Sünnet Töreni Davetiyelerinin Türkiye’de Hegemonik Erkeklik İnşası Persektifinden Analizi

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 117, 201 - 220, 05.02.2024

Emel Şerife Baştürk Malgorzata Rabenda Derman

https://doi.org/10.22559/folklor.2564

Öz

Nüfusunun büyük çoğunluğunun Müslüman olduğu Türkiye’de, dini ve
geleneksel nedenlerle Müslüman erkeklerin hepsi sünnet edilmektedir. Sünnet
törenleri yalnızca dini bir unsur değil geleneksel ve toplumsal hayatın da önemli
ritüellerinden biridir. Özünde bir cerrahi operasyon olan sünnet eylemi, Türk
toplumunda erkekliğe geçişin sembolü olarak görülür ve sünnet olan çocuğun
özel kıyafetler giydiği, eğlence ve duaların yapıldığı, davetlilere ikramlarda
bulunulduğu ve sünnet çocuğuna hediyeler verildiği törenlerle kutlanır.
Kutlamalar aracılığıyla erkekliğe geçiş diğer aile bireyleri ve topluma duyurulur.
Sünnet davetiyeleri de bu ritüelin önemli unsurlarından birini oluşturur. Bu
makalede, sünnet töreni ritüellerini, Türkiye’de hegemonik erkekliğin inşası ile
ilişkilendirerek bir “geçiş ayini” olarak tartıştırdık ve sünnet töreni davetiyelerinde
geleneksel erkeklik kodlarının nasıl yeniden üretildiğini analiz ettik. Türkiye’de
sünnet davetiyesi basan altı matbaanın web sitelerinden seçilen 64 adet sünnet
davetiyesi örneğini betimsel analiz yöntemi ile analiz ettik. Sünnet davetiyeleri,
Türk toplumunda sünnet pratiğine ilişkin önemli ipuçları sunan görseller ve bir
davet metni içermektedir. Çalışmada yalnızca davet metinleri betimsel analiz
yöntemi kullanarak üç ana tema üzerinden analiz edilmiştir; “geleneksel ve dini
motifler”, “kesme ritüeli” ve “erkekliğe geçiş”. İncelenen mesajlarda erkekliğin
üç temel özellik üzerinden kurulduğunu gördük. Bunlar; “çocukluktan farklı bir
durum” oluşu, kadınlığa zıt ve ondan daha iyi oluşu ve -genellikle militarizmle
birleştirilerek- yapılan cesaret vurgusu. Erkeklik, çocukluk ve kadınlıktan farklı
bir konum olarak kurulurken “yetişkinlik”le, akıl ve bilinçle özdeşleştirilmektedir.
Yine bu karşıtlık üzerinden erkeklik, genellikle kadın ve çocuklara atfedilmeyen
korkusuzlukla tanımlanır. Sonuç olarak sünnetin sadece dini bir gereklilik değil,
hegemonik erkeklik inşasının temel taşlarından biri ve önemli bir kültürel figür
olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

sünnet, davetiye, hegemonik erkeklik, Türkiye

Analysis of Circumcision Invitation Cards from The Perspective of Hegemonic Masculinity Building

Öz

In Türkiye, a country where Muslims comprise the majority, circumcision
is performed on male children due to traditional and religious grounds. In this
article, we explored Turkish circumcision ceremonies as a rite of passage related to
hegemonic masculinity. Our aim was to uncover the traditionally accepted form of
masculinity and analyse how it is reproduced in feast invitations. We conducted a
descriptive analysis of 64 circumcision feast invitations obtained from the websites
of six printing houses in Turkey. Through coding to examine the messages on the
invitation cards, we identified three main topics: traditional and religious motives,
the ritual of cutting, and the transition into masculinity. The invitations delineate
what it means to be “a man” in a conservative, patriarchal society. In the analysed
invitations, masculinity was constructed based on three main characteristics.
Firstly, it is a state contrary to childhood. Secondly, it is distinct from and superior
to womanhood. The third characteristic is courage, often expressed in the form of
militarism, emphasized as the “manly” trait. We observed that circumcision serves
not only as a religious obligation but also as one of the cornerstones in the cultural
construction of masculinity and a significant cultural symbol.

Anahtar Kelimeler

circumcision, invitation, hegemonic masculinity, Turkey

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale tamamıyla özgün bir araştırma olarak planlanmış, yürütülmüş ve sonuçları ile raporlaştırıldıktan sonra ilgili dergiye gönderilmiştir. Araştırma herhangi bir sempozyum, kongre vb. sunulmamış ya da başka bir dergiye değerlendirilmek üzere gönderilmemiştir. Research and publication ethics statement: This is a research article, containing original data, and it has not been previously published or submitted to any other outlet for publication. The author followed ethical principles and rules during the research process. In the study, informed consent was obtained from volunteer participants and the privacy of the participants was protected. Contribution rates of authors: First author %60, Second author %40 Yazarların katkı düzeyleri: Birinci yazar %60, İkinci yazar %40 Ethics committee approval: Ethics committee approval is not required for the study. Etik komite onayı: Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur. Financial support: No financial support was received for the study. Finansal destek: Çalışmada finansal destek alınmamıştır. Statement of interest: There is no conflict of interest between the authors of this article. Çıkar çatışması: Çalışmada potansiyel çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Açıksöz, S. C. (2016). In vitro nationalism: Masculinity, disability, and assisted. In G. Ozyegin (Ed.), Gender and sexuality in Muslim cultures (pp. 28-42). Routledge.
• Altınay Gül, A. (2004). The myth of the military-nation: Militarism, gender and education in Turkey. Palgrave Macmillan.
• Ataseven, A. (2005). Tarih boyunca sünnet. Boğaziçi.
• Atay, T. (2004). “Erkeklik” en çok erkeği ezer! Toplum ve Bilim, 101, 11-29.
• Aykut, S. (1999). Hairy politics: hair rituals in Ottoman and Turkish society. 24th Annual Conference of the Australian Association for the Study of Religions. Sydney. Retrieved 05 11, 2018, from http:// www.charlesstrongtrust.org.au/lectures/aykut.pdf
• Badescu, S. (2007). Introduction: on the symbolism of the bridge. In S. Badescu (Ed.), From one shore to another: Reflections on the symbolism of the bridge (pp.1–9). Cambridge Scholars Publishing.
• Barutçu, A. (2015, February). “Ucundan Azıcık”la atılan sağlam temel: Türkiye’de sünnet ritüeli ve erkeklik ilişkisi. Masculinities: A Journal of Identity and Culture, (3), 129-155.
• Baştürk Akca, E., and Tönel, E. (2011). Erkek(lik) çalışmalarına teorik bir çerçeve: feminist çalışmalardan hegemonik erkekliğe. In (İ. Erdoğan, Ed.), Medyada hegemonik erkek(lik) ve temsil (pp. 11-39). Kalkedon.
• Boratav, H. B., Fişek, G. O. and Ziya, H. E. (2014). Unpacking masculinities in the context of social change: Internal complexities of the identities of married men in Turkey. Men and Masculinities, 17 (3), 299-324.
• Bromberger, C. (2008). Hair: From the West to the Middle East through the Mediterranean. Journal of American Folklore, 121 (482), 378-399.
• Carrigan, T., Connell, R. W. and Lee, J. (1985). Toward a new sociology of masculinity. Theory and Society, 14 (5), 551-604.
• Connell, R. (1982). Class, patriarchy, and Sartre’s theory of practice. Theory and Society, 11, 305-320. Connell, R. (1987). Gender and power. Allen and Unwin.
• Connell, R., and Messerschmidt, J. W. (2005, December). Hegemonic masculinity: Rethinking the concept. Gender and Society, 19 (6), 829-859.
• Donaldson, M. (1993, October). What is hegemonic masculinity? Theory and Society, Special Issue: Masculinities, 22 (5), 643-657.
• Edwards, T. (2006). Cultures of masculinity. Routledge.
• Gramsci, A. (1986). Hapishane Defterleri; Tarih, Politika, Felsefe ve Kültür Sorunları Üzerine Seçmeler. (K. Somer. Çev.) Onur.
• Ilkkaracan, P. (1998). Exploring the context of women’s sexuality in Eastern Turkey. Reproductive Health Matters, 6 (12), 66-75. doi:10.1016/S0968-8080(98)90009-X
• Izgi, M. C. (2014). Ethical evaluation of non-therapeutic male circumcision. Turkish Journal of Psychiatry, 1-7.
• Kessler, S. J., Ashenden, D. J., Connell, R. W. and Dowsett, G. W. (1982). Ockers and disco-maniacs. Inner City Education Center.
• Kostrzewski, J. (1962). Kultura prapolska. Warsaw: PWN.
• Morris et.al. (2016), Estimation of country-specific and global prevalence of male circumcision, Population Health Metrics, 14 (4). doi: 10.1186/s12963-016-0073-5
• Onur, H. and Koyuncu, B. (2004). Hegemonik erkekliğin görünmeyen yüzü. Toplum ve Bilim, (Güz).
• Ormrod, W. (2005). Coming to kingship: Boy kings and the passage to power in fourteenth century England. In N. F. McDonald and W. M. Ormrod (Eds.), Rites of passage: cultures of transition in the fourteenth century (pp. 31-50). York Medieval Press.
• Ökten, Ş. (2017). Domestic violence and patriarchy in Turkey. European Journal of Social Sciences Education and Research, 11 (2), 365-369.
• Özbay, C. (2013), Türkiye’de hegemonik erkekliği aramak, Doğu-Batı, 63, 185-204.
• Özmen, F. A. and Dönmez, R. Ö. (2013). Gendered identities: Criticizing patriarchy in Turkey. Lexington Books.
• Renkmen, M. S. (2015). Evlilik programlarında hegemonik erkekliğin inşası, temsili ve ataerkil söylem. In ( Ş. Yavuz, Ed.) Toplumsal Cinsiyet ve Medya Temsilleri (pp. 247-286). Heyamola.
• Saltık Özkan, T. (2009). Kahramanın yolculuğu bağlamında Bamsı Beyrek ve erginleme süreci. Millî Folklor, 21 (81), 27-33.
• Şahin, F., Beyazova, U. and Aktürk, A. (2003). Attitudes and practices regarding circumcision in Turkey. Child: Care, Health and Development, 29 (4), 275-280.
• Toksoy, N. G. and Taşıtman, A. (2015). “Ceremonial circumcision” as one of the mechanisms which enable the regeneration and intergenerational transmission of manhood culture in Turkey. Masculinities: A Journal of Identity and Culture, 156-188.
• Turkish Language Institute (Türk Dil Kurumu), (2006). Sünnet. Modern Turkish Dictionary. (Güncel Türkçe Sözlük). Retrieved 06 23, 2020, from http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ gts&kelime=S%C3%9CNNET.
• Turşak, M. (2017). Toplumsal gelişmenin ve ilerlemenin önündeki engel: Atalar kültü veya paternalizm. Universal Journal of Theology, 2 (3), 198-206.
• Uca, A. (2003). Türk toplumunda ad verme geleneği. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Ensitüsü Dergisi, 145-150.
• Uckun, R. (2015). Dede Korkut Kitabı’nda Erginlenme ve Bireyleşme Sürecinde Sınama Motifinin İşlevi. Türk Dünyası İncelemeler / Journal of Turkish World Studies, 29-42. doi:10.13062/ tdid.2015215336
• Udry, J. R. (2000). Biological limits of gender construction. American Sociological Review, 65 (3), 443-457. https://doi.org/10.2307/2657466
• Van Gennep, A. (1977). The rites of passage (Routledge Library editions. anthropology and ethnography). Routledge.
• World Health Organisation (2007). Male circumcision: global trends and determinants of prevalence, safety and acceptability. Geneva: WHO Press. Retrieved 03 08, 2020, from http://www.unaids.org/ sites/default/files/media_asset/jc1360_male_circumcision_en_2.pdf
• Yavuz M., Demir T., Doğangün B. (2012). Sünnetin Çocuk Ruh Sağlığı Üzerine Etkisi: Gözden Geçirme Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 23 (1), 63-70.