Güvenilmez Anlatıcı İle Okurun Şüpheli Sözleşmesi: Bu Kitabı Çalın

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 124, 1037 - 1050, 01.11.2025

Duygu Oylubaş Katfar

https://doi.org/10.22559/folklor.4981

Öz

Edebiyat teorisi odaklı pek çok çalışmada bir yazarın kendinden iz taşımadan eser
üretmesinin imkân/sız/lığı üzerinden yapılan tartışmalar mevcuttur. Bu tartışmalardan
ziyade Wayne C. Booth, kurmacanın retorikten ne kadar bağımsız kalabileceğini sorgularken
“ima edilen yazar” kavramını ortaya çıkarır ve yazarın temsil
ettiği türevlerini sunar. Bu zımni imge, bazen daha az bilgiye sahip bazen de kasıtlı
olarak birtakım boşluklar yaratıp ironiyi kuvvetlendiren bir ima edilen yazar tarafından
kurulur. İma edilen yazarın oluşturduğu varsayılan anlatıcının bilinçli ya da
bilinçsiz olarak bıraktığı mesafe üzerinden şekillenir. Çalışmada bildirişimsel ve
poetik anlatı teorisinin farklı tanımladığı anlatıcı terimi, edebî üretim çıktısı üzerinden
tartışılmıştır. Yapısalcı/klasik ve klasik sonrası anlatı bilimin ortaya koyduğu paradigmalar
üzerinden anlatının üretilmesiyle alımlanmasının farklarına değinilerek güvenilmez
anlatıcının neden anlatıya dâhil edildiği ve metni nasıl yönlen-
dirdiği konusunda iyi bir örneklem olacağı düşünülen Murat Gülsoy’un Bu Kitabı
Çalın kitabı ve özellikle aynı isimli öyküsü makalenin kapsamını oluşturmaktadır.
Bu kapsamda öykü türüne özgü bir okur sözleşmesinde “güvenilmez anlatıcı”nın
rolleri değerlendirilmiştir. Anlatısal araçlardan üstkurmaca ve metakurmaca
arasındaki ayrımdan yola çıkılarak anlatı düzeyleri tartışılmış ve edebî eserdeki yanılsama
etkisinin gereklilikleri sorgulanmıştır. Böylece alımlama merkezli modelde
yazarın ve anlatıcının muhatapları yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

güvenilmez anlatıcı , ima edilen yazar/okur , tür sözleşmesi , öykü , Murat Gülsoy

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale, orijinal veriler temelinde hazırlanmış özgün bir araştırma makalesidir. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olup başka bir yere yayımlanmak üzere gönderilmemiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilkelere ve kurallara uymuştur. Yazarların katkı düzeyleri: Birinci yazar %100. Etik komite onayı: Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmemektedir. Finansal destek: Bu araştırma için herhangi bir finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Bu çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

The Unreliable Narrator and the Reader’s Dubious Contract: Bu Kitabı Çalın (Steal This Book)

Öz

In many literary theory-oriented studies, there are discussions on the im/possibility
for an author to produce a work without any trace of self. Moving beyond these
debates, Wayne C. Booth, while questioning how far fiction can remain independent
of rhetoric, introduces the concept of the “implied author” and presents the
derivatives represented by the author. This tacit image is constructed by an implied
author, sometimes with less knowledge, sometimes deliberately creating gaps and
reinforcing irony. It is shaped by the distance consciously or unconsciously left
by the presumed narrator created by the implied author. In this study, the term
narrator, which is defined differently by communicative and poetic narrative theory
is discussed through the output of literary production. The scope of the article is
Murat Gülsoy’s book Bu Kitabı Çalın (Steal This Book) and especially the story
of the same name, which is thought to be a good example of why the unreliable
narrator is included in the narrative and how he directs the text by mentioning
the differences between the production and reception of narrative through the
paradigms put forward by structuralist / classical and post-classical narratology. In
this context, the roles of the unreliable narrator in a reader’s contract specific to the
short story genre are evaluated. Based on the distinction between metanarrative and
metafiction as narrative devices, narrative levels are discussed and the requirements
of the illusion effect in the literary work are questioned. Thus, the interlocutors of
the author and the narrator in the reception-oriented model are interpreted.

Anahtar Kelimeler

unreliable narrator , implied author/reader , genre contract , short story , Murat Gülsoy

Kaynakça

• Bahtin, M. (2005). Sanat ve sorumluluk (C. Soydemir, Çev.) Ayrıntı.
• Barthes, R. (2007). Yazarın ölümü (E. Rızvanoğlu Çev.) Heves Şiir Eleştiri Dergisi, 14, 55-60.
• Booth, W. C. (2012). Kurmacanın retoriği. Metis.
• Bourneur, R. ve R. Quellet (1989). Roman dünyası ve incelemesi (Hüseyin Gümüş, Çev.) Kültür Bakanlığı.
• Campagon, A. (2022). Teorinin cini (Savaş Kılıç, Çev.) Metis.
• Dervişcemaloğlu, B. (2007). Gerard Genette göre anlatı söylemi (Narrative Discourse)” http://www. ege-edebiyat.org/modules.php?name=News&file=artic le&sid=263,
• Dervişcemaloğlu, B. (2014). Anlatıbilime giriş. Dergâh.
• Dervişcemaloğlu, B. (2022). Çözülemeyen bulmaca anlatıcı üzerine tartışmalar. Dergâh.
• Eco, U. (2021). Açık yapıt. (T. Esmer, Çev.) Can.
• Filizok, R. (19.05.2009). Hikâye etme sesi (voix narrative): kim konuşuyor?”. http://www.ege-edebiyat.org/docs/606.pdf. (25.03.2025).
• Genette, G. (2020). Anlatının söylemi (F. B. Aydar, Çev.) Ayrıntı.
• Göktürk, A. (2019). Okuma uğraşı. Yapı Kredi.
• Gülsoy, M. (2009). 602. gece kendini fark eden hikâye. Can.
• Gülsoy, M. (2014). Bu kitabı çalın. Can.
• Gülsoy, M. (2015). Kafamda bir tuhaflık: Peki ama nedir bu tuhaflık? https://t24.com.tr/k24/yazi/ kafamda-bir-tuhaflik-peki-ama-nedir-bu-tuhaflik,24 (Erişim tarihi: 25.03.2025).
• Gülsoy, M. (2017). Büyübozumu: Yaratıcı yazarlık. Can Sanat.
• Jahn, M. (2015). Anlatıbilim anlatı teorisi el kitabı (B. Dervişcemaloğlu, Çev.) Dergâh.
• Neale, S. (2018). Türe ilişkin sorular. Edebiyatta, sinemada, televizyonda tür kuramı temel metinler (J. Ö. Dirlikyapan, Ed.) Doğu Batı, 108-146.
• Oylubaş Katfar, D. (2020). Klasik tarihî romanda karakterleştirme [Yayımlanmamış doktora tezi] Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özkaya, F. (2019). Charles Taylor’ın felsefesinde otantiklik kavramı [Yüksek lisans tezi ]Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Taylor, C. (2011). Modernliğin sıkıntıları. Ayrıntı.
• Taylor, C. (2014). Seküler çağ (D. Körpe, Çev.) Türkiye İş Bankası Kültür.
• Taylor, C. (2021) Hegel ve modern toplum (A. K. Gülen, Çev.) Kolektif Kitap.
• Topçu, H. (2015). Anlatıcı sorunsalı ışığında Türk romanına dair bir değerlendirme. (S. D. Yalçın Çelik, Dan.) [Yayımlanmamış doktora tezi] Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yivli, O. (2020). Anlatıcı sorunsalı. Söylem Filoloji Dergisi, 5(1), 8-20.
• Zeka, S. (2018). Değişim ve dönüşüm bağlamında Murat Gülsoy’un “Bu Kitabı Çalın” adlı hikâye kitabı üzerine bir değerlendirme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (80), 306-324.