The Ontological Function of Art

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 124, 881 - 894, 01.11.2025

Ramazan Korkmaz

https://doi.org/10.22559/folklor.4950

Öz

Art is portrayed as a sacred dream that transforms human exhaustion into noble
and eternal expectations. While this dream seeks to awaken humanity by pointing
to eternal truths, it first unsettles and disturbs the dreamer. Thus, the artist becomes
the vital reflex of life against crowds collectively rushing toward existential loss.
This sacred impulse—persisting even at the cost of self-sacrifice—resonates
through artistic works as a “fog bell,” warning humanity across all ages. Art should
therefore be conceived not merely as an aesthetic activity but also as a resilient and
dynamic force that protects individuals and societies from existential dangers such
as petrification, mechanization, and commodification, as well as from the crisis of
meaning generated by modernity and its aftermath. Despite the consciousness of
mortality, humanity acts with a longing for eternity, a desire that has been reflected
in artistic practices since archaic times. In this sense, art is interpreted as a creative
power borrowed from God, defined as an “effort to construct a second universe.”
This study examines the ontological function of art within the dynamics
of existence and its role in overcoming existential dilemmas, drawing on
mythological, religious, and philosophical sources. First, through references
to Siberian inscriptions, Qur’anic verses, Platonic thought, and Mircea Eliade’s
notion of the “eternal return,” the conceptual framework of humanity’s existential
journey is outlined. Creation myths—such as the expulsion of Adam and Eve from
Paradise or the Turkish myth of Kişioğlu—illustrate the historical continuity of
humanity’s aspiration to emulate God and construct its own world. Central to this
discussion is the concept of the “petrification process,” whereby the human spirit
and consciousness become dulled through routines and habits. Yet this paralysis
may be overcome by art’s transformative power.
In the analytical section, I emphasize the social responsibility of the artist through
examples ranging from Yunus Emre to Necip Fazıl, from Nazım Hikmet to Melih
Cevdet Anday. These cases highlight the artist’s role as a “fog bell” who warns
society, sustains the collective conscience, and reunites humanity with the heart.

Anahtar Kelimeler

art , existence , ontology , mythology , narrative

Sanatın Ontolojik İşlevi

Öz

Sanat, insani tükenişlerimizi soylu ve ebedî bekleyişlere dönüştüren kutlu bir rüyadır.
Bu kutsal rüya, ebedî hakikatlere atıf yaparak insanları uyarmaya çalışırken
en çok da onu yaşayan sanatçının var oluşunu sarsar ve rahatsız eder. Bu yüzden
sanatçı, varoluşsal yitimlerine sürü halinde koşan kalabalıkların yaşama refleksidir.
Kutsal yaşam büyüsünün ateşlere atılma pahasına da olsa daima öne sürdüğü
bu refleks, eserlerine sinen tiniyle bir sis çanı gibi bütün zamanlar boyu insanlığı
uyarmaya devam eder. Sanat, yalnızca estetik bir faaliyet değil, aynı zamanda bireyi
ve toplumu taşlaşma, robotlaşma ve metalaşma gibi varoluşsal tehlikelerden;
modern ve sonrası dönemlerin getirdiği anlam karmaşasından koruyan dirençli ve
itekleyici güç olarak konumlandırılmalıdır. İnsan ölüm bilincine rağmen sonsuzluk
arzusuyla hareket eder. Bu arzu, arkaik dönemlerden itibaren insanın bütün sanatsal
faaliyetlerinde görülür. Bu bağlamda sanat, Tanrı’dan ödünç alınan yaratıcı bir
kudret olarak yorumlanır ve ‘ikinci bir evren kurma çabası’ şeklinde tanımlanır.
Bu çalışmada, sanatın varoluş dinamikleri içerisindeki işlevini, var olma sorunlarını aşma
çabalarındaki rolünü mitolojik, dini ve felsefi kaynaklar odağında tartıştım.
Önce Sibirya yazıtlarının, Kur’an ayetlerinin, Platon’un düşüncelerinin, Mircea
Eliade’nin “ebedî dönüş” anlayışının referanslarıyla insanın varoluş serüveninin
kavramsal boyutunu, çerçevesini ele aldım. Yaratılış mitleri, Âdem ve Havva’nın
cennetten kovuluşu, Türk mitolojisindeki Kişioğlu anlatısı gibi örneklerle insanın
Tanrı’ya öykünme ve kendi dünyasını kurma arzusunun tarihsel sürekliliğini
göstermek istedim. Bu sürekliliği gösterirken odakta “taşlaşma süreci” kavramı
yer aldı. Çalışmamın örneklem kısmında Yunus Emre’den Necip Fazıl’a, Nazım
Hikmet’ten Melih Cevdet Anday’a uzanan bir düzlemde sanatçının toplumsal
sorumluluğunu öne çıkardım. Örnekler ışığında sanatçının, toplumu uyarma, vicdanı
diri tutma ve insanı kalbiyle yeniden buluşturma görevini üstlenen “sis çanı” olarak
tasvir edilişini ayrıntılarıyla ele aldım. Sanatın buyurgan değil davetkâr yapısını
vurguladım; bireyin benlik savunmasını aşarak ona alternatif varoluş imkânları
sunduğunu belirttim.

Anahtar Kelimeler

sanat , var oluş , ontoloji , mitoloji , anlatı

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale, orijinal veriler temelinde hazırlanmış özgün bir araştırma makalesidir. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olup başka bir yere yayımlanmak üzere gönderil-memiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilkelere ve kurallara uymuştur. Yazarların katkı düzeyleri: Birinci yazar %100. Etik komite onayı: Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmemektedir. Finansal destek: Bu araştırma için herhangi bir finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Bu çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Akyüz, K. Berker, S. vd. (2000). Fuzûli dinâvı. Akçağ.
• Anday, M.C. (2008). Sözcükler-toplu şiirler. Everest.
• Bilinmeyen metinlerin çözümlenmesi konusunda teorik bir yaklaşım ve altın elbiseli adam yazıtı için yeni bir okuma denemesi, Dil Araştırmaları Dergisi, 20.
• Kısakürek, N.F.(1999). Çile.B.D.
• Kierkegaard, S. (2001). Ölümcül hastalık umutsuzluk (M.M. Yakupoğlu, Çev.) Ayrıntı.
• Laing, R. D. (1993). Bölünmüş benlik (S. Çelik, Çev.) Kabalcı.
• Le Bone, G. (2020). Kitleler psikolojisi (C. Kaya, Çev.) Karbon Kitaplar.
• Ran, N.H.(2016). Bütün şiirleri. YKY.
• Ögel, B.(1985). Türk mitolojisi I. Türk Tarih Kurumu.
• Yıldırım, Sennett, R. (2003), Çev.) Ayrıntı. Karakter aşınması: Yeni kapitalizmde işin kişilik üzerindeki etkileri (B. Soykan, Ö.N. (2015). Estetik ve sanat felsefesi. Pirhan.
• Tunalı, İ. (1983). Grek estetik. Remzi.
• Yurdakul, M.E. (1979). Türk sazı. Atlas.