Mitolojik Mirasın Araştırılması: Rusya Halklarının Folklorunda Şüreli İmgesinin Analizi ve Yorumu

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 120, 1073 - 1088, 01.11.2024

Liailia Mingazova , Yücel Gelişli

https://doi.org/10.22559/folklor.2791

Öz

İnsanlar geçmişten günümüze dünyayı anlamlandırmaya, sayısız doğa olayına
somut açıklamalar getirmeye çalışmıştır. Bu anlatımlar kuşaktan kuşağa sözlü ve
yazılı edebiyatla aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır.
Bu makalenin amacı, Rusya Fedarasyonu halklarının sözlü edebiyatında yer alan
Şüreli ve benzeri mitolojik varlıkların karşılaştırmalı analizini yapmaktır. Makale
de, Tatar, Rus, Çuvaş, Udmurt, Mari ve Başkurt kültürlerindeki Şüreli ve benzeri
imgelerin kültürel hayattaki anlamlarını karşılaştırarak, bu anlatımların bu kültürlerde
hangi biçimlerde yer aldığı ve toplum nasıl etkilediği ortaya konulmuştur.
Ayrıca Şüreli ve benzeri mitolojik varlıkların günümüz kültürler hayatıyla ilişkileri
ortaya çıkarılmıştır. Bu bağlamda makale, nitel araştırma yöntemlerinden durum
çalışması modeliyle desenlenmiştir.
Şüreli figürü ve benzeri yaratıklar, günlük yaşam, gelenekler ve folklorik hayat
aracılığıyla aktarılan yaygın bir mitolojik figürdür. Ancak bu mitolojik figüre yüklenen
anlam, modern edebiyat ve sanatın etkisiyle toplumlarda farklı bir dönüşüme
uğramıştır. Şüreli mitolojik dönemlerde halkın ürettiği diğer efsanelerde olduğu
gibi uzun zamandan beri korunan hayali mitolojik bir varlıktır. Şüreli’nin Rusya
Federasyonun’da yaşayan birçok halkın folklorunda, mitlerde ve masallarda
sıkça karşılaşılan, kültürlere göre farklılaşan bir mitolojik figür olduğu sonucu elde
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

mitoloji, mitolojik aktarım, efsane, mitolojik efsaneler, Şüreli

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu çalışma Kazan Federal Üniversitesi Stratejik Akademik Liderlik Programının uygulanması kapsamında gerçekleştirilmiştir. Yazarların katkı düzeyleri: Birinci yazar %50, ikinci yazar %50. Etik komite onayı: Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur. Finansal destek: Çalışmada finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Çalışmada potansiyel çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Research into the Mythological Heritage: Analysis and Interpretation of the Image of the Shureli in the Folklore of the Peoples of Russia

Öz

People have tried to make sense of the world and to provide concrete explanations
for countless natural events from the past to the present. These narratives have
been passed down from generation to generation through oral and written literature
and have reached the present day.
The aim of this article is to make a comparative analysis of the mythological
beings such as Şüreli and similar in the oral literature of the peoples of the
Russian Federation. In the article, the meanings of Şüreli and similar images in
the cultural life of the Tatar, Russian, Chuvash, Udmurt, Mari and Bashkir cultures
are compared, and the forms in which these narratives are present in these cultures
and how they affect society are revealed. In addition, the relationships between
Şüreli and similar mythological beings and today’s cultural life are revealed. In
this context, the article is designed with the case study model, which is one of the
qualitative research methods.
The figure of Şüreli and similar creatures are a common mythological figure
transmitted through daily life, traditions and folkloric life. However, the meaning
attributed to this mythological figure has undergone a different transformation
in societies under the influence of modern literature and art. Like other legends
produced by the people in mythological periods, Şüreli is an imaginary mythological
being that has been preserved for a long time. It has been concluded that Şüreli is a
mythological figure that is frequently encountered in the folklore, myths and tales
of many peoples living in the Russian Federation and varies according to culture.

Anahtar Kelimeler

mythology, mythological transmission, legend, mythological legends, Shureli

Kaynakça

• Akgün, H. C. (2015). Tatar halk efsanelerinde Şüreli tipi Üzerine. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 1(1), 14-23.
• Akhmetyanov, R.G. (1981). Orta Volga bölgesi halklarının manevi kültürünün genel sözlüğü. Nauka.
• Aktsorin, V. A. (1995). Mari folkloru. Mari Dağı masalları. Mari Kitap.
• Aktsorin, V. A (1984). Mari halk masalları. Mari Kitap.
• Alekseev, M. P. (1983). Karşılaştırmalı edebiyat çalışmaları. Nauka.
• Bayram, B. (2012). Çuvaş edebiyatında folklor-edebiyat ilişkisine bir örnek: Mihail Fedorov’un “Arşuri” manzumesi ve arşuriler, Türk Dünyası Araştırmaları, 197, 207-226.
• Bakhtin, M. M. (1979). Sözel yaratıcılığın estetiği (С. G. Bocharov ve ark. Ed.) Ripol Klasik Sanat.
• Berkli, Y., & Topal, Y. (2022). Traditional traces of fantastic figures in Turkish mythology. Art Time, (2), 1-21.
• Enderov, V. A. (1984). Çuvaş folklorunda leshy imgesi. Cheboksary: Çuvaş folkloru üzerine çalışmalar. Çuvaş Kitap, 168, 49-73.
• Gıylmanov, G. (1996). Tatar Mifları: İyeler, işanular, ırımnar, fallar, im-tomnar, sınamışlar, yolalar. Tatarstan Kitap Nashriiaty.
• Konrad, N. I. (1972). Batı ve Doğu. Nauka.
• Kralina, N. P, & diğerleri.(1986). Udmurt halkının mitleri, efsaneleri ve masalları. Udmurtya.
• Krasnova, M. A. (1999). Rus folkloru. Olympus.
• Madlevskaya, E.L. (2005). Leshy. Rus mitolojisi. Ansiklopedi. Eksmo, MIDGARD.
• Mingazova, L. I., Galimullin, F.G., Galimullina, A.F. (2014). Folk heroes in the poetry of the people of the Volga and Ural regions, Journal of Language and Literature (Bakу, Azerbaijan), 5(4), 252-555.
• Mingazova L. I. (2019). Volga-Ural bölgesi halklarının folkloru: mitolojik imgelerin yansıması. Mevcut aşamada ulusal edebiyatlar: bilimsel kavramlar ve hipotezler. G. İbragimov ANRT’nin adını taşıyan Dil, Edebiyat ve Sanat Enstitüsü’nün kuruluşunun 80. yıldönümüne adanmış semposyum, 1, 128-134.
• Nadirov, I. N. ve diğerleri. (1978). Tatar halkının yaratılışı: Masallar. Tatarstan Kitap Nashriiaty.
• Nasiri, K. (1975). Seçilmiş eserler ( 2. Cilt) Tatarstan Kitap Nashriiaty.
• Neupokoeva, I. G. (1976). Dünya edebiyatı tarihi. Sistem ve karşılaştırmalı analiz problemleri, Nauka. Petrukh, V. Y. (2005). Fin-Ugorların mitleri. Nauka.
• Samorodov, K. E. (2006). Mordva halk masalları (2. Baskı) Mordovya Kitap.
• Sayfulina, F. (2010). Tatar Ortaçağ edebiyatında manevi ve ahlaki sorunlar. D.I. Mendeleyev TSPA.
• Sulaimenov, A., & diğerleri (1997). Başkurt halkının yaratıcılığı: Hikâyeler, efsaneler. Dümdüz Kitap.
• Şurtakov, S. İ. (1984). Çuvaş masalları ( 2. Baskı) Çuvaş Kitap.
• Sütçü, G. (2021) Türk ve Rus mitolojisinde hayvan mitleri, KARE- Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat, Tarih ve Düşünce Dergisi, Özel Sayı, 150-171.
• Urmanche, F. (2010). Tatar mitolojisi: Ansiklopedik bir sözlük (3. Baskı) Magarif.
• Vardugin, V. I. (1996). Antik Volga Mitleri: Antik çağlardan günümüze kadar büyük nehrin kıyısında yaşayan halkların mitleri, efsaneleri, masalları, yaşamları ve gelenekleri, Saratov.
• Veselovsky, A. N. (2010). Favoriler. Tarihsel şiire giden yolda. Nauka.
• Yuhma, M. (1998). Mitler ve masallar. Nauka.
• Zamaletdinov, L. (1979). «Şüreli» masalının mitolojik temeli üzerine. G.Tukay: Şairin doğumunun 90. yıldönümüne adanmış bilimsel konferans ve yıldönümü kutlamalarının materyalleri. Tatarstan Kitap Nashriiaty.
• Zhirmunsky, V.M. (1979). Karşılaştırmalı edebiyat çalışmaları. Doğu ve Batı.