A General Evaluation of the 1893 and 2023 Earthquakes in Adıyaman and its Environs

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 120 Ek, 1429 - 1454, 15.12.2024

Murat Gökhan Dalyan

https://doi.org/10.22559/folklor.3796

Öz

Given that Adıyaman and its surroundings are located on an active fault zone, it is
natural that they have experienced numerous earthquakes, both instrumental and
historical, throughout history. It would be remiss not to mention the earthquake that
occurred on 6 February 2023, which regrettably resulted in a number of fatalities
and significant damage to property in Adıyaman and its neighbourhood. It is also
necessary to refer to the earthquake that occurred 130 years earlier, which centred
in Malatya and produced similar results in terms of intensity and destruction. As a
result, unfortunately, a considerable number of houses were destroyed, and many
public buildings and places of worship were damaged. It would seem that the full
extent of the losses caused by the earthquake of 1893, which resulted in a significant
number of fatalities, was not immediately apparent and came to light only in the
following days. It would be fair to say that the region experienced a number of
aftershocks that lasted for some time following the mentioned earthquake. The
challenging winter conditions made it difficult to reach the affected people and
regions that the earthquake had damaged. This regrettably had an adverse effect
on the state’s aid efforts. A similar situation occurred in the earthquake on 6
February 2023. It is worth noting that the problem had a significant impact on the
increase in the number of deaths and losses. Perhaps the most significant challenge
encountered in the aftermath of both earthquakes was the removal of debris and
the difficulty in coordinating aid efforts regularly. In this study, an attempt will be
made to draw comparisons between the Ottoman earthquake and the two recent
earthquakes.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, earthguakes in the Ottoman Empire, Republic of Türkiye

Etik Beyan

Research and publication ethics statement: This article constitutes an original research paper based on original data. It has neither been published previously nor submitted for publication elsewhere. The author has adhered to ethical principles and guidelines throughout the research process. Authors’ contributions: The article is authored solely by one individual. Ethics committee approval: Ethical committee approval is not required for this study. Financial support: No financial support was obtained for this research. Conflict of interest: There is no potential conflict of interest in the study.

Adıyaman ve Çevresinde 1893 ve 2023 Depremlerinin Genel Değerlendirmesi

Öz

Adıyaman ve çevresi aktif bir fay zonu üzerinde yer aldığı için tarih boyunca doğal
olarak çok sayıda aletsel ve tarihsel depremler yaşanmıştır. 6 Şubat 2023’te meydana
gelen ve ne yazık ki Adıyaman ve çevresinde birçok can kaybına ve ciddi
ölçüde maddi hasara yol açan depremden bahsetmemek yanlış olurdu. Ayrıca, 130
yıl önce şiddet ve yıkım açısından benzer sonuçlar doğuran Malatya merkezli depremden
söz etmek gerekmektedir. Bu deprem sonucunda ne yazık ki hatırı sayılır
miktarda ev yıkılmış, pek çok kamu binası ve dini yapı zarar görmüştür. Anlaşıldığı
kadarıyla önemli sayıda ölümle sonuçlanan 1893 depreminin yol açtığı kayıpların
tam bir boyutu hemen anlaşılamamış ve ancak sonraki günlerde ortaya çıkmıştır.
Söz konusu depremin ardından bölgede bir süre devam eden bir dizi artçı sarsıntı
meydana gelmiştir. Zorlu kış şartlar, depremin etkilediği bölgelere ve insanlara
ulaşmayı zorlaştırmıştır. Bu durum maalesef devletin yardım ulaştırma çabalarını
olumsuz etkilemiştir.6 Şubat 2023’teki depremde de benzer bir durum meydana
gelmiştir. Yetersiz insani yardım ve sert kış koşullarının zararlı etkisi ölüm ve
yaralanmaların artmasına katkıda bulunmuştur. Her iki depremin ardından yaşanan
belki de en önemli zorluk, enkaz kaldırma ve yardım çalışmalarını sistematik ve
etkili bir şekilde koordine etmede karşılaşılan zorluktur. Bu makalede, 1893 ve
2023 depremleri karşılaştırmalı olarak incelenerek, tarihten günümüze toplumda
ve devlette deprem bilincinin oluşup oluşmadığı analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, Osmanlı İmparatorluğunda depremler, Türkiye Cumhuriyeti

Kaynakça

• First and Secondary Sources and Electronic Sources: Abvlfedae, Abvlfedae Annales Mvslemici Arabice Et Latine, Tomfs IV. Alboyacıyan, A. (2020). Malatya Ermenileri: coğrafya, tarih etnoğrafya (S. Malhasyan, tr.) Aras.
• Altın, A. (2016). Geçmişten günümüze Adıyaman Ulu Camisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(24), 1224-1268.
• Barnum, H.N. (1893 April 20). Earthquake in eastern Turkey. The Independent, pp.5,16. Başkumandan Sımbat,(n.d.). Başkumandan Sımbat Vekayinamesi (H.D. Andreasyan, tr.) Unbpublished, TTK.
• Berk, B. (2018). 246 Numaralı Adıyaman kadı sicili ( H.1329/M.1911 ) 71-140 Sayfalarının Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] T.C. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüTarih Anabilim Dalı.
• Bulut, L. (2000). Samsat Ortaçağ Seramikleri (Lüster ve Sıratlılar) Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Cumhuriyet (2023). 23 November, 1.
• Dalyan, M.G., (2023). Kommagene’den Hısn-ı Mansur’a Adıyaman Tarihi (1.Cilt) Asos.
• “Editorial Paragraphs”, (1893). The Missionary Herald, LXXXIX. August, VIII., 304-344.
• “Editorial Paragraphs”, (1893). The Missionary Herald, LXXXIX. V, 171-214.
• “Editorial Paragraphs”, (1894). The Missionary Herald, Vol. XC, XII, pp.509-550.
• Eger, A. A. (2017). The Islamic-Byzantine Frontier Interaction and Exchange Among Muslim and Christian Communities, I.B. Tauris.
• Emre, Ö., Duman, T. Y., Özalp, S., Şaroğlu, F., & Olgun, Ş. (2013). Türkiye diri fay haritası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA).
• Gibb, S.H.A.R. (1969). Career of Nur-ad-Din: a history of the crusaders. K. M., Setton (Ed.) Volume I, University of Wisconsin Press, pp: 513- 527. Gökgedik, E. (2011). 239 Numaralı Adıyaman kadı sicili (H.1329-1333/M. 1911-1915 ) 1-105.
• Sayfalarının Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi,[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] T.C. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı.
• Gökhan, İ. (2016). Türkiye Selçukluları zamanında Maraş Uç Beyliği, Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 115-171.
• Gregory Abu’l Farac, (1998). Abul Farac (Barhebraeus) Tarihi, I (. Ö. R. Doğrul, tr.) TTK.
• I. ve II. Haçlı Seferleri Vakayinamesi (2005). (V. İlmen,tr.) Yaba.
• İbnü’l Erzak (1992). Meyyâfarikin ve Amid tarihi (Artuklular Kısmı). (A. Savran, tr.) Atatürk Üniversitesi.
• İbnü’l- Esir (1991). El-kâmil fit-târih tercümesi, 10 (A. Özaydın, Tr.) Bahar.
• Işık, A. (1998). Malatya 1830-1919. Kurtip Matbaacılık.
• Kopraman, Y. (1966). Nureddin’in faaliyeti, Tarih Araştırmaları Dergisi, 4(6), 505-520.
• Longden, R.P. (1931). Notes on the parthian campaigns of trajan. The Journal of Roman Studies, 21, 1-35.
• Matti M, (Tr., with an introduction ).(2014). The Syriac chronicle of Michael Rabo (The Great) a universal history from the creation. Beth Antioch Press.
• Michaud, J. F. (1855).The History of The Crusades, V. I. (W. Robson, tr.) Redfield.
• Mildanoğlu, Z. (17.05.2020). 1893 Malatya depremi bize ne anlatıyor?, Agos Gazetesi, http://www. agos.com.tr/tr/yazi/23551/ermenice-basinda-1893-malatya-depremi
• “Notes On Other Missions”The Church Missionary Intelligencer, (1893). XLIV, XVIII. New Series, 706-708.
• Öztürk, S. (2006). Osmanlı salnamelerinde Adıyaman 1286-1325/1869-1908. Adıyamanlılar Vakfı. Portland Daily Press, 2 August 1893, 1.
• San, S. (1950). Her bakımdan kısaca Besni. Güven Matbaası.
• Satılmış, S. (2016). 1893 Malatya Depremi ve afet yönetimi. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 39, 137-177.
• Satılmış, S. (2019). Osmanlı Devleti’nde afet yönetimi. İdeal Kültür.
• Satılmış, S. (2023). Birinci el kaynaklara göre Elazığ’ın tarihsel depremleri (1863-1900) Tarih ve Gelecek Dergisi, 9(4), 697-714.
• Satılmış, S. (2023). Malatya tarihinde depremler (1890-1910), İnsan-Mekân-Medeniyet Malatya, Sonçağ.
• Sbeinati, M.R., R. Darawcheh., M. Mouty. (2005). The historical earthquakes of Syria: An analysis of large and moderate earthquakes from 1365 B.C. to 1900 A.D., Annals of Geophysics, Vol. 48, N. 3, June, 347-435.
• Süryan î Mihael, (n.d).Vekâyi’nâme, I, (H. Andreasyan, tr.) Unpublished manuscript, TTK.
• Süryanî Mar-Yeşua, (1958). Vakayî’Name (The Cronicle of The Stylite). (W. Wright, tr. to English; M. Yanmaz, tr. from English to Turkish) Şehir.
• Taşkın, Ü. (2018). Osmanlı Devleti’nin son yıllarında Palu’da tabii afetler (1858-1910), Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, V(2) 73-83.
• Taşkın, Ü., (2020). “XIX. yüzyılın ikinci yarısında Hısn-ı Mansûr Kazası’nda (Adıyaman) Doğal Afetler”, Tarihte Adıyaman Devlet, Toplum ve Kültür, (pp. 172-178) Sonçağ.
• Tunç, M.N. (2019). Hurûfât Defterleri’ne Göre Hısn-ı Mansur (Adıyaman) Kazası, Kitabevi.
• Urfalı Mateos (2000). Vekayi-nâme ve Papaz Grigor’un Zeyli. (H. Andreasyan, tr.) TTK.
• Ürkmez, N. (2021). Osmanlı Devleti’nde bir toplumsal dayanışma örneği: 1893 Malatya Depremi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 101-128.
• Vardan, M. (1937). Türk fütuhat tarihi (889-1269), İstanbul Edebiyat.
• Wallace-Hadrill, D.S. (1982). Christian Antioch: A study of early christian thought in the east. CUP.
• Archival Sources: Ottoman Archives - Presidency of the Republic of Türkiye Directorate of State Archives
• Bab-ı Âli Evrak Odası Evrakı: BEO.208/15547 (25 May 1893).
• BEO.164/12244 (3 March 1893).
• BEO.165/12324 (5 March 1893).
• BEO.167/12475; (8 March 1893).
• BEO. 170/12688 (13 March1893).
• BEO. 2718;203824 (10 January 1906).
• BEO.177/13215 (26 March 1893).
• BEO. 170/12688 (13 March 1893).
• BEO. 166/12379 (6 March 1893).
• BEO.565/42312 (5 February 1895).
• BEO.297/22225 (20 October 1893).
• BEO.1195/89569 (15 September 1898).
• BEO. 880/65994 (11 January 1897).
• BEO.3520/263964 (24 March 1909).
• BEO. 4281/321040 (30 April 1914).
• BEO.2950/221180 (26 December 1906).
• Şûrâ-yı Devlet: ŞD.129/32 (14 February 1894).
• ŞD.1161/45 (22 March 1909).
• ŞD.2656/5 (31 July 1895).
• ŞD.1490/8 (11 August 1906).
• ŞD.1499/2 (27 January 1914).
• ŞD. 1498/9 (09 November 1913).
• ŞD.2618/41 (18 July 1893).
• Yıldız Sadâret Hususi Maruzat Evrakı: Y.A.HUS.270/111 (6 March 1893).
• Y.A.HUS.274/40 (4 May 1894).
• Y.A.HUS.278/20 (16 July 1893).
• Y.A.HUS.279/204 (11 September 1893).
• Y.A.HUS.279/64 (23 August 1893).
• Y.A.HUS.286/55 (17 December 1893).
• Y.A.HUS.286/94 (21 December 1893).
• Y.A.HUS. 286/11 (10 December 1893).
• Y.A.HUS. 309/100 (30 September 1893).
• Y.A.HUS. 271/63 (13 March 1893).
• Y.A.HUS. 271/46 (12 March 1893).
• Y.A.HUS. 278/43. (22 July 1893).
• Yıldız Mütenevvi Mâruzât Evrakı: Y.MTV.75/118 (5 March 1893).
• Y.MTV.75/128 (7 March 1893).
• Y.MTV.75/106 (4 March 1893).
• Y.MTV. 76/81 (1 April 1893).
• Yıldız Perakende Evrakı Sadâret Mâruzâtı: Y.PRK.A. 8/61/6 July 1893).
• Yıldız Perakende Evrak-ı Umumi: Y.PRK.UM.26/63 (9 March 1893).
• Yıldız Perakende Evrakı Şehremaneti Maruzatı: Y.PRK.ŞH.4/23 (11 March 1893).
• Meclis-i Vükelâ Mazbataları: MV.74/31(08 March 1893).
• MV.76/10 (11March 1893).
• MV. 233/60 (31 January 1914).
• (MV.81/37. (5 September 1894).
• Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi: DH.MKT. 48/27 (2 June 1893).
• DH.MKT. 1/39 (13 March 1893).
• DH.MKT.70/17 (21 June 1893).
• DH.MKT.60/35 (7 June 1893).
• DH.MKT. 339/8 (31 January 1895).
• DH.MKT. 2763/ 23 (10 March 1909).
• DH.MKT. 2779/94 (29 March 1909).
• DH.MKT.998/48 (18 August 1905).
• Dahiliye Nezâreti İdare Evrakı: DH.İD.119/55 (24 January 1912).
• İrade Adliye ve Mezâhib: İ.AZN. 68/47 (19 September1906).
• İ.AZN.115/50 (3 February 1914).
• Dahiliye İdare: DH.İD. 162/37 (2 May 1914).
• İrade Dahiliye: DH. İD. 162/5 (21 September 1912).
• Maliye Nezâreti Emlak-ı Emiriye Müdüriyeti: ML.EEM. 886/34 (19 March 1900).