Cinsiyete Dayalı İşbölümü Bağlamında ‘Bayan Orkestra’ Pratiği: DJ Cannur Örneği

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 106 Özel Ek, 249 - 266, 11.10.2021

Ata Sağıroğlu

https://doi.org/10.22559/folklor.1759

Öz

Cinsiyete dayalı işbölümü, toplumu her yerinden saran eril tahakkümün bir
görüngüsü, izdüşümüdür. Mesleklerin cinsiyetlendirilmesi, aslen toplumdan
topluma farklılık göstermektedir. Bu çalışma, kendisini DJ Cannur olarak ta
nıtan bir kadın müziyen örneğinde “bayan orkestra” pratiğine odaklanacaktır.
Müzisyenlik birçok kültürde erkek mesleği olarak görülmektedir. Bu noktada
“bayan orkestra”lar toplumsal ön kabulleri, bu kabullerin en keskin olduğu
yerden, muhafazakâr toplulukların içinden alaşağı eder. Ancak bu alaşağı etme
eril tahakkümün hem bir sonucu hem de yeniden üretilmesini içerir. Bayan
orkestralar vardır çünkü muhafazakâr topluluklarda kadınların erkekler ile eğlenmesi
ve bu bağlamda erkek orkestraların olduğu eğlencelerde eğlenmesi
hoş karşılanmaz.Ancak bu durum aynı topluluklar tarafından hoş karşılanmayan başka bir durum
ile çözüme kavuşur: kamusal alanda müzisyenlik yapan kadınlar. Böylelikle
özellikle muhafazakâr topluluklardaki kına geceleri gibi kadın kadına
eğlencelerdeki müzisyen ihtiyacına cevaben, kendilerini “Bayan Orkestra”
olarak adlandıran DJ ve müzisyenler ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda, İzmir’in
Kemalpaşa ilçesinde çoğunlukla muhafazakâr topluluklara “bayan orkestra
hizmeti” veren DJ Cannur ise örnek olayımızı oluşturur.
Çalışma “bayan orkestra” pratiğini cinsiyete dayalı işbölümü bağlamında ele almayı amaç
lamaktadır. Bu bağlamda, çalışmada öncelikle cinsiyete dayalı işbölümü ve
müzikteki izdüşümü incelenmiştir. Daha sonra cinsiyetlendirilmiş bir eğlenme
pratiği olarak kına gecesi ve bu ritüelin “bayan orkestra”ların orta çıkışındaki
rolü üzerinde durulmuştur. Son olarak yapılan görüşmeler ışığında bir analiz
denemesi yaplmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bayan orkestra, toplumsal cinsiyet, kına gecesi, eril tahakküm, cinsiyete dayalı işbölümü

Bayan Orchestra Practice in the Context of Gendered Division of Labour: The Case of DJ Cannur

Öz

The gender division of labour is a phenomenon that projects masculine
domination that pervades society. The gendering of occupations is essentially
different from society to society. However, most cultures see music is seen as
a male occupation At this point, “bayan orchestras”, musical practices that are
done by women-only musicians and for women-only audience subvert social
presumptions about the gender of conservative communities, which is both a
result and reproduction of masculine domination. There “bayan orchestras”
in conservative communities are results of banning women to dance in the
presence of men. In this context; It is also not welcome for women to dance
in entertainment with male orchestras. However, this situation is resolved by
women performing music in the public sphere, which may not be welcomed,
either. Thus, DJs and musicians who call themselves “bayan orchestra” emerge
in response to the need for musicians in women-only entertainments, especially
in conservative communities, such as henna nights. In this context, DJ Cannur,
who provides bayan orchestra service” to mostly conservative groups in the
Kemalpaşa district of İzmir, is our case study.
This study aims to examine the “bayan” orchestra practice in the context of
gender division of labour. In this context, first, gender division of labour and
gender division of labour in music are examined. Afterwards, henna night as
a gendered entertainment practice and the role of this ritual in the emergence
of “bayan orchestras” are emphasized. Finally, an analysis based on interviews
is presented.

Anahtar Kelimeler

"Bayan"orchestra, gender, masculine domination, gender division of labour, henna night

Kaynakça

• Altman, D. (2003). Küresel seks (S. Çağlayan, Çev.) Kitap.
• Auslander, P. (2004, Jan.). I wanna be your man: Suzi Quatro’s musical androgyny. Popular Music, 1(23), 1-16.
• Antmen, A. (2012). Sanat / Cinsiyet. İletişim.
• Bourdieu, P. (2015). Eril tahakküm (2. b.), (B. Yılmaz, Çev.) Bağlam.
• Broughton, S., Ellingham, M., Lusk, J., & Clark, D. (2006). The rough guide to world music Africa & Middle East. Rough Guides.
• Çerezcioğlu, A. (2015). Gender in the Izmir extreme metal scene. F. Kutluk, & U. Türkmen içinde, In Which Direction is Music Heading? (s. 61-74). Cambridge Scholars.
• Engels, F. (1990). Ailenin, özel mülkiyelin ve devletin kökeni (9. b.). (K. Somer, Çev.) Sol.
• Erol, A. (2009). Müzik üzerine düşünmek. Bağlam.
• Goodwin, G. (1998). Osmanlı kadının özel dünyası (S. Gül, Çev.) Sabah Kitapları.
• Haviland, W. A., Prins, H. E., Walrath, D., & McBride, B. (2008). Kültürel Antropoloji. Kaknüs.
• Kaemmer, J. E. (1993). İnsan yaşamında müzik (Y. Özer, Çev.) Yayımlanmamış çeviri.
• Kaniyolu, C. E. (2010). Popüler müzikte din teması: “Yeşil pop”. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Kutluk, F. (1997). Müziğin tarihsel evrimi. Çiviyazıları.
• Kutluk, F. (2016). Müzikte cinsellik ve toplumsal cinsiyet. H2O.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü (O. Akınhay, & D. Kömürcü, Çev.) Bilim ve Sanat.
• Mimaroğlu, İ. K. (1961). Musiki tarihi. Varlık.
• Mill, J. S. (1869). The subjection of women. Longmans Green Reader and Dyer.
• Newland, K. (1980). Women, men, and the division of labour. Worldwatch Institute.
• Nochlin, L. (2012). Neden hiç büyük kadın sanatçı yok? A. Antmen içinde, Sanat/Cinsiyet (s. 119-160). İletişim.
• Oakley, A. (1985). Sex, gender and society. Gower.
• Özmen, N. (2015). Edirne romanlarında geçiş ritüelleri ve din. Rağbet.
• Say, A. (2012). Müzik tarihi (8. b.). Müzik ansiklopedisi.
• Straw, W. (1990). Characterizing rock music culture: The case of heavy metal. S. Frith, & A. Goodwin (Dü) içinde, On Record: Rock, Pop and the Written Word (s. 97-110). Routledge.
• Talay, F. (1959). Musiki tarihi. İstanbul.
• Tan, M. (1979). Kadın, ekonomik yaşamı ve eğitimi. Türkiye İş Bankası Kültür.
• Taşan, T. (2000). Kadın besteciler. Pan.
• Thomas, H., & Thomas, D. L. (1968). Ünlü bestecilerin hayat hikâyeleri. Doğan Kardeş.
• Yener, F. (1976). Müzik kılavuzu. Milliyet.
• Yılmaz, M. (2010a). Türkiye’de kına yakma geleneği ve kına türküleri. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi.
• Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, C. (2010b). Toplumsal cinsiyet ve müzik: Bergamalı roman kadınların profesyonel müzisyenlik modeli olarak “dümbelekçilik”. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Elektronik kaynaklar: Daktilo1984. https://www.youtube.com/watch?v=I2SE_Cdd7hw. 25 Mayıs 2021 tarihinde erişildi. Hakyemez, A. G. 2020. https://www.aysegulayhakyemez.com/2012/03/turkiyenin-ilk-kadin-klasik orkestrasi-feministanbul-ilk-konserini-verdi.html. 25 Mayıs 25 2021 tarihinde erişildi.