Yakup Kadri’nin Millî Savaş Hikâyeleri’nde Anlatıya Dönüştürülen Bellek

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 111, 829 - 850, 03.08.2022

Alev Onder

https://doi.org/10.22559/folklor.2156

Öz

Yakup Kadri Karaosmanoğlu roman, öykü ve tiyatro gibi farklı türlerde eserler vermiş
önemli bir yazardır. Özellikle Mütareke ve Kurtuluş Savaşı yıllarından itibaren
tanık olduğu sosyal meselelerin tesiri ile toplumsal dönüşümün aktarımına ağırlık
veren yazar, savaş yıllarında tanık olduğu manzaraları kendi imgelemi aracılığıyla
kurmacaya dönüştürür. Bu çalışmada belleğin yansıtılma biçimlerine odaklanarak
ele alınan Millî Savaş Hikâyeleri’nde, düşman işgalinden kaynaklanan zulüm nedeni
ile bilinçte yaşanan yitimlerin aktarımı incelenmektedir. Çalışmanın amacı,
karakterler geçmişin acıları ile yüzleşirken kimlik ve bellekte yaşanan kırılmaların
esere nasıl yansıtıldığını ortaya koymaktır. Millî Savaş Hikâyeleri’nde hatırlama
ve unutma edimi ve bu pratikleri tetikleyen unsurların işlevleri esere dönük
eleştiri yöntemi ile irdelenmektedir. Ayrıca yazarın ideolojisinin metinlere nasıl yansıdığı sorgulanmaktadır. Bellek kuramları ışığında tahlil edilen Millî Savaş Hikâyeleri’nde yer alan trajik öyküler, hem bireylerin hem de toplumun hatırlama
ve unutma pratiklerine ışık tutan öznel deneyimlerin ifadesidir. Acı dolu travmatik
deneyimler anlatıya dönüşürken tarihî olayların trajik boyutları merkezdedir.
Geçmişe takılıp kalma, dün’ün arayışı ve özlemi, yitirilmiş olanın yokluğunu kabullenememe,
özbeni ve çevresi ile iletişim kuramama gibi durumlar nasıl anlatısallaşılır?
Belleğin canlılığı, kırılganlığı ve aldatıcılığı öykülere nasıl yansır? Bu
soruların yanıtları araştırılırken yazarın geçmiş, şimdi ve gelecek zincirine dair
yaklaşımı irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yakup Kadri, millî savaş hikâyeleri, bellek

Memory Transformed into a Narrative in “National War Stories” by Yakup Kadri

Öz

Yakup Kadri Karaosmanoğlu is a significiant author who produced works in
different genres such as novels, stories, and theatre. In particular, with the effect
of the social issues he witnessed like the Armistice and the War of Independence,
the author focuses on the narrating the social transformations and transforms the
landscapes he witnessed into fiction via using his own imagination. Dwelling upon
the ways memory is reflected in the “National War Stories”, this study examines
the narration of the losses of the characters’ consciousness stemming from the
persecution of enemy invasion. The purpose of the study is to examine how
fractures in identity and memory are reflected in the book as its characters face the
pain of the past. The act of remembering and forgetting and as well as the functions
of the factors that trigger these practices in “National War Stories”, are examined
with a critical methodology of the work. Moreover, the author’s ideology, as it is
reflected in the stories, is questioned.
The tragic stories found in “National War Stories” are analyzed in the light of
memory theories, which are the expressions of subjective experiences that shed
light on the remembering and forgetting of both individuals and society. While
painful and traumatic experiences are turned into narratives, the tragic dimensions
of historical events are central. How can being stuck in the past, pursuing and
longing for the past, the inability to accept the absence of losses, and the inability
to communicate with oneself and the environment be narrated? How aer the
vividness, fragility, and delusiveness of memory reflected in these stories? While
investigating answers to these questiones, the author’s approach to the past,
present and future chain is also examined.

Anahtar Kelimeler

Yakup Kadri, national war stories, memory

Kaynakça

• Akı, N. (2017). Yakup Kadri Karaosmanoğlu insan-eser-fikir-üslûp. İletişim.
• Assman, J. (2015). Kültürel bellek. Ayrıntı.
• Connerton, P. (2019). Toplumlar nasıl anımsar (A. Şenel, Çev.) Ayrıntı.
• Cuşa, H. (2022). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun millî mücadele konulu hikâyelerinde dirijist bilincin temsili. Huzursuz bir ruhun panoraması (Y. Çakmak, Ö. Dikmen, Der.) içinde (479-487). İletişim.
• Doğramacıoğlu, H. (2009). Yakup Kadri’nin millî savaş hikâyeleri’nde Yunan mezalimi. Türkbilig, 18, 91- 102.
• Draaisma, D. (2016). Sıla hasreti fabrikası (D. Tunç, Çev.) Yapı Kredi.
• Draaisma, D. (2017). Yaşlandıkça hayat neden çabuk geçer belleğimiz geçmişimizi nasıl şekillendirir (G. Koca, Çev.) Metis.
• Draaisma, D. (2018). Bellek metaforları zihinle ilgili fikirlerin tarihi (G. Koca, Çev.) Metis.
• Enginün, İ. (1985). Millî mücadele edebiyatı’nda Yakup Kadri Karaosmanoğlu. Erdem, 1 (1), 477-492.
• Enginün, İ. (2019). Yeni Türk edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923) Dergâh.
• Geçtan, E. (2020). Psikanaliz ve sonrası. Metis.
• Herbert, C. (2020). Travma sonrası psikolojik tepkileri anlamak (N. Azizlerli, R. Güneş Çev.) Psikonet.
• Huyugüzel, Ö.F. (1989). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun hikâyelerinde Anadolu. Doğumunun yüzüncü yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu içinde (99-114). Marmara Üniversitesi.
• Gazioğlu, D. (2019). Bir ‘meçhul asker’ kurgusu: Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Ses Duyan Kız” hikâyesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. (17), 61-70.
• İlhan, M. E. (2018). Kültürel bellek: Sözlü kültürden yazılı kültüre hatırlama. Doğu Batı.
• Jung, C. G. (2001). Anılar düşler düşünceler (İ. Kantemir, Çev.) Can.
• Jusdanis, G. (2018). Gecikmiş modernlik ve estetik kültür milli edebiyatın icat edilişi (T. Birkan, Çev.) Metis.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (1980). Vatan yolunda (A. Özkırımlı. Haz.) Birikim.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (1984). Millî savaş hikâyeleri (Ergenekon 3) (A. Özkırımlı Haz.) Birikim.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (1999). Anamın kitabı (A. Özkırımlı. Haz.) Birikim.
• Köroğlu, E. (2016). Türk edebiyatı ve birinci dünya savaşı 1914-1918 propagandadan millî kimlik inşasına. İletişim.
• Kudret, C. (2016). Türk edebiyatında hikâye ve roman 1859-1959. Kapı.
• Polat, N. H. (2001) Yakup Kadri Karaosmanoğlu maddesi. İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, 24, 465-468.
• Özaloğlu, S. (2017). Hatırlamanın yapıtaşı mekânın bellek ile ilişkisi üzerine. Bir varmış bir yokmuş toplumsal bellek, mekân ve kimlik üzerine araştırmalar (T. Erman, S. Özaloğlu, Der.) içinde 13-19. Koç Üniversitesi.
• Ricoeur, P. (2012). Hafıza, tarih, unutuş. (E. Özcan, Çev.) Metis.
• Sarlo, B. (2012). Geçmiş zaman, bellek kültürü ve özneye dönüş üzerine bir tartışma (P. B. Charum, D. Ekinci, Çev.) Metis.
• Schacter, Daniel L. (2017). Belleğin izinde: Beyin, zihin ve geçmiş (E. Özgül, Çev.) Yapı Kredi.
• Şahin, A. M. (2019). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun hikâyelerinde millî kimlik inşası. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 5 (10), 275-292.
• Traverso, E. (2018). Solun melankolisi Marksizm tarih ve bellek (E. Ersavcı, Çev.) İletişim.
• Uç, H. (2005). Yakup Kadri’nin hikâyeleri. İlmi Araştırmalar, 19, 149-163.
• Tura, S. M. (2018). Zor problem: bilinç. Metis.
• Uludağ, M. E. (2005). Üç devrin yol ayrımında Yakup Kadri Karaosmanoğlu. Anı.
• Elektronik kaynak: Baş, M. K. Türk edebiyatı isimler sözlüğü Yakup Kadri Karaosmanoğlu maddesi, (Erişim tarihi: 14.12.2021) http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/karaosmanoglu-yakup-kadri