Kadın Homososyalliğinin Dönüşümü ve Refet Romanında Kadın Dostluğu

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 1, 125 - 139, 26.05.2019

Ezgi Sarıtaş

Öz

Bu makalede on dokuzuncu yüzyıl sonu ve yirminci yüzyıl başında kadın homososyalliğine

ilişkin dönüşen söylemler üzerinde durulduktan sonra, Fatma Aliye’nin Refet (1898) romanı

incelenecektir. Bu dönemde erkek entelektüeller kadın homososyalliğini cehaletle, geri

kalmışlıkla ve kadın homoerotizmi ile özdeşleştirirken kadınlar, hetero-romantik aşk ve

arkadaşlığa dayalı evlilik idealinden, erkek dostluğundan ve vatansever yoldaşlık

düşüncesinden olduğu kadar akrabalık ve hane içi bağlardan öğeler alarak yeni bir dostluk

kavrayışını şekillendiriyordu. Fatma Aliye, Refet’te heteroseksüel evlilikten kaçmayı mümkün

kılacak, hiyerarşik kadın homososyal bağlarıyla hem süreklilik içinde hem de onlara alternatif

oluşturacak, kadın dostluğuna dayalı bir kadın kamusallığı tanımlamıştır. Erkek karakterlerin

neredeyse yok hükmünde olduğu romanda, öğrenme ve eğitimle, manevi ve tinsel birliktelikle

tanımlanan bir kadın dostluğu tahayyül edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadın dostluğu, kadın homososyalliği, Fatma Aliye

Kaynakça

• Abdülaziz Bey, Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri: Toplum Hayatı cilt I, haz. Kâzım Arısan ve Duygu Arısan Günay (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1995).
• Abu-Lughod, Lila. “Introduction: Feminist Longings and Postcolonial Conditions,” Remaking Women: Feminism and Modernity in the Middle East, ed. Lila Abu-Lughod (Princeton and Chichester: Princeton University Press, 1998), 3-31.
• Ahmet Rasim, Fuhş-i Atîk ve Hamamcı Ülfet (İstanbul: İstanbul Matbaası, 1958).
• Akşit, Elif Ekin. “Fatma Aliye’s Stories: Ottoman Marriages Beyond the Harem,” Journal of Family History 35, no. 3 (2010): 207-218.
• Akşit, Elif Ekin. Kızların Sessizliği: Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi (İstanbul: İletişim, 2012).
• Akşit, Elif Ekin. “The Women’s Quarters in the Historical Hammam,” Gender, Place & Culture: A Journal of Feminist Geography 18, no. 2 (2011): 277-293.
• Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey, Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı cilt II, haz. Ali Şükrü Çoruk (İstanbul: Kitabevi, 2017).
• Balsoy, Gülhan Erkaya. Kahraman Doktor İhtiyar Acuzeye Karşı: Geç Osmanlı Doğum Politikaları (İstanbul: Can Yayınları, 2015).
• Bauer, Heike. English Literary Sexology: Translations of Inversion, 1860-1930 (Londra: Palgrave Macmillan, 2009). Bray, Alan. The Friend (Chicago ve Londra: University of Chicago Press, 2003).Deleuze, Gilles ve Claire Parnet. Diyaloglar çev. Ali Akay (Ankara: Bağlam, 1990).
• Demirdirek, Aynur. Osmanlı Kadınların Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikâyesi (Ankara: Ayizi Kitap, 2019).
• Demirdirek, Aynur. “Muslim Ottoman Feminists' Perceptions of Their Non-Muslim Counterparts After Mesrutiyet” Fe Dergi 6, no. 1 (2013): 1-17.
• Dinç, Gökçen Beyinli. Elleri Tılsımlı: Modern Türkiye’de Ebelik (Ankara: Ayizi Kitap, 2017).
• Faderman, Lillian. Surpassing the Love of Men: Romantic Friendship and Love Between from the Renaissance to the Present (New York: William Morrow, 1981).
• Fatma Aliye. Refet haz. Şahika Karaca (İstanbul: Kesit, 2012).
• Fatma Aliye. Enîn haz. ve çev. Tülay Gençtürk Demircioğlu (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2015).
• Fatma Aliye. Hayattan Sahneler (Levâyih-i Hayât) haz. ve çev. Tülay Gençtürk Demircioğlu (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2017).
• Foucault, Michel. “Friendship as a Way of Life,” The Essential Works of Foucault 1954-1984: Ethics Subjectivity and Truth der. Paul Rabinow (New York: New Press, 1997), 135-140.
• Günaydın, Ayşegül U. Kadınlık Daima Bir Muamma: Osmanlı Kadın Yazarların Romanlarında Modernleşme (İstanbul: Metis, 2017).
• İleri, Celal Nuri. Kadınlarımız haz. Halit Erdem Oksaçan ve Abdullah Musab Şahin (İstanbul: Kaknüs, 2017).
• Reşad Ekrem Koçu, “Çengi,” içinde İstanbul Ansiklopedisi cilt VII, haz. Reşad Ekrem Koçu (İstanbul: İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat, 1964), 3840-5.
• Mazhar Osman. Tabâbet-i Rûhiye, cilt I., ikinci tab'. (İstanbul: Kader Matbaası, 1926).
• Massad, Joseph A. Desiring Arabs (Chicago ve Londra: University of Chicago Press, 2007).
• Mehmed Ali Kasım, Delk ü Temas ve Zürefâlar (İstanbul: Yeni Şark Kütüphanesi, 1341/1925).
• Najmabadi, Afsaneh. “Veiled Discourse-Unveiled Bodies,” Feminist Studies 19, no. 3 (Autumn, 1993): 487-518.
• Najmabadi, Afsaneh. “Crafting an Educated Housewife in Iran.” Remaking Women: Feminism and Modernity in the Middle East, ed. Lila Abu-Lughod (Princeton and Chichester: Princeton University Press, 1998), 91-125.
• Najmabadi, Afsaneh. Women with Mustaches and Men Without Beards: Gender and Sexual Anxities of Iranian Modernity (Berkeley, Los Angeles, Londra: University of California Press, 2005).
• Najmabadi, Afsaneh. “Sevgili ve Ana Olarak Erotik Vatan: Sevmek, Sahiplenmek, Korumak”, Vatan, Millet, Kadınlar ed. Ayse Gül Altınay (Istanbul: Iletisim Yayınları, 2011).
• Özbay, Ferhunde. “Evlerde el kızları: Cariyeler, Evlatlıklar, Gelinler” Feminist Tarihyazımında Sınıf ve Cinsiyet, haz. Ayşe Durakbaşa çev. Zerrin Ateşer ve Selda Somuncuoğlu (İstanbul: İletişim Yayınları, 2009): 13-47.
• Pasin, Burkay. “Femaleness, Femininity and Feminotopia: The Female Hamam as a Homosocial Space,” Kadın/Woman 2000 14, no. 1 (2013): 55-77.
• Pursley, Sara. “Daughters of the Right Path: Family Law, Homosocial Publics, and the Ethics of Intimacy in the Works of Shi’i Revivalist Bint Al-Huda,” Journal of Middle East Women’s Studies 8, no.2 (2012): 51-77.
• Recaizâde Mahmut Ekrem, “Sâime,” Recaî-zade M. Ekrem Bütün Eserleri III haz. İsmail Parlatır, Nurullah Çetin, Hakan Sazyek (İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997).
• Rich, Adrienne C. “Compulsory Heterosexuality and Lesbian Existence,” Journal of Women's History 15, no.3 (1980/2003): 11-48.
• Sagaert, Claudine. Kadın Çirkinliğinin Tarihi çev. Serdar Kenç (İstanbul: Maya Kitap, 2017).
• Salahaddin Asım. Türk Kadınlığının Tereddisi Yahud Karılaşmak (İstanbul: Türk Yurdu Kütüphanesi, b.t.). Sarıtaş, Ezgi. Heteronormativite ve İstikrarsızlıkları: Geç Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Cinsel Modernlik (Metis, Yayına Hazırlanıyor).
• Sedgwick, Eve Kosofsky. “Paranoid Reading and Reparative Reading; or, You're So Paranoid, You Probably Think This Introduction is About You,” Novel Gazing: Queer Readings in Fiction Eve Kosofsky Sedgwick (Durham ve Londra: Duke University Press, 1997): 1-37.
• Sevengil, Refik A. İstanbul Nasıl Eğleniyordu? (1453’ten 1927’ye Kadar) (İstanbul: Alfa, 2014).
• Sirman, Nükhet. “Kadınların Milliyeti” Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik cilt IV, der. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (İstanbul: İletişim, 2008): 226-244.
• Smith-Rosenberg, Caroll. “The Female World of Love and Ritual:Relations between Women in Nineteenth Century America,” Signs 1, no.1 (1975): 1-29.
• Şemsettin Sami. Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat haz. Sedit Yüksel (Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1964).
• Tapper, Nancy. “Matrons and Mistresses: Women and Boundaries in two Middle Eastern Tribal Societies,” European Journal of Sociology 21, no. 1 (1980): 59-79.
• Traub, Valerie. Thinking Sex with the Early Moderns (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2015).
• Vicinus, Martha. Intimate Friends: Women Who Loved Women, 1778-1928 (Chicago: University of Chicago Press, 2004).