Kazak Türklerinin Düğün Geleneği Müzikleri ve Ritüel Örnekleri

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 119, 761 - 780, 01.08.2024

Halil Çetin

https://doi.org/10.22559/folklor.2665

Öz

Toplumlar, yaşam pratiklerini ve bu yolla edindikleri tecrübeleri sözlü olarak dile
getirmişlerdir. Bu sözlü dil ürünleri kimi zaman şiire, şarkıya, masala, hikâyeye ve
destana dönüşmüştür. Toplumlar, bu türler aracılığıyla düşüncelerini ve duygularını
dile getirirken müzik sanatından yararlanmışladır. Müzik, toplumun kültürel
değerlerinin yansıtılmasında ve aktarılmasında önemli işleve sahiptir. Kazak halkı
da eğlenceli ve zengin ritüel özelliklere sahip evlenme geleneklerinde şarkılardan
çokça yararlanmaktadır. Kazak Türklerinin evlenme geleneği oldukça görkemli
kutlamalara sahne olmaktadır. Burada icra edilen müzikler ve müzikal sözler,
kültürel yaşamın miraslarıdır. Kazan düğün geleneğinde gözlemlenen
“jar- jar, betaşar, sınsu” vb. gibi müzikal icralar, sözlü kültür içerisinde yüklendikleri anlamlar
bakımından önemlidir. Kız uğurlamada söylenen sınsular, Kazak sözlü kültürünü
ve onların kültürel dünyalarını yansıtan felsefi düşüncelerle yüklüdür. Bu açıdan
düğün geleneği bağlamında icra edilen müziklerin Kazak halkının duygusal dünyasını
yansıtırken insan ilişkilerini yönlendiren toplumsal tutumları da sergilediği
söylenebilir. Bu çalışmada, Kazak sözlü geleneğinde güncelliğini koruyan müzikal icraları
ve bunların gelenekle olan bağlantıları incelenmiştir. Kazak evlenme
geleneğinde söylenen şarkıların, topluma verdiği mesajların açık ve gizli işlevleri
ele alınmıştır. Eski dönemlerdeki evlenme geleneklerinde söylenen şarkılar ile
günümüzde söylenen şarkılar arasındaki değişimler ve dönüşümler de açıklanmıştır.
Teknolojik ilerlemeler ve ekonomik değişimler sonrası evlenme geleneğinde icra
edilen şarkılarda meydana gelen değişikliklerin kültürel açıdan çözümlenmesi
yapılmıştır. Kazakların düğün müziklerinde yer bulan sözlerin yüklendikleri kültürel
anlamlar ve gerçekleştirilen icra ortamlarındaki ritüeller değerlendirilmiştir. Kız
uğurlamada, gelinin akrabaları ile vedalaşması sırasında söylenen şarkıların kız
ve erkeklerin düğün sırasında karşılıklı atışmaları gelinin yüz açma töreninde icra
edilen müzikal ezgilerin ve sözlerin günümüzde de toplumun ortak sevinçlerini
yansıtır, dilek, istek ve kişiler arası iletimi etkileyen önemli mesajların bu yolla dile
getirilmesinde kullanılır.

Anahtar Kelimeler

Kazak toplumu, müzik, ritüel, düğün, icra ortamları

Etik Beyan

Araştırma ve Yayın Etiği Beyanı: Bu makale, orijinal veriler temelinde hazırlanmış özgün bir araştırma makalesidir. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olup başka bir yere yayımlanmak üzere gönderilmemiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilkelere ve kurallara uymuştur. Yazarların Katkı Düzeyleri: Makale tek yazarlıdır. Etik Komite Onayı: Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmemektedir. Finansal Destek: Bu araştırma için herhangi bir finansal destek alınmamıştır. Çıkar Çatışması: Bu çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Music and Ritual Examples of the Wedding Traditions of Kazakh Turks

Öz

Societies have expressed their life practices and experiences orally. These oral language products have sometimes transformed into poetry, songs, tales, stories, and
epics. Societies have utilized the art of music while expressing their thoughts and
emotions through these genres. Music plays an important role in reflecting and
transmitting the cultural values of a society. Kazakh society also make extensive
use of songs in their wedding traditions, which are characterized by entertaining
and rich ritual features. The marriage tradition of the Kazakh Turks is marked by
magnificent celebrations. The music and musical lyrics performed here are legacies
of cultural life. Musical performances observed in the Kazakh wedding tradition,
such as “jar-jar, betaşar, sınsu,” are significant in terms of the meanings they carry
within the oral culture. The “sınsular” sung during the farewell to the bride are
laden with philosophical thoughts reflecting Kazakh oral culture and their cultural
worlds. In this respect, it can be said that the music performed within the context of
wedding traditions not only reflects the emotional world of the Kazakh people but
also exhibits social attitudes that guide human relationships. This study examines
the musical performances that remain current in Kazakh oral tradition and their
connections to tradition. The cultural meanings carried by the words in Kazakh
wedding music and the rituals performed in the execution environments have been
evaluated. It has been identified that the songs sung during the farewell to the bride,
the verbal exchanges between the bride and groom during the wedding, and the
musical melodies and lyrics performed during the bride’s unveiling ceremony still
reflect the shared joys of the community today, and are used to convey important
messages affecting wishes, desires, and interpersonal communication. The overt
and covert functions of the messages conveyed by the songs sung in the Kazakh
marriage tradition have been addressed. Changes and transformations between the
songs sung in ancient wedding traditions and those sung today have also been
explained. The cultural analysis of changes in the songs performed in the marriage
tradition following technological advancements and economic changes has been
conducted.

Anahtar Kelimeler

Kazakh society, music, ritual, wedding, performance settings

Etik Beyan

Research and Publication Ethics Statement: This article constitutes an original research paper based on original data. It has neither been published previously nor submitted for publication elsewhere. The author has adhered to ethical principles and guidelines throughout the research process. Authors’ Contributions: The article is authored solely by one individual. Ethics Committee Approval: Ethical committee approval is not required for this study. Financial Support: No financial support was obtained for this research. Conflict of Interest: There are no potential conflicts of interest related to this study.

Kaynakça

• Ajiğali, S. E. (2005). Kazak halkınıñ dästürleri men ädet- ğurıptarı. I. Tom, Arıs.
• Ajiğali, S. E. (2006). Kazak halkınıñ dästürleri men ädet- ğurıptarı. II. Tom, Arıs.
• Alimkulov, B. ve Abdirahmanov, E. (1994). Kuyev keltir kız uzat toyındı kıl. Sanat.
• Altınsarin, I. (1994). Tandamalı şığarmaları. Ğılım.
• Balabekov, E. (2006). Kazakların müzik folkloru. İzdat Market.
• Baykadamova, K. ve Temirbekova, A. (2001). Kazaktın ädet-gurıp, turmıs salt änderi. I. Altinsarin Adındağı Kazaktıñ Bilim Akademiyasınıñ Respublikalık Baspa Kabineti.
• Çetin, H. (2021). Türkiye ve Kazakistan’daki geçiş dönemlerinin (doğum-evlenme-ölüm) karşılaştırmalı incelemesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi] Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İslamjanulı, K. (1995). Tal besikten jer besikke deyin “Kazaktın otbasılık ğurıp jırları”.
• Ana Tili. Kenjeahmetulı, S. (1994). Kazaktın saltürleri men ädet-ğrurıptarı. Ana Tili.
• Kenjeahmetulı, S. (2013). Kazaktın saltürleri men ädet-ğrurıptarı. Atamura.
• Konıratbayev, A. (1991). Kazak folklorının tarihi. Ana Tili.
• Matıjanov, K. (2007). Kazaktın otbası folklorı. Arıs Baspası.
• Nusıpokasulı, A. ve Japarulı, Ä. (2011). Ağaş besikten jer besikke deyin. Öner Baspası.
• Velihanov, Ç. (2010). Köp tomdık şığarmalar jiynağı. IV. Tom. Tolağay Grupp.
• Vahatov, B. (1974). Kazaktıñ halık öleñderi. Ğılım.
• Vahatov, B. (1983). Kazaktıñ turmıs salt jırlarınıñ tipologiyası. Ğılım.
• Vahatov, B. ve Kıdırov, J. (1978). Jar-Jar toy kitabı. Jalın Baspası.
• Elektronik Kaynaklar:URL-1 Tamada, (https://kznews.kz/bilim/asaba-sozderi-tekst/) (Erişim Tarihi: 13.12.2023).