6 Şubat Depremlerinde Medya ve Bellek: Malatya Örneği

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 120 Ek, 1331 - 1350, 15.12.2024

Dilar Diken Yücel , Ömer Faruk Yücel

https://doi.org/10.22559/folklor.2786

Öz

Medya kuruluşları, insan belleği dışında verilerin depolanabileceği ve ihtiyaç
dahilinde hatırlanabileceği bir ortam oluşturmuştur. Bu sebeple de medya
kuruluşlarını birer hafıza mekânı olarak değerlendirebiliriz. Özellikle olağanüstü
dönemlerde medya kuruluşlarının hatırlamayı mümkün kılan birer araç niteliğinde
olan arşivlerine ve çalışanlarının tanıklıklarına başvurmak önemlidir. Çalışma
dahilinde söz konusu olağanüstü döneme ait örnek olay, Türkiye’nin 11 ilinin
etkilenmiş olduğu Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen
depremlerdir. 6 Şubat depremlerinden en çok etkilenmiş ilk 3 il içinde yer alan
Malatya ilini çalışmanın ana evreni, Malatya ilinde yaklaşık 30 yıldır yerel düzeyde
yayın hayatına devam eden ve bölgenin en çok izlenen televizyon kanallarından
biri olan ER TV’yi ise çalışmanın örneklemi olarak seçtik. Bu bağlamda
çalışmanın amacı, yerel medya çalışanlarının depreme ilişkin tanıklıklarını
anlamaya çalışmak ve seyircinin hem deprem sürecini hem de depremden sonraki
süreci algılama aşamasına nasıl etkide bulunduklarını tespit etmektir. Çalışmanın
ana evreni olarak Malatya ilini seçmemizin temel nedeni çalışmada tercih
ettiğimiz yöntem ile doğrudan ilişkilidir. Çalışmada etnografik mülakat yöntemini
tercih ettik ve Malatya’nın köklü medya kuruluşlarından biri olan ER TV kanalı
çalışanlarından dört kişi ile mülakatlar gerçekleştirdik. Mülakatı gerçekleştiren
kişiler olarak bizlerin depreme yönelik tanıklıkları ve katılımcıların tanıklıkları
deprem gerçeğine içeriden bakabilmemize olanak tanıdı. Depremin tanıkları olan
kanal çalışanları ile gerçekleştirdiğimiz mülakatlar sonucunda: (1) yerel televizyon
kanallarının ulusal televizyon kanallarına göre şehirlerin depremden etkilenme
durumlarını daha ayrıntılı paylaştığını, (2) yerel televizyon kanalı çalışanlarının
aynı zamanda birer depremzede olduğundan ve birçoğu doğup büyüdüğü şehirde
görev yaptığından çevrelerinde yaşananlara daha içten bakabilme imkanına sahip
olduklarını, (3) şehrin sokaklarına, yapılarına, tarihine ulusal medyaya göre daha
hakim olduklarını,(4) halkın sorunları ile daha yakından ilgilenebildiklerini,
(5) adeta bir sosyal yardımlaşma kurumu gibi çalıştıklarını ve ihtiyaç sahipleri
için yardım topladıklarını, (6) siyasilerin dikkatini şehre çekecek haberler yapıp
gündem oluşturabildiklerini, (7) sosyal medyayı aktif olarak kullanıp depremin
tesirlerini güncel tutabildiklerini tespit ettik.

Anahtar Kelimeler

deprem, Malatya, medya, hafıza, etnografik mülakat

Etik Beyan

Research and publication ethics statement: This is a research article, containing original data, and it has not been previously published or submitted to any other outlet for publication. Authors followed ethical principles and rules during the research process. Authors’ contribution rate: First author %50, second author %50. Ethics committee approval: Permission for the study was obtained from Inonu University Scientific Research and Publication Ethics Committee, Social and Human Sciences Scientific Research and Publication Ethics Committee with the date and number 20/05/2024-E.443592. Financial support: The study did not receive any financial support. Conflict of interest: There is no conflicts of interest of this article.

Media and Memory on the 6 February 2023 Earthquakes: The Case of Malatya

Öz

Media enterprises created an environment where it is possible to store and recall
information outside of the human memory. As a result, we may view media
enterprises as memory spaces. It is important to refer to the memory institutions
and media workers’ testimonies with their ability to function as tools that enable
recall particularly in extraordinary times. One such case of extraordinary times in
the scope of this study is the earthquakes that occurred on 6 February 2023, whose
epicentre was the province of Kahramanmaraş, impacting eleven other provinces
of Türkiye. We selected Malatya province as the main universe of the study as it
was among the three most impacted provinces in the February 6th earthquakes.
We chose to focus on ER TV as the sample because it was the television channel
which broadcasted locally for about 30 years in Malatya province, and it was
one of the most widely viewed television channels in the region. In this context,
the study aims to understand the testimonies of the local media workers of the
earthquake and to determine how the viewers affected both the process of the
earthquake and the perception towards the post-earthquake stage. The main
reason to select Malatya province as the main universe of this study is related
to our methodology in this study. We opted to use the ethnographic interview
method. We conducted interviews with four workers of the ER TV channel, a wellestablished media enterprise in Malatya. As the interviewers, our experiences and
participants’ testimonies allowed us to examine the reality of the earthquake from
within. As a result of the interviews we conducted with the channel employees who
had experienced the earthquake, we found the following: (1) The local television
channels reported the degree of impact of the earthquake on the cities more in
detail compared to the national television channels, (2) The channel workers were
able to observe the events around them more from within as they were earthquake
victims themselves, and for most of them, this was the city where they were born
and raised, (3) The local media workers were more knowledgeable about the city
streets, its structures, and history compared to those of the national media, (4)
They could address the problems that the local public encountered more aptly,
(5) They worked just like a social aid organisation and collected funds for those in
need, (6) They could create agenda that would draw politicians’ attention to the city
with their news reports, and (7) They managed to keep the effects of the earthquake
current by using the social media actively.

Anahtar Kelimeler

earthguake, Malatya, media, memory, ethnographic interview

Kaynakça

• AFAD (11 May 2024). Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Web Sitesi, https://www.afad.gov.tr/ aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu.
• AFAD (2023). 06 Şubat 2023 Pazarcık-Elbistan Kahramanmaraş (Mw: 7.7 – Mw: 7.6) Depremleri Raporu. https://deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Kahramanmara%C5%9F%20Depremi%20%20 Raporu_02.06.2023.pdf.
• Antunes, M. N., da Silva Pereira, S., Zêzere, J. L., & Oliveira, A. E. (2022). Disaster journalism in print media: analysis of the top 10 hydrogeomorphological disaster events in Portugal, 1865–2015. International Journal of Disaster Risk Science, 13(4), 521-535.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek. (Tekin, A. Trans.) Ayrıntı.
• Ata, F. (2023). Afet haberciliği: Kahramanmaraş merkezli depremler sürecinde sosyal medyaya yönelik bir değerlendirme. TRT Akademi, 8(18), 606-629.
• Balamir, F. (2023). Bir nitel yaklaşım deseni olarak etnografi. Toplum Bilimleri Dergisi, 17(34), 38-53.
• Budak, E. (2023). Türk medyasının depremle imtihanı: Kahramanmaraş depremini afet haberciliği üzerinden değerlendirmek. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 11(2), 1087-1113.
• Canniford, R. (2005). Moving shadows: suggestions for ethnography in globalised cultures. Qualitative Market Research: An International Journal, 8(2), 204–218.
• David, E. (2008). Cultural trauma, memory, and gendered collective action: The case of women of the storm following Hurricane Katrina. NWSA Journal 20(3), 138-162.
• Demir, S, T. (2023). Afet medyası ve medya afeti. TRT Akademi, 8(18), 709-716.
• Dufty, N. (2020). Disaster education, communication and engagement. Wiley Blackwell. ER TV (15 June 2024a). ER TV website. https://www.ertv.com.tr/.
• ER TV (1 February 2024b). ER TV’den reyting rekoru! https://www.ertv.com.tr/malatya/ertvdenreyting-rekoru-h16109.html.
• ER TV (25 June 2024c). ER TV Youtube channel. https://www.youtube.com/@ERTVcomtr.
• Gross, T. (2002). Anthropology of collective memory: Estonian national awakening revisited. Trames 4(6)3, 42-354.
• Habertürk (18 March 2023). Depremde kaç konut hasar aldı? https://www.haberturk.com/depremdekac-konut-hasar-aldi-3574509ekonomi#:~:text=EN%20%C3%87OK%20ZARAR%20 G%C3%96REN%20%C4%B0LLER,50.8’inde%20hasar%20tespit%20edildi.
• Hoskins, A. (2001). New memory: mediating history, Historical Journal of Film, Radio and Television, 21(4), 333-346. DOI: 10.1080/01439680120075473
• Houston, J. B., Schraedley, M. K., Worley, M. E., Reed, K., & Saidi, J. (2019). Disaster journalism: Fostering citizen and community disaster mitigation, preparedness, response, recovery, and resilience across the disaster cycle. Disasters, 43(3), 591-611.
• Huyssen, A. (1999). Alacakaranlık anıları: Bellek yitimi kültüründe zamanı belirlemek. (K. Atakay, Trans.) Metis.
• Landsberg, A. (2004). Prosthetic memory. Columbia University.
• Governorship of Malatya(2023). 8 May 2023 Deprem Durum Çizelgesi.http://www.malatya.gov. tr/08052023-deprem-durum-cizelgesi.
• Matthews, J. and Thorsen, E. (2022). Theorising disaster communities: Global dimensions and their local contexts, The Journal of International Communication, 28:2, 228-248, DOI: 10.1080/13216597.2022.2098164
• Mavi, E., E. (2020). Afet kriz yönetiminde sosyal medya: 30 Ekim 2020 İzmir depremi. Karadeniz İletişim Araştırmaları Dergisi, 10(2), 31-53.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları (M. E. Özcan, Trans.) Dost.
• Ostertag, S. F. (2023). Connecting after chaos. Social media and the extended aftermath of disaster. New York University Press.
• Sevgi, M. A. (2024). Veri toplama tekniği olarak mülakat: Etnografik bir değerlendirme. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 15(57), 1132-1147.
• Sözen, E. (1997). Medyatik hafıza. Timaş.
• Şahin, D., Zengin Demirbilek, E. (2023). Doğal afet ve kriz yönetiminde sosyal medyanın etkisi: Kahramanmaraş merkezli deprem felaketi üzerine bir inceleme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51, 322-333. https://doi.org/10.52642/susbed.1289335
• Toker, H. (2016). Doğal afetler, iletişim ve medya. In Toprak Karaman, Z. & Altay, A. (Eds.) Bütünleşik afet yönetimi. İlkem, pp. 249-277.
• TRT Akademi (31 May 2023). Afet Yönetimi ve Medya. 8(18). https://dergipark.org.tr/tr/pub/trta/ issue/77677
• TRT Haber (24 June 2024). 6 Şubat depremlerinde 53 bin 537 canımızı yitirdik. https://www.trthaber. com/haber/gundem/6-subat-depremlerinde-53-bin-537-canimizi-yitirdik-833953.html.
• Van Dijck, J. (2008). Mediated memories: A snapshot of remembered experiences In J. Kooijman, P. Pisters and W. Strauven (Ed.) Mind The Screen: Media Concepts According to Thomas Elsaesser (pp. 72–75). Amsterdam University.
• Zelizer, B. (2008). Journalism’s memory work. In A. Erll and A. Nünning (Eds.) Cultural memory studies: An international and interdisciplinary handbook. De Gruyter, pp. 379-388.
• Source contacts: KK.1: B. A., 44, program manager, interview date and place: 25 May 2024/Malatya.
• KK.2: H. K., 51, program producer/presenter, interview date and place: 28 May 2024/Malatya.
• KK.3: E. K., 35, news director, interview date and place: 2 June 2024/Malatya.
• KK.4: Ü.G., 32, program producer/presenter, interview date and place: 25 September 2024/ Malatya.