı). (B. Cezar, Çev.) İstanbul: Metis.
• Gökarıksel, B. ve Secor, A. J. (2010). Between fashion and tesettür: Marketing and consuming women’s Islamic dress. Journal of Middle East Women’s Studies, 6(3), 118-148.
• Gökarıksel, B. ve Secor, A. J. (2008). New transnational geographies of Islamism, capitalism and subjectivity: The veiling-fashion industry in Turkey. Area, 41(1), 6-18.
• Gökgöz, G. (2016). Gaziantep: muhafazakâr bir taşra kenti ve emekçi kadınların zihin halleri. İçinde: Yerli ve milli gündelik hayat (M. Yücebaş, Ed.) İstanbul: İletişim, 105-153.
• Göle, N. (2017). Modernist kamusal alan ve İslami ahlak. İçinde: İslam›ın yeni kamusal yüzleri. (N. Göle, Ed.) İstanbul: Metis, 19-40.
• Göle, N. (2016). Modern mahrem (13. Basım). Metis.
• Gündüz Hoşgör, A. (2011). Kadın istihdamı üzerinden marka şehir Gaziantep’i yeniden okumak. İçinde: ‘Ta ezelden taşkındır...’ Antep. (M. N. Gültekin, Ed.) İstanbul: İletişim, 491-512.
• Haenni, P. (2011). Piyasa İslamı. (L. Ünsaldı, Çev.), Ankara: Heretik.
• Hirsh, E., Olson, G. A. ve Harding, S. (1995). Starting from marginalized lives: A conversation with Sandra Harding”, JAC, 15(2), 193-225.
• Hoşgör, E. (2013). İslami sermaye. Neoliberalizm, İslamcı sermayenin yükselişi ve AKP. İçinde. (N. Balkan, E. Balkan ve A. Öncü Ed.) İstanbul: Yordam Kitap, 215-250.
• Kandiyoti, D. (2013). Cariyeler, bacılar, yurttaşlar: Kimlikler ve toplumsal dönüşümler İstanbul: Metis.
• Karadağ, M. (2011). Gaziantep’te kentsel mekânın ve kültürel coğrafyanın değişimi. İçinde: ‘Ta ezelden taşkındır...’ Antep. (M. N. Gültekin, Ed.) İstanbul: İletişim, 393-413.
• Karadağ, M. (2010). Taşra kentlerinde yaşam tarzları alanı: Kültür ve ayrım. Toplum ve Bilim, (118): 39-58.
• Karakaya, H. (2018). Türkiye’de dindar burjuva ve kadın. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28(2), 211-229. https://doi.org/10.18069/firatsbed.460944.
• Köse, E. (2014). Sessizliği söylemek: Dindar kadın edebiyatı, cinsiyet ve beden. İstanbul: İletişim. Mardin, Ş. (2008). Türkiye’de din ve siyaset. İstanbul: İletişim.
• Meşe, İ. (2015). İslami bir moda dergisi örneğinde moda ve tesettür: Ne türden bir birliktelik? Fe Dergi, 7(1), 146-158. Mosedale, S. (2005). Assessing women’s empowerment: towards a conceptual framework. Journal of International Development, 17(2), 243-257.
• Navaro-Yaşın, Y. (2017). Kimlik piyasası: Metalar, İslamcılık, laiklik. İçinde: Kültür fragmanları: Türkiye’de gündelik hayat (D. Kandiyoti ve A. Saktanber Ed.) 4. Baskı, İstanbul: Metis, 229-258.
• Özcan, G. B.ve Çokgezen, M. (2003). Limits to alternative forms of capitalization: The case of Anatolian holding companies. World Development, 31(12), 2061-2084. https://doi.org/10.1016/j. worlddev.2003.04.006.
• Öztürk, Ö. (2013). Türkiye›de İslamcı büyük burjuvazi. İçinde: Neoliberalizm, İslamcı sermayenin yükselişi ve AK. İçinde. (N. Balkan, E. Balkan ve A. Öncü Ed.) İstanbul: Yordam, 181-214.
• Rubin, M. (2005). Green money, Islamist politics in Turkey. Middle East Quarterly, 12(1), 13-23.
• Sandıkçı, Ö. ve Ger, G. (2007). Constructing and representing the Islamic consumer in Turkey. Fashion Theory, 11(2/3), 189-210.
• Savran, S. (2013). İslamcılık, AKP, burjuvazinin iç savaşı. İçinde: Neoliberalizm, İslamcı sermayenin yükselişi ve AKP. İçinde. (N. Balkan, E. Balkan ve A. Öncü Ed.) İstanbul: Yordam, 53-142.
• Scott, W. J. (2013). Feminist tarihin peşinde. İstanbul: Bgst.
• Tapper, N. (2007). Ziyaret: Gender, movement, and Exchange in a Turkish community. In: Muslim Travellers: Pilgrimage, migration, and the religious imagination (D. F. Eickelman and J. Piscatori, Ed.) London and New York: Routledge, 396-425.
• Taşkın, Y. (2017). AKP devri: Türkiye siyaseti, İslâmcılık, Arap baharı. İstanbul: İletişim.
• Tuğal, C. (2011). Pasif devrim: İslami muhalefetin düzenle bütünleşmesi. İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Uysal, A. (2011). Antep’te siyaset: Yerli, muhafazakâr, sermayedar. İçinde: ‘Ta ezelden taşkındır...’ Antep. (M. N. Gültekin, Ed.) İstanbul: İletişim, 445-467.
• Veblen, T. (2015). Aylak sınıfın teorisi. (E. Kırmızıaltın ve H. Bilir, Çev.) Ankara: Heretik.
• Walby, S. (2016). Patriyarka kuramı. (H. Osmanoğlu, Çev.) Ankara: Dipnot.
• Yankaya, D. (2012). 28 Şubat, İslami burjuvazinin iktidarı yolunda bir milat. Birikim, (278-279), 29-37.
• Yankaya, D. (2014). Yeni İslami burjuvazi: Türk modeli. (M. I. Durmaz, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Yavuz, M. H. (2006). Introduction: The role of new bourgeoisie in the transformation of Turkish Islamic movement. The emergence of a new Turkey: Islam, democracy, and the Ak Parti içinde (M. H. Yavuz, Ed.) Utah: The University of Utah, 1-19.
• Yelsalı Parmaksız, P. M. (2017). Türkiye’nin modernleşmesinde kadınlar, 1839’dan günümüze. Ankara: İmge.
• Yılmaz, Z. (2015). Dişil dindarlık. İstanbul: İletişim.
• Yücebaş, S. (2012). Türkiye’de muhafazakârlığın gündelik yaşam estetiği. İnsanbilim Dergisi, 1(2), 62-80.
• Zürcher, J. E. (2013). Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve siyasal muhafazakârlık. İçinde: Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Muhafazakârlık (T. Bora ve M. Gültekingil, Ed.) İstanbul: İletişim, 40- 53.
• Elektronik kaynaklar : Adaş, B. E. (2003). Profit and the prophet: Culture and politics of Islamic entrepreneurs in Turkey. [Doktora Tezi, University of Illinois].https://www.ideals.illinois.edu/handle/2142/86198. Erişim Tarihi: 28/02/2021.
• Balkanlıoğlu, E. (2014). Türkiye’de muhafazakâr kadın modernleşmesi ve İslami moda dergilerindeki yeni muhafazakâr kadın. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. http://nek.istanbul.edu. tr:4444/ekos/TEZ/ET001011.pdf. Erişim Tarihi: 28/02/2021.
• Doherty, S. J. (2007). Islamic economics: The Islamic bourgeoisie and the imagined community. [Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi]. https://dokumen.tips/documents/islamic-economicsthe-islamic-bourgeoisie-and-the-imagined-community-islami.html. Erişim Tarihi: 28/02/2021.
• Özoral, B. (2011). Economic engagement of religious ethics in a global economy: The rise of Islamic capital in Central Anatolia as a new economic power, 1980- present. [Doktora Tezi, McGill University]. https://escholarship.mcgill.ca/concern/theses/0c483p38v. Erişim Tarihi: 28/02/2021.