Marxist Foundations of “Znanie” Realism: Maxim Gorky and the Path to Socialist Literature

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 121, 223 - 244, 01.02.2025

Kevser Tetik

https://doi.org/10.22559/folklor.2699

Öz

The “Znanie” realism, a trend within the realism movement in Russian literature,
is represented by a literary union formed around the eponymous publishing house,
consisting of numerous writers such as Maxim Gorky, Ivan Bunin, Alexander
Kuprin, Leonid Andreyev, and Vikenty Veresayev. Under the leadership of Maxim
Gorky, who took over the “Znanie” Publishing House in 1902, the foundations of
the socialist realism movement in Russian literature were laid through the works
published until 1913. The works in question begin to criticize the bourgeoisie and
amplify the voices of workers. Thus, a Marxist tradition emerges in the literature of
the 1900s-1910s. The aim of this tradition is to awaken class consciousness among
workers, who formed a new readership, through revolutionary propaganda and
agitation in order to mobilize them for social justice and equality. As is well known,
it is impossible to understand the literature of a people or an era without deeply
analyzing the conflicts that arise in a class-divided society and the psychology they
engender. Accordingly, this study, approached through the Marxist critical method,
aims to introduce “Znanie” realism, a transition period toward socialist realism,
and to explore its literary and societal role. Research and analyses have revealed
that various Marxist works, written in the revolutionary spirit to criticize the petty
bourgeoisie and to raise awareness and motivate the working class, were produced
in the genres of prose, poetry, and drama.

Anahtar Kelimeler

Znanie realism, Maksim Gorky, Marxist criticism, Silver Age

Znaniye Realizminin Marksist Kökenleri: Maksim Gorki ile Sosyalist Edebiyata Giden Yol

Öz

Rus edebiyatında realizm akımının bir eğilimi olan “Znaniye” realizmi, aynı adlı
yayınevinin etrafında toplanan Maksim Gorki, İvan Bunin, Aleksandr Kuprin,
Leonid Andreyev ve Vikenti Veresayev gibi birçok yazarın oluşturduğu edebî birlik
tarafından temsil edilir. Liderleri Maksim Gorki’nin, Znaniye Yayınevi’nin başına
geçtiği 1902 yılından 1913’e kadar basılan eserlerle Rus edebiyatında sosyalist
realizm akımının temelleri atılır. Ele alınan yapıtlarda, burjuva eleştirisi yapılmaya
ve işçilerin sesleri duyurulmaya başlanır. Böylece 1900-1910’lu yılların edebiyatında
Marksist bir gelenek ortaya çıkar. Bu geleneğin hedefi, devrimci propaganda
ve ajitasyon içeren eserler aracılığıyla, yeni okur kitlesini oluşturan işçilerde sınıf
bilinci uyandırmak yoluyla onları sosyal adalet ve eşitlik için harekete geçirmektir.
Bilindiği üzere, sınıflara ayrılmış bir toplumda yaşanan çatışmaları ve bu çatışmaların
doğurduğu psikolojiyi derinlemesine incelemeden bir halkın ya da bir çağın
edebiyatını anlamak mümkün değildir. Bu doğrultuda, Marksist eleştiri yöntemiyle ele
alınan bu çalışmada, sosyalist realizme geçiş sürecini temsil eden Znaniye
realizminin tanıtılması, onun edebî ve toplumsal rolünün ortaya konulması amaçlanmıştır.
Araştırma ve incelemeler sonucunda, söz konusu edebî eğilimin özelliklerine uygun
olarak küçük burjuvayı eleştiren, işçi sınıfını ise bilinçlendirmeyi ve
eyleme geçirmeyi misyon edinen devrimci ruhla yazılmış, düzyazı, şiir ve tiyatro
türlerinde çeşitli Marksist eserlerin kaleme alındığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Znaniye realizmi, Maksim Gorki, Marksist eleştiri, Gümüş Çağ

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale, orijinal veriler temelinde hazırlanmış özgün bir araştırma makalesidir. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olup başka bir yere yayımlanmak üzere gönderilmemiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilkelere ve kurallara uymuştur. Yazarların katkı düzeyleri: Makale tek yazarlıdır. Etik komite onayı: Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmemektedir. Finansal destek: Bu araştırma için herhangi bir finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Bu çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Andreyev, L. N. (1996). Sobraniye soçineniy v şeşti tomah. T. 6. Ed. İ. G. Andreyeva, Yu. N. Verçenko, V. N. Çuvakov. Hudojestvennaya literatura.
• Anisimov, İ. İ. (1965). Gor’ki i Leonid Andreyev. Neizdannaya perepiska. Nauka.
• Basinski, P. V. (2001). “Maksim Gorki.” Russkaya literatura rubeja vekov (1890-e-naçalo 1920-h godov). Kniga 1 içinde (ss. 505-539) İMLİ RAN “Naslediye”.
• Basinki, P. V. (2006). Gorki. Molodaya Gvardiya.
• Behramoğlu, A. (2001). Rus edebiyatı yazıları (XIX. ve XX. yüzyıllar) İ.Ü.
• Bıkov, D. L. (2016). Gorki. Vıpusk 105. Molodaya gvardiya.
• Blok, A. A. (1980). O literature. Haz. T. N. Bednyakova. Hudojestvennaya literatura.
• Can Emir, B. & Saraç, H. (2020). “Proletkult’tan Sosyalist Gerçekçiliğin Temellerine Uzanan Bir Edebi Grup “Kuznitsa”, Zamanın İzleri.” İmparatorluklar Çökerken Gök Kubbeyi Omuzlamak ve Ulus İnşası içinde (ss. 291-310) Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Dımşits, A. L. (1954). Revolyutsionnaya poeziya (1890-1917) Sovetski pisatel’. Dımşits, A. L. (1964). Sozvezdiye bol’şogo Maksima. Dramaturgiya “Znaniya”. Sbornik pyes içinde (ss. 5-22) İskusstvo.
• Eagleton, T. (2012). Eleştiri ve ideoloji. Marksist edebiyat teorisi üzerine bir çalışma (S. Kılıç, Çev.) İletişim.
• Golubkov, M. M. (2000). Maksim Gorki. 3-e izdaniye. İzdatel’stvo Moskovskogo universiteta. Gorki, M. (1953). Sobraniye soçineniy: v 30 tomah. Tom 23. Hudojestvennaya literatura.
• Gorki, M. (2007). Edebi portreler (A. Hacıhasanoğlu, Çev.)Yordam.
• Gorki, M. (2016). Küçük burjuva ideolojisinin eleştirisi (Ö. Yağcı, Çev.) Say.
• Gorki, M (2000). M. Gor’kiy. Polnoye sobraniye soçineniy. Pis’ma v 24 tomah. T. 6. Nauka.
• Gürsoy, Y. (2022). Rus edebiyatında ütopya. Paradigma Akademi.
• Kastorski, S. V. (Haz.) (1958). M. Gorki. Poetı “Znaniya”. 2-oe izdaniye. Sovetski pisatel’.
• Keldış, V. A. (2001). Russkaya literatura rubeja vekov (1890-e - naçalo 1920-h godov) İMLİ RAN.
• Kormilov, S. İ. (Ed.) (2008). İstoriya russkoy literaturı XX veka (20-90-e godı): Osnovnıye imena. İzdatel’stvo Moskovskogo universiteta.
• Ledenyov, A. V. (2017). “Literaturnıye krujki i gruppirovki.” İstoriya Russkoy literaturı serebryanogo veka (1890-e -naçalo 1920-h godov). Çast’ 3. Akmeizm, futurizm i drugiye içinde (ss. 181-191) M. V. Mihaylova, N. M. Solntseva. (Ed.) Yurayt.
• Lenin, V. İ. (1990). İşçi sınıfı ve köylülük (M. Ardos, Çev.) Orun.
• Lindow, John (2002). Norse mythology: A guide to the Gods, heroes, rituals, and beliefs. Oxford University Press.
• Meskin, V. A. (2015). İstoriya russkoy literaturı “serebryanogo veka”. Yurayt.
• Mihaylova, M. V. (2017). Sborniki “Znaniye” i variatsii znanyevskogo realizma. İstoriya Russkoy literaturı serebryanogo veka (1890-e- naçalo 1920-h godov). Çast’ 1. Realizm içinde (ss. 77-104) M. V. Mihaylova, N. M. Solntseva (Ed.) Yurayt.
• Milenko, V. (2016). Kuprin. Molodaya gvardiya.
• Moran, B. (2021). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim.
• Olcay, T. (2008).19. Yüzyıl Rus edebiyatında romantizm üzerine. Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi (KKEFD), 17, 367-381.
• Osetrov, Ye. (Ed.). Russkaya poeziya naçala XX veka (Dooktyabr’ski period) Hudojestvennaya literatura.
• Osminina, Ye. A. (2018). Ye. N. Çirikov ve A. M. Gor’kiy. Mejdunarodnaya nauçnaya konferentsiya “Mirovoye znaçeniye M. Gor’kogo” (K 150-letiyu so dnya rojdeniya). Annotatsii nauçnıh dokladov içinde (s.62) İMLİ RAN.
• Plehanov, G. (1959). L’art et la vie sociale. Éditions Sociales. Plehanov, G., Freville F. (Akt.) (1974). Sosyalist gözle sanat ve toplum. (A. Bezirci, Çev.) May.
• Prutskov, N. İ. (1983). İstoriya russkoy literaturı. T. 4. Literatura konsta XIX- naçala XX veka (1881- 1917) Nauka.
• Saraç, H. (2019a). Sovyet Propaganda Dili (Bir asrı geride bırakan Ekim Devrimi’nin dile getirdikleri) Değişim.
• Saraç, H. (2019b). Sovyet Rusya’da “öteki”nin yeniden inşası sürecinde olumsuz adlandırmalar. Mavi Atlas, 7(2), 201-219.
• Skitalets (1988). İzbrannoye. N. G. Larionova. (Haz.) Hudojestvennaya literatura.
• Tetik, K. (2020). Rus edebiyatında modernist bir eğilim olarak neorealizm. Journal of Modernism and Postmodernism Studies (JOMOPS), 1(2), 66-83. DOI: https://doi.org/10.47333/ modernizm.2020265878
• Üçgül, S. (2002). Rusya’da ilk dekadan görüşlü okul: Rus sembolizmi. E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 239-257.
• Zahariyeva, İ. P. (2002). Vzaimadeystviye klassiçeskih i neklassiçeskih sistem. Russkaya Literatura ХХ-XXI vv.: Napravleniya i teçeniye. 6, 3-13.
• Elektronik Kaynakça: Boçaçer, M. (1937). Literaturnaya entsiklopediya. Hudojestvennaya literatura, http://feb-web. ru/feb/litenc/encyclop/lea/lea-8392.htm
• http://az.lib.ru/c/cheremnow_a_s/text_1911_poe.shtml, (Erişim tarihi: 05.01.2024).
• http://az.lib.ru/t/tarasow_e_m/text_0010.shtml, (Erişim tarihi: 05.01.2024).
• http://knowledge.su/z/znanie-knigoizdatelskoe-tovarischestvo,(Erişim tarihi: 05.01.2024).
• https://fantlab.ru/publisher2424, (Erişim tarihi: 05.01.2024).
• https://goldlit.org/gorky/979-pesnya-o-burevestnike-analiz, (Erişim tarihi: 05.01.2024).
• https://slova.org.ru/serebryanyj-vek/akmeizm/, (Erişim tarihi: 05.01.2024).
• Kastorski, S. V. (1954). “Gor’ki v godı reaktsii.” İstoriya russkoy literaturı: V 10 tomah. Tom 10. Literarura 1890-1917 godov. S. 405-469. Moskva, Leningrad: İzdatel’stvo AN SSSR, http://febweb.ru/feb/irl/il0/ila/ila24052.htm?cmd=p#$f405_1 Kuvanova, L. K. (t.y.). İz perepiski s A. S. Çeremnovım 1912-1917. Predisloviye, http://old.old.imli.ru/ litnasledstvo/Tom 84-1/LN84-1_55_Из переписки.pdf
• Mihaylova, N. (12.11.2019). Brandergofer: Dom Skital’tsa, https://ulpressa.ru/2019/11/12/ brandergofer-дом-скитальца/
• Skitalets vd. (1905). III. Sbornik “Tovarişçestva ‘Znanie’ za 1904 god. Kniga 3. Znanie, https:// booktracker.org/viewtopic.php?t=4979
• Volkov, A. A. (1964). Russkaya literatura XX veka. Dooktyabr’ski period. Prosveşçeniye, http://www. biografia.ru/arhiv/ruslit06.html