E-Folklore and Language Discussion in Electronic Literature

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 122, 283 - 310, 01.05.2025

Nurten Bulduk , Recai Bazancir

https://doi.org/10.22559/folklor.2757

Öz

The Electronic Literature Organization (ELO) is a pioneer of literature-technology
studies. According to ELO, all elements of computer-assisted literature are
evolving, such as reading and writing styles, the reality of the work, and related
elements. Writers and readers from Generation Z and Alpha create literature on a
virtual basis using augmented reality, digital media, and a visual literacy model.
“ Language, the primary tool of literary studies, is also evolving from formulaic
language to visual and techno-language. In her publication on formulaic language,
Alison Wray notes that “online speakers use expressions stored in memory rather
than creating new expressions through language processing. This idea is valid
for a certain group of online speakers and text producers. In this study, issues
related to e-folklore and language are explored discussed through the example of
memory and the place of technology in creating meaning; Formulaic language and
“Verbal Formula Theory” were used in verbal language studies in folk literature,
and “Visual Language Theory” was used in visual-techno-language studies in
electronic literature. According to the obtained data, Wray’s conclusion is found
to be valid for generations born before the 1990s. Digital natives use the visualtechno
language system. We conclude that, in addition to formulaic language,
visual-techno language structuring should also be considered for the creation of
memory and meaning for electronic literature.

Anahtar Kelimeler

formulaic language, visual language, e-folklore, verbal formula, electronic literature

Elektronik Edebiyatta E-Folklor ve Dil Tartışması

Öz

Edebiyat-teknoloji çalışmalarında, “bilgisayımsal edebiyat” olarak adlandırılan
elektronik edebiyat alanının öncülerinden biri, Elektronik Edebiyat Organizasyonu’dur(ELO).
ELO, bilgisayar destekli edebiyat alanı için “elektronik edebiyat”
adlandırmasını kullanırken; okuma yazma biçimlerinden, eserdeki gerçekliğe,
eserlerin yazıldığı zemine, yazar-okur kitlesinin yapısına dek tüm unsurlarının
evrimleşmekte olduğunu belirtmektedir. Yani edebiyat, sanal zeminde, arttırılmış
gerçeklikte; dijital medyalarda ve görsel okuryazarlık modelinde, Z ve Alfa kuşağı
gibi yeni nesil yazar-okur kitlesiyle dijital medyada yaratılmaktadır. Edebî çalışmaların
aracı olan “dil”in de dijitalleşme ekseninde formülaik dilden görsel dile,
medya diline ve tekno-dile doğru evrim geçirmekte olduğu söylenebilmektedir.
Alison Wray’ın formülaik dil üzerine yaptığı yayınında “çevrimiçi konuşmacıların,
dil işlemeye ilişkin yeni ifadeler oluşturmak yerine, bellekte depolanmış ifade
leri kullandıklarını” belirtmektedir. Araştırmacının bu fikri, belli bir grup çevrimiçi
konuşmacı ve metin üreticileri için geçerlidir. Bu çalışmada e-folklor ve dil
mevzusuna dair teknolojinin hafıza ve anlam oluşturmaya etkisi üzerinden yürütülen
tartışmalarda; halk edebiyatında sözel dil çalışmalarında formülaik dil ve sözlü
formül kuramı ile elektronik edebiyatta görsel-tekno-dil çalışmalarında görsel dil
kuramından yararlanılmıştır. Elde edilen verilere göre Wray’ın tezinin 1990
öncesi nesiller için geçerli olduğu tespit edilmiştir. Nitekim dijital yerliler,
formülaik dilden ziyade görsel-tekno dil sistemi ile elektronik edebiyatta var
olmaktadırlar. Bu noktada varılan sonuç, elektronik edebiyatta hafıza ve anlam
oluşturmada formülaik dilin yanında görsel-tekno dil yapılanmasının da
çalışmalarda göz önünde bulundurulması gerektiğidir.

Anahtar Kelimeler

formülaik dil, görsel dil, e-folklor, sözlü formül, elektronik edebiyat

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale tamamıyla özgün bir araştırma olarak planlanmış, yürütülmüş ve sonuçları ile raporlaştırıldıktan sonra ilgili dergiye gönderilmiştir. Araştırma herhangi bir sempozyum, kongre vb. sunulmamış ya da başka bir dergiye değerlendirilmek üzere gönderilmemiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilke ve kurallara uymuştur. Yazarların makaleye katkı oranları: Birinci yazar %50, ikinci yazar %50. Etik komite onayı: Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur. Finansal destek: Çalışmada finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Çalışmada potansiyel çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Acungil, M. (2019). 24 soruda dijital dönüşüm. Tuti Kitap.
• Adaş, E. ve Erbay, B. (2022). Yapay zekâ sosyolojisi üzerine bir değerlendirme. Gaziantep Unıversity Journal Of Social Sciences, 21(1), 326-337.
• Akçay, E. (2021). Bir tekno-dil analizi: Emoji örneği. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), 7(1), 203-213.
• Aktaş, Ş. (2009). Edebi metin ve özellikleri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi , 39, (Prof. Dr. Hüseyin AYAN Özel Sayısı).
• Aksoy, Ö. (2023). Milman Parry ve Albert Lord’un güney Slav destanlarını derleme çalışmaları ve Milman Parry koleksiyonu, Milli Folklor, 18(138), 45-54, doi:10.58242/millifolklor.1167002.
• Aksoy, Ö. ve Sherıdan, R. A. (2023). Sözlü formül kuramı ışığında Dede Korkut kitabı’na bakış. Milli Folklor, http://www.millifolklor.com/tr/sayfalar/79/04_.pdf
• Anlam. (2019). Türk Dil Kurumu Türkçe sözlük-TDK. Türk Dil Kurumu.
• Assmann, J. (1995). Collective memory and cultural identity. New German Critique, 6(65),125-133. Atabek, Ü. (2020). Tarihten geleceğe iletişim teknolojileri. Siyasal.
• Aydemir, Ö. K. (2022). Kültürel kimlik inşasında dijital kodlar ve Türkçenin göstergebilimsel işlevi, Prof. Dr. Metin Ekici Armağan Kitabı 1-2-3.
• Aytaç, G. (2002). Edebiyat ve medya. Kültür Bakanlığı.
• Bascom, W. R. (2007). Sözlü geleneğin (folklorun) dört işlevi, (A. Tansel, Çev.) folklor/edebiyat, 52(4), 7-28.
• Başaran, U. (2022). Kültürel süreklilik bağlamında Türk âşıklık geleneğinde geçiş/kırılma dönemleri: Tespitler ve öneriler, Prof. Dr. Metin Ekici Armağan Kitabı 1-2-3.
• Başgöz, İ. (1996). Protesto: Folklorun beşinci işlevi (fonksiyonu), Folkloristik, (Prof. Dr. Umay Günay Armağanı), 1(4).
• Binark, M. (2013). Yeni medya çalışmaları: Kavramsal ve kuramsal çerçeve. Siyasal Kitabevi.
• Binark, M. ve Bayraktutan, G. (2013). Ayın karanlık yüzü. Yeni Medya ve Etik.
• Boratav, P.N. (2013). 100 soruda Türk halk edebiyatı. Bilgesu.
• Bulduk, N. (2022). Medyalararasılık yöntemi çerçevesinde 1980 sonrası Türk romanı, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Cohn, N. (2013). The visual language of comics: ıntroduction to the structure and cognition of sequential ımages (bloomsbury advances in semiotics), Bloomsbury Academic. http://dx.doi.org/10.5040/9781472542175.
• Conde, X. F., ve López, A. (2012). Cyberliterature, micro-stories and their exploitation, Ars Aeterna. Nitre: Univerzita Konštantína Filozofa, 4(1).
• Conklin, J. (1987). Hypertext: an ıntroduction and survey. Computer, 20(9), 17-41.
• Çelik, H. (2018). Dil ve yeni medya. Doğu.
• Çelik, G. (2023). Elektronik kültür ortamında halk hikayelerinin yeniden keşfi: Karikatürize halk hikayeleri, Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 6(2), 250-266.
• Çobanoğlu, Ö. (1999). Elektronik kültür ortamında âşık tarzı şiir geleneği bağlamında Çukurova âşıkları üzerine tespitler, III. Uluslar Arası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildiriler, Adana Valiliği- Çukurova Üniversitesi, 247- 248.
• Çobanoğlu, Ö. (2000). Âşık tarzı kültür geleneği ve destan türü. Akçağ.
• Çobanoğlu, Ö. (2002). Halk bilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Akçağ.
• Dijk, V. J. (2006). The network society social aspects of new media. Sage.
• Dijital. (2024). Türk dil kurumu Türkçe sözlük. TDK. https://sozluk.gov.tr/
• Dil. (2024). Türk dil kurumu Türkçe sözlük. TDK. https://sozluk.gov.tr/
• Dorson, R. M. (2006). Günümüz folklor kuramları. Geleneksel.
• Dursun, Y. (1988). Folklor ve çağdaş kültür modelimiz üzerine görüş ve düşünceler, Türk bitiği: araştırma/inceleme yazıları. Akçağ. Ersöz, B.ve Özmen, M. (2020). Dijitalleşme ve bilişim teknolojilerinin çalışanlar üzerindeki etkileri, AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 11(42), 19-27.
• Erwig, M., Smeltzera, K. ve Wanga. X. (2016). What is a visual language?, Journal of Visual Languages & Computing, 38(6).
• Finnegan, R. (1992). Oral traditions and verbal arts. Routledge.
• Foley, J. M. (1988). The theory of oral composition. Indiana University Press.
• Fuchs, C. (2017). Social media: A critical introduction (2nd ed.) Sage Publications.
• Funkhouser, C. T. (2012). New directions in digital poetry. Continuum Press.
• Gökdayı, H. (2016). Kalıplaşmış dil birimlerinin elektronik sözlüklerde gösterimi, Turkish Studies, 11(15).
• Görkem, İ. (2009). Dünden bugüne Türk sözel edebiyatı: değişim ve dönüşüm, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2(39), (Prof. Dr. Hüseyin AYAN Özel Sayısı).
• Görkem, İ.(2000). Halk hikâyesi araştırmaları: Çukurovalı âşık Mustafa Köse ve hikâye repertuvarı. Akçağ.
• Güvenç, A. Ö. (2014). İnternet folkloru üzerine önerilen bir terim: e-folklor, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2),31- 46.
• Hayles, N. K. (2007). Electronic literature: What is it? https://eliterature.org/pad/elp.html
• Hayles, N. K. (2008). Electronic literature: New horizons for the literary. University of Notre Dame Press.
• Ilgın, S. (2023). Teknoloji nedir?. Boğaziçi Enstitüsü e-Öğrenme Platformu. https://istanbulbogazicienstitu.com/teknoloji-nedir
• İnci, M. A., Akpınar, Ü. ve Kandır, A. (2017). Dijital kültür ve eğitim, GEFAD/GUJGEF, 37(2), 493- 522.
• Jenkins, H. (2006). Convergence culture: Where old and new media collide. NYU Press.
• Kalafat, Y. (2022). Halk biliminin millî kimliğin oluşmasındaki stratejik boyutu, Prof. Dr. Metin Ekici Armağan Kitabı 1-2-3. Ege Üniversitesi.
• Karakaş, S., Rukancı, F. ve Anameriç, H. (2009). Belge yönetimi ve arşiv terimleri Sözlüğü. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Yayın No: 24, A.
• Kocaman, A., Özsoy, S. ve İmer, K. (2019). Dilbilim sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Köprülü, F. M. (1986). Sazşairleri: Dün ve bugün, edebiyat araştırmaları. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kurgun, L. (2022). Dilin gelişimi ve değişimi bağlamında Türkçenin sorunsuzluğu üzerine, Prof. Dr. Metin Ekici Armağan Kitabı 1-2-3. Ege Üniversitesi.
• Lord, A. B. (2022). Orta Asya ve Balkan destanları arasındaki ilişkiler. Prof. Dr. Metin Ekici Armağan Kitabı 1-2-3.
• Lord, A. B. (1964). The singer of tales. Harvard University Press.
• Manovich, L. (2001). The language of new media. MIT Press.
• Meyer, J. (1997). What is literature? a definition based on prototypes. work papers of the summer ınstitute of linguistics, University of North Dakota Session, 2(41).
• Moretti, F. (2006). Bir edebi teoriye soyut modeller: grafikler, haritalar, ağaçlar. Agora Kitaplığı.
• Oğuz, M. Ö. (2009). Somut olmayan kültürel miras nedir? Geleneksel.
• Oğuz, M. Ö. (2002). Küreselleşme ve uygulamalı halk bilimi. Akçağ.
• Ong, W. J. (1982). Orality and literacy: The technologizing of the Word. Methuen.
• Ong, W. J. (1995). Sözlü ve yazılı kültür: Sözün teknolojileşmesi. Metis.
• Öksüz, M. (2019). Değişen teknoloji şartları ve edebi metinlerin üretimi, Tanpınar Zamanı, 1 (3), 34- 35.
• Özdemir, N. (2008). Medya kültür ve edebiyat. Geleneksel.
• Özdemir, N. (2012). Medya, kültür ve edebiyat. Geleneksel.
• Postman, N. (2004). Teknopoli: Yeni dünya düzeni. Geleneksel.
• Rettberg, S. (2019). Electronic literature. Polity Press.
• Sakaoğlu, S. (1985). Halk edebiyatı kavramı üzerine, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1(4), 60-68.
• Teknoloji. (2024). Türk Dil Kurumu Türkçe sözlük. TDK. https://sozluk.gov.tr/
• Tezcan, S. (2001). Dede Korkut oğuznameleri üzerine notlar. Yapı Kredi.
• Türkçe Sözlük. (2023). Türk Dil Kurumu Yayınları (K-Z).
• Thurlow, C. (2015). Multimodality, materiality and everyday textualities: The sensuous stuff of status. Handbook of Intermediality: Literature – Image – Sound – Music.
• Wray, D., & Lewis, M. (1997). Extending literacy: Children reading and writing non-fiction. Routledge.
• Wolf, W. (2007). Preface. Description in Literature and Other Media, 7(8).
• Wray, A. (2002). Formulaic language and the lexicon. Cambridge University Press.
• Wray, A. (2013). Formulaic language, Language Teaching, 46(3), 21-24.
• Wray, A. (2008). Formulaic language: Pushing the boundaries. Oxford University Press.
• Yıldırım, D. (1998). Türk folklor araştırmalarının problemleri, Türk bitiği: Araştırma/inceleme yazıları. Akçağ.
• Yıldırım, D. (1986). Orta Asya bozkırlarından Urum’un eli’ne (Türk sözlü şiir sanatının yayılması üzerine), III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, II. c.
• Yıldırım, D. (1985). Türk folklor araştırmalarının problemleri, Erdem, 1(2), 545- 557.
• Yıldırım, D. (2001). Türk edebiyatının yüzyılları: Türk edebiyatına yeni bir yaklaşım denemesi, KÖK Dergisi, 3(1), 75- 122.
• Yücel Ç, A. (Tarihsiz). Sözlü gelenekten elektronik ortama halk hikâyelerinde anlatıcı tipolojisi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültür Kongresi.
• Elektronik Kaynakça: URL1. Electronic literature organization (ELO). https://eliterature.org/about/
• URL2. https://www.millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=138&Sayfa=47
• URL3.https://www.academia.edu/102858116/Prof_Dr_MET%C4%B0N_EK%C4%B0C%C4%B0_ ARMA%C4%9EAN_K%C4%B0TABI
• URL4.https://ams-forschungsnetzwerk.at/downloadpub/The_Network_Society Jan_van_Dijk.pdf
• URL5.https://www.academia.edu/102858116/Prof_Dr_MET%C4%B0N_EK%C4%B0C%C4%B0_ ARMA%C4%9EAN_K%C4%B0TABI
• URL6.https://www.academia.edu/102858116/Prof_Dr_MET%C4%B0N_EK%C4%B0C%C4%B0_ ARMA%C4%9EAN_K%C4%B0TABI
• URL 7 . https://www.academia.edu/39481033/De%C4%9Fi%C5%9Fen_ Teknoloji_%C5%9Eartlar%C4%B1_ve_Edebi_Metinlerin_%C3%9Cretimi_Tanp%C4%B1nar_ Zaman%C4%B1_Say%C4%B1_3_2019
• URL8. https://www.kulturportali.gov.tr/mrepo/eKitap/ebSozlugelenektenelektronik/2/#zoom=z