An Examinatıon of the Kütahya Tale "Ali Ali Kız Ali" in the Context of Gender Roles

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 112, 1021 - 1042, 01.11.2022

Derya Özcan Güler Hacer Akçaalan

https://doi.org/10.22559/folklor.2283

Öz

Tales, which are one of the important kinds of verbal lecture, are the main sources for positioning, identifying and modeling the social gender roles of feminity and masculinity in accordance with the characteristics of the culture they live in as a social being. Tales interact with the social gender roles because of the fact that they are the implicit activities of cumulative social progress and conversion within a changeable, mobile and suppressive process. The aim of this study is to read the implicit culturel meanings of the tale “Ali Ali Kız Ali” which is a Kütahya tale compiled by us by using the methods of qualitative research within the context of social gender roles. During this study; social gender roles of feminity and masculinity and the differences of the expectations of society from these roles are considered. The concept of “social gender justice” is used instead of “gender mainstreaming” or “social gender inequality” in order not to cause differentiation and marginalize among fellows and opposite sex. As a result of this study, it is stated that tales have multilingual, untimely, unconcious and awsome colorful world and with the power of this world they transfer the within the power of this world they transfer the social gender roles to the behaviors and system of thought effectively within the tides of subjectivity and objectivity without being noticed and far from questions. With a two sided effect; when the cultural and social expectations change, the expected behaviour types and social gender roles and handling these roles in tales also change. Likewise, when the tales change behavioral structures of social gender roles also change.

Anahtar Kelimeler

feminity, masculinity, gender roles, kütahya tale, fairy tale

“Ali Ali Kız Ali” Adlı Kütahya Masalının Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında İncelenmesi

Öz

Sözlü anlatı geleneğinin önemli türlerinden biri olan masallar, içinde yaşadıkları kültürün özelliklerine uygun olarak toplumsal bir varlık olan kadın ve erkeğin toplumsal cinsiyet rollerini- kadınlık/erkeklik- konumlandırma, belirleme ve biçimlendirmede temel kaynaklardandır. Toplumsal kümülatif gelişim ve dönüşümün; değişken, akışkan, gizil bir süreç dahilindeki örtük faaliyetleri olmaları hasebiyle masal, toplumsal cinsiyet rolleri ile benzeşerek etkileşmektedir. Bu çalışmada amacımız; tarafımızdan derlenen ‘Ali Ali Kız Ali’ adlı Kütahya masalını, nitel araştırma yöntemlerini kullanarak masalın içeriğindeki kültürel örtük anlamları, toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında okumaktır. Bu inceleme esnasında kadınlık ve erkeklik toplumsal cinsiyet rolleri ve toplumun bu rollerden davranış beklentilerinin farklılıkları dikkate alınmıştır. Karşı cinsler ve hem cinsler açısından ayrıştırma ve ötekileştirmeye yol açmaması amacıyla ‘toplumsal cinsiyet eşitliği ve/veya eşitsizliği’ kavramı yerine ‘toplumsal cinsiyet adaleti’ kavramı kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda; masal türünün sahip olduğu çok dilli, zamansız, öz bilinçten uzak, olağanüstü, renkli dünyasının gücüyle, ideolojik toplumsal cinsiyet rollerini fark ettirmeden ve sorgudan uzak bir üst kabulle, nesiller boyu öznellik ve nesnellik gelgitlerinde etkili ve kalıcı bir şekilde davranışlarımıza ve düşünce sistematiğimize aktardığı belirlenmiştir. Çift yönlü bir etkiyle; kültürel ve toplumsal beklentiler değiştiğinde, toplumca beklenen davranış biçimleri ve toplumsal cinsiyet rolleri ve bu rollerin masallarda ele alınış biçimleri değişime uğrayacağı gibi masallar değiştikçe de toplumsal cinsiyet rollerinin davranışsal kalıpları değişime uğrayacaktır.

Anahtar Kelimeler

kadınlık, erkeklik, toplumsal cinsiyet rolleri, kütahya masalı, masal

Kaynakça

• Bachofen, J.J. (1997). Söylence, din ve anaerki (N. Şarman, Çev.) Payel.
• Bora, A. (2012). Ayrımcılık: Çok boyutlu yaklaşımlar (K.Çayır, M.Ayan Ceyhan, Der.) İstanbul Bilgi Üniversitesi. 4. Kısım, 175-189.
• Bozok, M. (2011). Sorular ve cevaplarla erkeklikler. SOGEP.
• Butler, J. (2019). Cinsiyet belası- Feminizm ve kimliğin altüst edilmesi (B. Ertür, Çev.) Metis.
• Canatan, K. (2006). Klasik dönem İslam yorum geleneğinde cinsiyetçilik düşüncesinin anatomisi (L. Sunar. Ed. ) Kadın Çalışmaları Dergisi. 2 (1), 18-37.
• Connell, R.W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar: Toplum, kişi ve cinsel politika. (C. Soydemir, Çev.) Ayrıntı.
• Connell, R. W.(2019). Erkeklikler (N.Konukçu, Çev.) Phoenix.
• Demez, G. (2005). Kabadayıdan sanal delikanlıya değişen erkek imgesi. Babil.
• Dökmen, Z. Y. (2019). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. Sistem.
• Eliade, M. (2001). Mitlerin özellikleri (S. Rifat, Çev.) Om.
• Ergin, M. (2017). Dede Korkut kitabı. Boğaziçi.
• Estés, C. P. (2020). Kurtlarla koşan kadınlar- Vahşi kadın arketipine dair mit ve öyküler (H.Atalay, Çev.) Ayrıntı.
• Fine, C. (2017). Toplumsal cinsiyet yanılsaması. (K. Tanrıyar, Çev.) Sel.
• Freud, S. (2019). Ego ve id. (S. C. Gülsay, Çev.) Roman Oda.
• Freud, S. (2006). Cinsiyet üzerine. (A. A. Öneş, Çev.) Say.
• Fromm, E.(2021). İnsandaki yıkıcılığın kökenleri. (Ş. Alpagut, Çev.) Say.
• Gökalp, Z.(2017). Türk medeniyeti tarihi. Ötüken.
• Kandemir, M. Y. (1989). “Ali”, TDV İslam Ansiklopedisi. TDV, 2, 375-378.
• Keller, E. F. (2007). Toplumsal cinsiyet ve bilim üzerine düşünceler. (F. B. Aydar, Çev.) Metis. Lévı-Strauss, C. (1971). The elementry structures of kinship. Becon.
• Miller, J. B. (1986). Toward a new psychology of women. Beacon.
• Ölçer Özünel, E. (2017). Masal mekânında kadın olmak. Geleneksel.
• Sarıca, B. (2020). Türkçede dişi at (kısrak) için kullanılan sözcükler. ZeitschriftfürdieWelt der Türken Journal of World of Turks. ZfWT, 12 (1), 117.
• Sezer, M. Ö. (2017). Masallar ve toplumsal cinsiyet. Kor.
• Shapiro, D. (2017). Nevrotik tarzlar (Ş. Layıkel, Çev.) İstanbul Bilgi Üniversitesi. TDK. (2011). Genel açıklamalı sözlük. TDK.
• Uçak, N. Ö. (2000). Sosyal bilimler alanında nitel araştırma yöntemlerinin kullanımı. Bilgi Dünyası. 1, 255-279.
• Yıldırım, A. Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Zeybekoğlu, Ö. (2013). Toplumsal cinsiyet bağlamında erkeklik olgusu. Eğiten.