Tebdil-i Mekândaki Ferahlık: Kültürel Anlamda Yazlık ve Yazlıkçılar

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 117, 23 - 40, 05.02.2024

Nükte Sevim Derdiçok

https://doi.org/10.22559/folklor.2617

Öz

Yılın belirli dönemlerinde bir yerde, belirli dönemlerinde ise başka bir yerde olma
fikri, tarihî süreç içerisinde isim, içerik, şekil ve uygulama alanı gibi farklı boyutlarda
değişim gösterse de mevsimsel olarak yapılan yer değişiklikleri, hâlâ devam
eden uygulamalardır. Bu yer değişimi ve beraberinde gelen pratikler, uygulamanın
içeriğine bağlı olarak kültürel bir yapı oluşturmakla beraber uygulama alanı kentsel
sınırların içinde kalan belirli bir kısmı da kent kültürüne ait unsurların varlığına kanıt
oluşturur. Söz konusu uygulamalardan biri olan yazlığa gitme de hem
mevsimsel yer değişimi örneği olarak etrafında oluşan pratiklerle kültürel bir daire
oluşturur hem de günümüzde yazlık evlerin çoğunlukla kentsel alanların sınırlarında
kalması neticesinde kent folkloru için de bir araştırma alanı hâline gelir. Makalede
yazlık evlerle bu evlerde ikamet eden ve yazlıkçı olarak adlandırılan grupla
rı, kültürel anlamları çerçevesinde ele alarak değişen kent algısının bu uygulama
üzerindeki etkisini ve yazlık evlerin tarihsel açıdan nasıl bir değişime uğradığını
inceledim. Konuyla ilgili literatür taramasında bilimsel incelemelerden ziyade anı
gibi edebî türlerin çalışma için kaynak sunacağını fark ettim. Turizm, mimarlık,
ekonomi gibi alanlar için bilimsel olarak kabul edilebilecek incelemeler mevcuttur.
Ancak folklor perspektifinden yaptığım bu inceleme için anı, biyografi, köşe yazısı
gibi türler konuyla ilgili ipuçları ortaya koymuştur. Bu çerçevede yazlık ve yazlıkçıların
kültürel anlamları üzerinde durmaya çalıştım.

Anahtar Kelimeler

yazlık, yazlıkçıklar, kent folkloru, kültürel uygulamalar, sayfiye

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale tamamıyla özgün bir araştırma olarak planlanmış, yürütülmüş ve sonuçları ile raporlaştırıldıktan sonra ilgili dergiye gönderilmiştir. Araştırma herhangi bir sempozyum, kongre vb. sunulmamış ya da başka bir dergiye değerlendirilmek üzere gönderilmemiştir. Research and Publication Ethics Statement: This is a research article, containing original data, and it has not been previously published or submitted to any other outlet for publication. The author followed ethical principles and rules during the research process. In the study, informed consent was obtained from volunteer participants and the privacy of the participants was protected. Yazarların katkı düzeyleri: Makale tek yazarlıdır. Contribution Rates of Authors to the Article: The article is single-authored. Etik komite onayı: Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur. Ethics committee approval: Ethics committee approval is not required for the study. Finansal destek: Çalışmada finansal destek alınmamıştır. Support Statement (Optional): No financial support was received for the study. Çıkar çatışması: Çalışmada potansiyel çıkar çatışması bulunmamaktadır. Conflict of Interest: There is no conflict of interest between the authors of this article.

The Comfort in Change of Place: Cultural Perceptions of Summer Houses and Vacationers

Öz

The idea of being in one place during certain times of the year and in another
place during other times, although exhibiting changes in various dimensions such
as name, content, form, and application area throughout historical processes, still
continues as seasonal relocations. This change of place and the accompanying
practices, depending on the content of the application, not only form a cultural
structure but also serve as evidence of the existence of elements belonging to
urban culture within the urban boundaries. Going to a summer house, one of
these practices, both creates a cultural circle with the practices that arise around
it as an example of seasonal relocation and becomes a research area for urban
folklore due to the majority of summer houses being located within the boundaries
of urban areas today. In this paper, I examined summer houses and the groups
residing in these houses, referred to as summer residents, within the framework
of their cultural meanings. I explored the impact of the changing urban perception
on this practice and investigated how summer houses have undergone historical
changes. In the literature review related to the subject, I noticed that literary genres
such as memoirs, rather than scientific studies, would provide sources for this
research. Although there are scientific studies acceptable in fields such as tourism,
architecture, and economics, genres like memoirs, biographies, and opinion pieces
have offered clues for this folklore perspective. Within this framework, I attempted
to focus on the cultural meanings of summer houses and summer residents.

Anahtar Kelimeler

summer house, summer vacationers, urban folklore, cultural practices, seaside

Kaynakça

• Abdülaziz Bey. (2023). Osmanlı âdet, merasim ve tabirleri -âdat ve merâsim-i kadîme, tabîrât ve muâmelât-ı Kavmiyye-i Osmâniyye (K. Arısan ve D. Arısan Günay, Haz.) Ötüken.
• Alkan, M. Ö. (2014). Osmanlı’da sayfiyenin icadı (T. Bora, Der.) Sayfiye -Hafiflik Hayali-. İletişim, 15-44.
• Biçen, A. (2014). Beton mezarlığı değil kumdan kale (T. Bora, Der.) Sayfiye -Hafiflik Hayali-. İletişim, 211-217.
• Birkan, T. (2014). Refik Halid’in kılavuzluğuyla 1940’lar ve 1950’ler Türkiyesi’nde sayfiye hayatı (T. Bora, Der.) Sayfiye -Hafiflik Hayali-. İletişim, 45-60.
• Bora, A., Bora, T. (2014). Sunuş: Sayfiyedeki gibi serazat (T. Bora, Der.) Sayfiye -Hafiflik Hayali-. İletişim, 7-12.
• Boysan, A. (2004). Nereye gitti İstanbul? Yapı Kredi.
• Eraslan, S. (2010). Şile: Bir denizkızı. Heyamola.
• Erdenen, O. (1993). Boğaziçi sahilhaneleri I Beykoz anadoluhisarı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı.
• Erdoğmuş, B. (2012). Bir kıyı yerleşmesinde kimlik dönüşümü: Tarihsel süreç içinde Karşıyaka’nın (İzmir) kıyı kullanımında gözlenen değişimler. Ege Coğrafya Dergisi, 21 (2), 37-47.
• Eriş, M. Ü. (2014). Sayfiye Yıldızından Taşra Kazasına: Erdek. T. Bora (Der.). Sayfiye -Hafiflik Hayali-. İletişim, 131-136.
• Göregenli, M. (2022). Kıyıdan Kenara Yoldan İnsana: Karadeniz sahil yolu ile dönüşen insan ve mekân ilişkisi. (F. Genç ve Ö. Şendeniz, Ed.) Kara’dan Öte: Deniz Olarak Karadeniz’e Bakmak. Gola Kültür Sanat ve Ekoloji Derneği, 196-202.
• Güçlü, K. (1988). Ülkemiz’de sahil bantlarında inşa edilen yazlık evler ve yarattığı sorunlar. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19 (1-4), 205-210.
• Günay Aksoy, Ş. (2022). Mekânın psikolojik etkileri (E. Ada ve O. Turgay, Ed.) Kültür ve Mekân Araştırmaları. Nobel, 145-164.
• Gürsoy Ulusoy, Ş. (2023). Toplumsal değişim ve Türkiye’de yazlık site kültürü. Uluslararası Sanat ve Estetik Dergisi, 6 (10), 125-136.
• Işık, İ. E. (2009). Mekân ve toplum. (İ. E. Işık ve Y. Şentürk, Yay. Haz.) Özneler, Durumlar ve Mekânlar -Toplum ve Mekân: Mekânları Kurgulamak-. Bağlam, 13-23.
• Işın, E. (2023). İstanbul’da gündelik hayat. Yapı Kredi.
• İnan, K., Can, Y. (2021). Yazlıkçılarda ebeveyn-çocuk ilişkilerindeki değişimin sosyo-kültürel belirleyicileri: Niğde Gümüşler Beldesi örneği. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 4 (4), 1-22.
• Meriç, M. (2014). Yaz günleri bu beldede aşk böyle başlar (T. Bora, Der.) Sayfiye-Hafiflik Hayali-. İletişim, 263-269.
• Özkan, Ö. (2017). Kıyı kentinin kültürü-Yeniden oluşan sınır ile değişen kent kültürü: Maltepe sahili örneği. Mimar.ist, 17 (59), 46-51.
• Schiele, R., Müller-Wiener, W. (1988). 19. Yüzyılda İstanbul hayatı. Apa Ofset.
• Şentürk, L. (2014). Kulüp Tropikal’den Sandıma’ya: Yalıkavak’ta otuz yıl (T. Bora, Der.) Sayfiye -Hafiflik Hayali-. İletişim, 61-86.
• Şimşek, M. S. (2011). İstanbul’un 100 yalısı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A. Ş.
• Yörükân, A. (2006). Şehir sosyolojisinin ve insan ekolojisinin teorik temelleri (T. Yörükân, Der. ve Yay. Haz.) Nobel.
• Yücel, V. (2009). Hafıza yeri-kimlik yeri ( İ. E. Işık ve Y. Şentürk, Yay. Haz.) Özneler, Durumlar ve Mekânlar -Toplum ve Mekân: Mekânları Kurgulamak-. Bağlam, 101-115.
• Elektronik kaynakça: Gölgeler Düştü Suya (2006). https://belgeselx.com/belgesel/bolum-1-golgeler- dustu-suya adresinden 24 Eylül 2023 tarihinde erişilmiştir.
• Gürel, M. Ö. (2014). Modernizmin Türkiye’deki Açılımı Olarak Yazlık Ev. Yazlık: Şehirlinin Kolonisi – Ev Konuşmaları. İstanbul: Salt Beyoğlu. https://www.youtube.com/watch?v=VGPISRaEono adresinden 14 Haziran 2023 tarihinde erişilmiştir.
• Hadi, S. (2014). Tütüncü ve Hadi Yazlık Evi. Yazlık: Şehirlinin Kolonisi – Ev Konuşmaları. İstanbul: Salt Beyoğlu. https://www.youtube.com/watch?v=LCHT8YO2uCw adresinden 14 Haziran 2023 tarihinde erişilmiştir.