Destanlar ve tarihi kayıtlar ışığında farklı Türk toplumlarında cinslerarası ilişkiler

Yıl 2010, Cilt: 2 Sayı: 2, 15 - 30, 01.06.2010

Nilgün Dalkesen

https://doi.org/10.1501/Fe0001_0000000030

Öz

Destanlar ve tarihi kayıtlar ışığında farklı Türk toplumlarında cinslerarası ilişkiler Türk kadın tarihi genel olarak İslam öncesi ve sonrası olarak ele alınmakta ve bu dönemler için kadın- erkek ilişkilerinde eşitlik vardı veya yoktu yönünde genellemeler yapılmaktadır. Özellikle İslam öncesi dönemle ilgili yeterince kaynak bulunmaması sebebi ile bu dönemle ilgili yapılan çalışmalar birbirinin tekrarı niteliğinedir. Bu çalışmada, İslam kültür ve medeniyeti etkisi altına girmeden önce, Orta Asya’nın farklı zaman ve bölgelerinde yaşanan farklı siyasi, sosyal ve kültürel değişimlere bağlı olarak meydana gelen farklı kadın-erkek ilişkileri üzerinde durulmaktadır. Bu çerçevede farklı Türk toplumlarına ait çeşitli destanlar sosyolojik ve antropolojik verilerin ışığında karşılaştırmalı olarak incelenmektedir

Anahtar Kelimeler

Orta Asya, Türk Kadını, Altaylar, Göktürkler, Uygurlar

Gender relations regulated by customary law as reflected through legends and historical records in the Turkic societies

Öz

History of Turkish women have generally been examined as before and after Islam. For these periods genaralizations are made as there was or was not any gender equality. Since there are very restricted historical sources for the pre-Islamic period, studies related to this period keep repeating each other. In this study, the legends of different Turkic societies are examined as historical sources in comparison under the light of some sociological and anthropological theories. Thus, I will try to show that parellel to different social, political and cultural formations in different times and different parts of Inner Asia before Islam, there were different gender relations among the Turkic societies

Anahtar Kelimeler

Central Asia, Turkish Women, Early Turks, Uighurs

Kaynakça

• Aberle, David. “Matrilineal Descent in Cross-Cultural Perspective,” Matrilineal Kinship, ed. David M. Schneider and Kathlen Gough (Berkeley, Los Angeles: University of California Press, 1962), 655-731.
• Barstow, Anne. “The Uses of Archeology for Women’s History: James Mellaart’s Work on The Neolithic Goddess at Çatal Hüyük,” Feminist Studies (1978):7-18.
• Brittan, Arthur. Masculinity and Power (Oxford: Basil Blackwell Inc., 1989).
• Bruce, Lincoln. Myth, Cosmos and Society; Indo-European Themes of Creation and Destruction (Cambridge: Harvard Univ. Press, 1986).
• Davletov, Timur B (eds.). Huban Arığ: Hakas Türklerinin Kadın Yiğitlik Destanı (Ankara:Türksoy, 2006).
• Dedes, Yorgo (eds.). Battalname (Harvard University: The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, 1996).
• Dilek, İbrahim.(eds). Altay Destanları I (Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2002).
• Draper, Patricia. “!Kung Women: Contrast in Sexual Egalitarianism in Foraging and Sedentary Context,” Toward Anthropology of Women ed. Rayna R. Reiter(New York, London: Monthly Review Press, 1975): 77-110.
• Dromp, Michael R. Tang China and the Collapse of the Uighur Empire, A Documentary History (Leiden, Boston: Brill, 2005).
• Fischler, Susan. “Imperial Cult: Engendering the Cosmos,” When Men Were Men: Masculinity, Power&Identity in Classical Antiquity, ed. Lin Foxhall & John Salmon (London and New York: Routledge, 1998),165-184.
• Gerda Lerner. The Creation of Patriarchy (Oxford, New York: Oxford Univ. Press, 1986).
• Georgoudi, Stella. “Creating Myth of Matriachy,” A History of Women from Ancient Goddesses to Christian Saints, vol.1 ed. Christiane Klapisch-Zuber (London: The Belknap Press of Harvard University Press, 2000), 449-463.
• Goody, Jack. “Bridewealth and Dowry in Africa and Eurasia,” Bridewealth and Dowry ed. Jack Goody and S.J. Tambiah (Cambridge: Cambridge University Press, 1973), 1-58.
• Goody, Jack. Comparative Studies in Kinship (California: Stanford University Press, 1969).
• İnan, A. Kadir. Makaleler ve İncelemeleler 2 vols (Ankara: TTK, 1998).
• Jacobsen, Esther. The Deer Goddess of Ancient Siberia, a Study in the Ecology of Belief (Leiden, New York, Köln: Brill, 1993).
• Jagchid, Sechin, and Symons, Van Jay. Peace, War, and Trade along the Great Wall; Nomadic Chinese Interaction through Two Millennia (Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 1989).
• İzgi, Özkan. “İslamiyet’den Önceki Türklerde Kadın,” Türk Kültürü Araştırmaları (1973-75): 145-160.
• Killi, Gülsüm. “Kuzey ve Güneydoğu Sibirya Türklüğünün (Saha, Tuva, Hakas, Altay) Diline Fonolojik Bir Bakış,” Sibirya Araştırmaları ed. Emine Gürsoy-Naskali (İstanbul: Simurg, 1997), 57-68.
• Kopytoff, Igor. “Matrilineaty, Residence, and Residential Zones,” American Ethnologist 4, no.3 (Aug, 1977): 539-558..
• Kubarev, G.V. “Eski Altay Türklerinin Kültürü,” Sibirya Araştırmaları ed. Emine Gürsoy Naskali (İstanbul: Simurg, 1997), 239-245.
• Ligetti, L. Bilinmeyen İç Asya trans. Sadreddin Karatay (Ankara: TTK, 1998).
• Lowie, Robert H. “Unilateral Descent Groups,” Kinship and Family: An Anthropological Reader ed. Robert Parkin and Linda Stone (Malden, M.A.: Blackwell Publishing, 2004), 53-68.
• Mackeras, Colin. “The Uighurs,” The Cambridge History of Early Inner Asia ed. Denis Sinor (Cambridge: Cambridge Univ. Press, 1990), 335-342.
• Muller, Viana. “The Formation of the State and the Oppression of Women: Some Theoretical Considerations and A Case Study in England and Wales,” Review of Radical Political Economics 9 (1977): 7-21.
• Naskali, Emine Gürsoy (ed.). Altay Destanı Maaday Kara (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999).
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi 2 vols (Ankara: TTK, 2003).
• Orkun, Huseyin Namık. Eski Türk Yazıtları (Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1994).
• Ortner, Sherry “The Virgin and the State,” Feminists Studies 4 ( 1978): 19-35.
• Özkan, Fatma (ed.). Altın Arığ Destanı (Ankara: Bilim Yayınları, Ahmet Yesevi Üniversitesi Yardım Vakfı, 1997).
• Parkin, Robert and Linda Stone. General Introduction to Kinship and Family: An Anthropological Reader ed. Robert Parkin and Linda Stone ( Blackwell Publishing, 2004).
• Paul, Pelliot. Uygur Yazısı ile Yazlmış Uğuz Han Destanı Üzerine ed. Vedat Köken (Ankara: TDK, 1995).
• Pustogaçev, Y.A. “Altay ve Sibirya Türk Halklarının Etnik Kökeni ve Etnik Tarihlerinin Başlangıcı ile İlgili Bazı Görüşler,” Sibirya Araştırmaları ed. Emine Gürsoy Naskali (İstanbul: Simurg, 1997), 299-305.
• Pustogaçev, Y. A. “Altay ve Altaylılar,” Sibirya Araştırmaları ed. Emine Gürsoy Naskali (İstanbul: Simurg, 1997b), 283-306.
• Reichl, Karl. Singing the Past: Turkic and Medieval Heroic Poetry ( Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, 2000).
• Roux, Jean Paul. “Ortaçağ Türk Kadını I. “Oymayazı” Metinlerine Göre Kadın,” Erdem 5 (1989):199-226.
• Sima Qian. Records of the Grand Historian: Han Dynasty II by Sima Qian trans. Burton Watson (Hong Kong, New York: Colombia University Press, 1993. [1961]).
• Sinor, Denis. “The Legendary Origin of the Turks,” Folklorica: Festschrift for Felix J. Oinas, ed. Egle Victoria Žygas and Peter Voorheis (Bloomongton Indiana: Research Institute for Inner Asian Studies, 1982), 223-225.
• Tekin, Talat. A Grammar of Orkhun Turkic (Bloomington. Mount&co. The Hague, the Netherlands: Indina University, 1994).
• Türköne, Mualla. Eski Türk Toplumunun Cinsiyet Kültürü (Ankara: Ark Yayınevi, 1995).
• Yanagisako, S. and C. Delaney. “Naturalizing Power,” Naturalizing Power; Essays in Feminist Cultural Analysis ed. S.Yanagisako and C. Delaney (New York, London: Routledge, 1995),1-24.