Ülkü Tamer’in Alleben Öyküleri’nde Şehrin ‘Öteki’ Yüzleri

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 124, 981 - 998, 01.11.2025

M. Fatih Kanter

https://doi.org/10.22559/folklor.4898

Öz

İkinci Yeni topluluğunun poetik evrenini benimseyen Ülkü Tamer, şiirlerinin yanı
sıra hikâye, deneme, tiyatro, anı, antoloji türünde de eserler kaleme alır, tercümeler
yapar. 1937-2018 yılları arasında yaşayan Tamer, çocukluk yıllarını doğduğu şehir
olan Gaziantep’te geçirir. Gaziantep; Tamer’in hikâyelerinde coğrafyası, iklimi,
insanı, gelenek ve âdetleriyle bir hafıza mekânı olarak yer edinir. 1991 yılında Can
Yayınları tarafından basılan Alleben Öyküleri başlıklı kitapta; “Sitti Zeynep”, “Çete
İsmail”, “Şekerci Asım” ve “Macı Hüseyin” olmak üzere dört hikâye bulunmaktadır.
Tamer, hikâyelerinde karakter odaklı bir anlatı yöntemi tercih eder. Bu kişiler,
Tamer’in çocukluğunu geçirdiği şehirde hafızasında kalan ve şehirle arasındaki
aidiyet bağlarını geleceğe taşıyan sembol kişiler olarak yer alır. Ülkü Tamer’in
Alleben Öyküleri adlı kitabındaki dört hikâyenin merkezî karakterleri, yaşadıkla-
rı şehrin kimliğine katkı sunan içselleştirilmiş ötekiler ve yalıtık ötekilerdir. Çete
İsmail, Şekerci Asım ve Macı Hüseyin isimleriyle kurgulaştırılan karakterler,
toplum tarafından “içselleştirilmiş ötekiler” olarak nitelendirilebilir. Zira onlar; şehrin
kimliğine katkıda bulunan, toplumsal dışlanmaya maruz kalmayan ancak kendi
kişilik özellikleriyle toplumun normlarından farklı davranışlar sergileyen kişilerdir.
Sitti Zeynep ise gençlik yıllarında sevdiği İdris’le kaçarken yakalandıktan sonra
İdris’i öldüren Tahir’i vurduktan sonra aklını yitirmiş olması dolayısıyla “yalıtık
öteki” konumuna gelir. Ülkü Tamer’in Alleben Öyküleri kitabında yer alan dört
hikâyede de çocuklar, başkişinin yaşamına yön veren ve vakanın gelişimine
doğrudan katkıda bulunan karakterlerdir. Toplumun öteki olarak etiketlediği
başkişilerin kendilerine bir sığınak alanı olarak gördüğü çocuk karakterler, onların
âdetaşifacısı konumundadır. Makalede; şehirlerin kimliği, hafıza mekânı oluşu “şehrin
sahipleri” ve “ötekileri” üzerinden ele alındı. Alleben Öyküleri çerçevesinde etiketleme
ve ötekileştirme kavramları odağında şehirlerin kimliğinin oluşmasına etki
eden ve öteki olarak kodlanan bireylerin toplumsal yapıyla ilişkileri irdelendi. Bu
çerçevede “yalıtık öteki” ve “içselleştirilmiş öteki” olarak iki kavramsallaştırma
yapılarak Alleben Öyküleri’ndeki karakterlerin toplumla uyum ve uyumsuzlukları
metin merkezli olarak incelendi.

Anahtar Kelimeler

Ülkü Tamer , Alleben Öyküleri , yalıtık öteki , içselleştirilmiş öteki , şifacı çocuklar

The ‘Other’ Faces of the City in Ülkü Tamer’s Alleben Stories

Öz

Ülkü Tamer, a prominent figure of the Second New poetic movement, authored
works across various genres, including short stories, essays, plays, memoirs,
anthologies, and translations. Born in 1937 and passing in 2018, Tamer spent his
childhood in Gaziantep, a city that later became a memory space in his literary
works with its geography, culture, and people. In his 1991 collection Alleben
Stories, which includes four narratives — “Sitti Zeynep,” “Çete İsmail,” “Şekerci
Asım,” and “Macı Hüseyin” — Tamer employs a character-driven narrative
approach. The protagonists, shaped by their connection to the city, are portrayed as
either “internalized others” or “isolated others.” While characters like Çete İsmail,
Şekerci Asım, and Macı Hüseyin represent those whose differences are accepted
by society, Sitti Zeynep symbolizes an outcast lost to mental isolation. Notably,
child characters function as emotional anchors and symbolic healers, aiding
the ‘others’ in navigating alienation. This study explores how urban identity is
constructed through the relationship between “the city’s owners” and “its others,”
with a particular focus on social labeling and marginalization. By categorizing
the characters as internalized or isolated others, the article offers a text-centered
examination of their societal alignment or dissonance.

Anahtar Kelimeler

Ülkü Tamer , Alleben Stories , isolated other , internalized other , healer children

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale, orijinal veriler temelinde hazırlanmış özgün bir araştırma makalesidir. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olup başka bir yere yayımlanmak üzere gönderilmemiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilkelere ve kurallara uymuştur. Yazarların katkı düzeyleri: Birinci yazar %100. Etik komite onayı: Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmemektedir. Finansal destek: Bu araştırma için herhangi bir finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Bu çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Becker, H. S. (2021). Hariciler (outsiders): Bir sapkınlık sosyolojisi çalışması (Ş. Geniş, & L. Ünsaldı, Çev.) Heretik.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik inşası. Aşina Kitaplar.
• Burcu Yılmaz, E. (2019). Edebiyat şehir hafıza: Türk romanında hafıza mekânı olarak şehir (1940- 1960) Kesit.
• Butler, J. (2016). Kırılgan hayat: Yasın ve şiddetin gücü (B. Ertür, Çev.) Metis.
• Connerton, P. (2014a). Modernite nasıl unutturur (2. Baskı).(K. Kelebekoğlu, Çev.) Sel.
• Connerton, P. (2014b). Toplumlar nasıl anımsar (2. Baskı). (A. Şenel, Çev.) Ayrıntı.
• Erol, M. (2016). Yerlilik düşüncesi. Profil.
• Gasset, J. O. (2007). İnsan ve herkes. (N. G. Işık, Çev.) Metis.
• Goffman, E. (2014). Damga. (L. Ünsaldı, Çev.) Heretik.
• Hüküm, M. (2023). Bireyi sağaltan toplum: Mitat Enç hikâyelerinde yerlilik. M. E. Sönmez, M. Dağ, & İ. H. Üzüm (Dü.) içinde, 100. Yılında Cumhuriyet Dönemi Gaziantep. Gazikültür Yayınları.
• Kanter, M. F. (2014). Milli edebiyat dönemi Türk şiirinde benlik algısı ve kimlik kurgusu. Kitabevi.
• Kefeli, E. (2006). Edebiyat coğrafyasında akdeniz.3F.
• Tamer, Ü. (1991). Alleben öyküleri. Can.
• Tamer, Ü. (1998). Yaşamak hatırlamaktır. Doğan.
• Tüzer, İ., & Hüküm, M. (2019). Edebiyat sosyolojisi: Edebiyata sosyolojiden bakmak. Akçağ.