Reflections of Passion for Ownership on the Collective Memory of Turkey: An Analysis of the Focus in Orhan Kemal’s Novels

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 112, 907 - 927, 01.11.2022

Hüseyin Köse Mazlum Vesek

https://doi.org/10.22559/folklor.2274

Öz

The matter of ownership is among the most controversial subjects of critical
economy-politics, and it basically notes the materialized insecurity of the
acquisition of wealth through inefficient processes. The concept has been a subject
of many critical studies, not only in terms of the political economy, but also in
sociological, artistic, and literary fields. Essentially, the methods of addressing
and framing the levels of ownership ideology, which names the imperious power
of capital against productive labor in literary-sociological discourse, can give
important clues about the dominant relations in a particular historical period, the
conception of ownership, and the place that this conception has in the collective
memory. In this study, the issue of the types of cultural value debates the passion
for ownership and ownership ideology, as reflected in Orhan Kemal’s novels and
novel characters, and therefore, their effects on the collective memory of Turkey,
as well as the various perspectives, relationship styles, and behavioral patterns this
influence creates. For this purpose, six of Orhan Kemal’s novels dated between
the beginnings of the 1950s to the end of the 1970s, were examined using content
analysis and focusing on the passion for ownership if any and the criticism of
ownership ideology. It is assumed that this study will be an important contribution
to the research field of Turkish literature sociology, in the sense that it showcases
the relationship between passion for ownership and collective memory to the
discussion in Turkey. It was concluded that the ownership forms that change over
time also change the perception and thought of ownership in individuals, and
this situation draws attention to different personality types and related behavioral
patterns in the collective memory of Turkey.

Anahtar Kelimeler

Orhan Kemal, passion for ownership, novel, collective memory

Mülkiyet Tutkusunun Türkiye Toplumsal Hafızasına Yansımaları: Orhan Kemal Romanları Odağında Bir İnceleme

Öz

Mülkiyet kavramı, sadece siyasal iktisat kuramı açısından değil; sosyolojik, sanatsal
ve edebî alanlarda da eleştirel nitelikli birçok çalışmaya konu olmuştur. Özünde,
sermayenin üretici emek karşısındaki mütehakkim gücünü adlandıran mülkiyetçi
ideolojinin edebi-sosyolojik diskurda ele alınış biçimleri ve çerçevelenme
düzeyleri bize belli bir tarihsel dönemde egemen olan ilişki biçimleri, mülkiyet
kavrayışı ve bu kavrayışın toplumsal hafızada tuttuğu yer hakkında önemli ipuçları
verebilir. Çalışmada, yazar Orhan Kemal’in romanlarına ve roman karakterlerine
yansıdığı biçimiyle, mülkiyet tutkusu ve mülkiyetçi ideolojinin ne tür kültürel değer
tartışmalarına tanıklık ettiği, dolayısıyla Türkiye toplumsal hafızasına etkileri
ve bu etkinin ne tür bakış açıları, ilişki tarzları ve davranış kalıpları yarattığı konusunu
incelemek amaçlanmıştır. Bu amaçla, çalışmada yazarın 50’li yılların başlarından
70’li yılların sonlarına dek uzanan edebî mesaisinin verimlerini temsil eden
altı eseri ihtiva ettikleri mülkiyet tutkusu ve mülkiyetçi ideoloji eleştirisi odağında
içerik analizi yöntemiyle incelenmeye tabi tutulmuştur. Türkiye’de mülkiyet
tutkusu-toplumsal hafıza ilişkisini tartışmaya açması anlamında, çalışmanın Türkçe
edebiyat sosyolojisi araştırma alanına önemli bir katkı olacağı değerlendirilmektedir.
Çalışmada, zamanla değişen mülkiyet biçimlerinin bireylerdeki mülkiyet algısı
ve düşüncesini de değiştirdiği, bu durumun da Türkiye toplumsal hafızasında farklı
kişilik tipleri ve buna bağlı davranış örüntüleri ürettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Orhan Kemal, mülkiyet tutkusu, roman, toplumsal hafıza

Kaynakça

• Coşkun, M. K. (2016). Orhan Kemal’in romanlarında toplumsal dönüşüm ve sınıflar. Devrimci Marksizm. 26, 19-46.
• Eyigün, R. Y. (2006). Orhan Kemal’in hayatı, eserleri ve Orhan Kemal uyarlamalarının Türk sinemasındaki yeri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gökçe, O. (1994). İçerik çözümlemesi. Turkuaz.
• Hsieh, H. F. ve S. E. Shannon (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15 (9), 1277-1288.
• Kekeç, İ. (2020). Düşler ve düş kırıklıkları: Arzular ve fanteziler bağlamında Orhan Kemal’in Evlerden Biri romanı. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi. 4 (3), 279-294.
• Kemal, O. (2004). Cemile. Epsilon.
• Kemal, O. (2008). El kızı. Everest.
• Kemal, O. (1973). Eskici dükkânı. Cem.
• Kemal, O. (1989). Vukuat var. Tekin.
• Kemal, O. (2003). Hanımın çiftliği. Tekin.
• Kemal, O. (1972). Kanlı topraklar. Remzi.
• Kemal, O. (2010). Evlerden biri. Everest.
• Köse, H. (2019). Dirlik sahibi ve mülksüzler: Mülkiyetçi/statükocu tapınmaya karşı yazınsal tertipler, sinemasal replikler. Erişim: 18.08.2022, https://ayrintidergi.com.tr/dirlik-sahibi-ile-mulksuzlermulkiyetci-statukocu-tapinmaya-karsi-yazinsal-terkipler-sinemasal-replikler.
• Marx, K. (2004). Kapital cilt I. (A. Bilgi, Çev.) Sol.
• Özerinç, E. (2010). Orhan Kemal’in fabrika ve toprak işçilerini konu alan bereketli topraklar üzerinde, vukuat var ve hanımın çiftliği romanlarında yapı, tema ve anlatım. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü.
• Proudhon, P.-J. (2017). Mülkiyet nedir? (D. Çetinkasap, Çev.) İş Bankası Kültür.
• Rabelais, F. (2019). Gargantua (S. Eyüboğlu, A. Erhat, V. Günyol, Çev.) İş Bankası Kültür.
• Tolstoy, L. N. (2020). İnsan neyle yaşar? (K. Karasulu, Çev.) İş Bankası Kültür.
• Vesek, M. (2012). Kapitalizmin hapsettiği aile. Erişim tarihi: 15.08.2022, http://www.orhankemal.org/ links2/984.htm
• Voltaire, F. M. A. (2005). Candid ya da iyimserlik (M. Can, Çev.) Bahar.
• Yumuş, S. (2017). Orhan Kemal romanlarında sosyal değerler. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.