Medya Antropolojisi Bağlamında “Evrim” Olgusuna Kamil Masaracı’nın Gazetedeki Günlük Karikatürleri Üzerinden Bakmak

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 120, 917 - 938, 01.11.2024

Cihan Oğuz

https://doi.org/10.22559/folklor.2729

Öz

İnsanın evrim süreci sadece antropolojik bir olgu değil aynı zamanda kimi
kez dinsel/siyasal yaklaşımlara kimi kez de mizaha kapı aralayan bir tartışma
zeminidir. Bu sürecin bilimsel argümanlarla veya dinsel/siyasal eleştiri ya da
desteklerle biçimlenen tarafında “ciddiyet” barınmaktadır. Ama öte yandan insanın
evrim çizgisindeki değişime dayalı biyolojik ve kültürel akış, mizah boyutuna da
bürünerek karikatürlere de yansıyan bir bakış tarzı yaratmaktadır. Mizahın temelinde
yer alan insanın kendisiyle alay etme dürtüsü, konu evrim sürecine gelince daha
da ironik bir biçime bürünmektedir. Australopithecus ile yolu açılan homo habilis,
homo erectus ve neandertal insandan bugünkü homo sapiens’e uzanan 6 milyon
yıllık insanlık süreci sadece biyolojinin ve antropolojinin değil mizahın da ilgi
alanına girmektedir. İletişim teknolojilerindeki baş döndürücü hızın insan zihnine
yansıyış biçimi ve bu hızın yarattığı değişim, evrim sürecini tamamlayan insandaki
çelişkilere zemin oluşturmaktadır. Bu çalışmada; Cumhuriyet gazetesinde
“Çizgilik” başlığı altında günlük karikatürler yayımlayan Kamil Masaracı’nın
Mart 2023-Mayıs 2024 arasındaki on dört aylık dönemde çizdiği evrimle ilgili
yirmi beş karikatürü eleştirel söylem analizine tabi tuttum, karikatürlerin ilettiği
mesajların alt metin okumalarıyla evrim süreci arasındaki ilintiyi analiz ederek
medya antropolojisi bağlamında ilk insandan günümüzdeki modern insana ulaşan
sürecin karikatürize edilen göndermelerini betimlemeye çalıştım. Sonuçta; medya
antropolojisinin kitle psikolojisini, kitlenin kültürel eğilimlerini ve kitlenin
tercihlerini insanın evrim yolculuğu üzerinden okuma çerçevesi, Masaracı’nın
karikatürlerinden yansıyan bir gerçeklik olarak ortaya çıktı. Analiz ettiğim yirmi
beş karikatürün ortak noktası da bu gerçekliğin insanın özüne ilişkin çeşitli tonları
taşımasıdır. Bu tonlar, içsel bir trajediyi barındırdığı kadar hayatın zenginliğine
ilişkin de birer güçlü vurgu olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

evrim, karikatür, teknoloji, insan

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale tamamıyla özgün bir araştırma olarak planlanmış, yürütülmüş ve sonuçları ile raporlaştırıldıktan sonra ilgili dergiye gönderilmiştir. Araştırma herhangi bir sempozyum, kongre vb. sunulmamış ya da başka bir dergiye değerlendirilmek üzere gönderilmemiştir. Yazarların katkı düzeyleri: Makale tek yazarlıdır. Etik komite onayı: Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur. Finansal destek: Çalışmada finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Çalışmada potansiyel çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Examining the Phenomenon of “Evolution” in the Context of Media Anthropology through Kamil Masaracı’s Daily Newspaper Cartoons

Öz

The evolutionary process of humans is not merely an anthropological phenomenon;
it also serves as a ground for discussion that sometimes opens up to religious/
political approaches and at other times to humor. In this process, the facet shaped
by scientific arguments or religious/political criticisms or support encompasses
a level of “seriousness.” On the other hand, the biological and cultural flow
stemming from changes in the human evolutionary line also takes on a humorous
dimension, reflecting a distinct perspective in cartoons. The fundamental human
impulse to mock oneself, which underlies humor, becomes even more ironic when
related to the evolutionary process. The 6-million-year human journey, beginning
with Australopithecus and moving through Homo habilis, Homo erectus, and
Neanderthal to today’s Homo sapiens, not only pertains to the fields of biology
and anthropology but also attracts interest in humor. Particularly, the dizzying pace
of communication technologies and the changes it imparts on the human mind lay
the groundwork for contradictions in the modern human who has completed this
evolutionary process. In this study, I conducted a critical discourse analysis on
25 cartoons related to evolution, drawn by Kamil Masaracı and published under
the title “Çizgilik” in Cumhuriyet newspaper over a 14-month period from March
2023 to May 2024. By analyzing the relationship between the subtext readings of
the messages conveyed by these cartoons and the process of evolution, I aimed to
describe the caricatured references to the journey from the first human to modern
humans within the context of media anthropology. Ultimately, the framework of
reading mass psychology, cultural tendencies, and preferences through the lens of
human evolution emerged as a reality reflected in Masaracı’s cartoons. The common
point of the 25 cartoons I analyzed is that they carry various nuances related to the
essence of humanity. These nuances can be considered strong emphases on both an
inherent tragedy and the richness of life.

Anahtar Kelimeler

evolution, cartoon, technology, human

Etik Beyan

Research and publication ethics statement: This is a research article, containing original data, and it has not been previously published or submitted to any other outlet for publication. The author followed ethical principles and rules during the research process. In the study, informed consent was obtained from volunteer participants and the privacy of the participants was protected. Contribution rates of authors to the article: The article is single-authored. Ethics committee approval: Ethics committee approval is not required for the study. Support statement (Optional): No financial support was received for the study. Conflict of interest: There is no conflict of interest between the authors of this article.

Kaynakça

• Bilge, E. (2008). Cem Yılmaz anlatıları. Türkbilig, 16, 16-23.
• Boz, U. (2014). Toplumsal eleştiri yöntemi olarak mizah ve Türk mizahı: Yeni medyadan Bahattin örneği. Akdeniz İletişim Dergisi, 21, 143-159.
• Böhme, M., Braun, R. & Breier, F. (2023). Nasıl insan olduk - İnsanlığın kökeninin izinde. Nova Kitap.
• Butovskaya, M. L. & Kozintsev, A. G. (2015). A neglected form of quasi-aggression in apes: Possible relevance for the origins of humor. Current Anthropology, 37(4), 716-717.
• Darwin, C. (2021). İnsanda ve hayvanlarda duyguların ifade edilmesi. Alfa.
• Develioğlu, F. (1990). Türk argosu: İnceleme ve sözlük. Aydın.
• Douglas, M. (2002). Implicit meanings. Routledge.
• Eagleton, T. (2019). Mizah. Ayrıntı.
• Ekşi, H. (2023). Küfür etmenin kısa tarihi. Kültür Araştırmaları Dergisi, 16, 368-376.
• Goodall, J. (1986). The chimpanzees of gombe: Patterns of behavior. Belknap Press.
• Güvenç, B. (2020). İnsan ve Kültür. Boyut.
• Han, B. Ç. (2021). Yorgunluk toplumu (S. Yalçın. Çev.) Açılım Kitap.
• Han, B. Ç. (2023). Eğlencenin iyisi-Batı sanatında ciddi/eğlenceli ikiliği. Metis.
• Karagöz, E. (2016). Antropolojiden medya antropolojisine geçişte kavramsal çerçeve. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi KOSBED, 32, 5-34.
• Kuipers, G. (2008). The sociology of humor. The primer of humor resource, V. Raskin, M. de Gruyter (Eds.) 361-399.
• Nietzche, F. (2020). Beyond good and evil. Karbon Kitaplar.
• Nisan, F. (2023). Mizahın kavramsal ve kuramsal açıdan genel değerlendirmesi. Medyatik mizahın panoraması, F. Nisan ve Ö. F. Yücel (Ed.) Eğitim (11-45).
• Okutan, B. B. (2013). Karikatürlerdeki başörtülü figürlerin göstergebilimsel analizi: Penguen dergisi örneği. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29, 9-38.
• Oskay, Ü. (2000). Tek kişilik Haçlı seferleri. İnkılap.
• Pinderhughes, E. E., & Zigler, E. (1985). Cognitive and motivational determinants of children’s humor responses. Journal of Research in Personality, 19, 185-196.
• Polat, G. D. (2016). İletişim Antropolojisi Üzerine Bir Deneme. Global Media Journal TR Edition, 6(12), 513-527.
• Sarı, İ. (2006). Akademik tarih ve tarih öğretiminde sözlü tarihin yeri ve önemi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 529-553.
• Şenyapılı, Ö. (2003). Neyi, neden, nasıl Anlatıyor - Karikatür - Kim, niye çiziyor? ODTÜ Yayıncılık.
• Waal, F. D. (1997). Good natured: The origins of right and wrong in humans and other animals. Harvard University Press.
• Wierzbicki, M. & Young, R. D. (1978). The relation of intelligence and task difficulty to appreciation of humor. Journal of General Psychology, 99(1), 25-32.
• Ulus, L., Yaman, Y., & Yalçıntaş Sezgin, E. (2019). Sense of humour ingifted children. Turkish Journal of Giftedness and Education, 9(1), 61-78.
• Ünalan, Ö. (2023). Darwin ne yaptı? Ginko Bilim.
• Yaşar, Ö. (2018). Siyahi mizah ve Y kuşağı. Turkish Studies Social Sciences, 13 (18), 1389-1407.
• Yetkiner, B. (2023). Argo ve küfrün mizahı mı olur? Hasan Kaya ve Konuşanlar örneği. Medyatik mizahın panoraması, F. Nisan ve Ö.F. Yücel (Ed.) Eğitim. 197-213.
• Zijderveld, A. C. (1983). Introduction: The Sociology of Humour and Laughter- an Outstanding Debt. Current Sociology, 31(3), 1-6.
• Elektronik kaynaklar: Euronews (2015). https://tr.euronews.com/2015/01/07/pariste-dehset-mizah-dergisi-charlie-hebdoyasaldiri