İzmir Atıfbey Mahallesi’nde Yaşayan Kadınların Kent Yaşamındaki Zihin Haritaları ve Görünmez Sınırları

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 2, 48 - 83, 15.12.2024

Pelin Zenginobuz Neşeli , Zeliha Nilüfer Nahya

https://doi.org/10.46655/federgi.1353983

Öz

Ataerki, kurallarının erkeklerin önemsenerek belirlendiği, kadınların da yaşamda yer alabilmek için kendilerine belirlenen kuralları benimsediği ve bunlar doğrultusunda düşünmek, davranmak hatta hissetmek zorunda bırakıldıkları bir sistemdir. Bunun bir parçası olarak da kadınlar, bu ataerkil ağ içerisinde genelde belirli alanlar içerisinde tanımlanmıştır. Bu makalenin odaklandığı temel problemler; ataerkil mekân düzeni içerisinde kadınların gündelik hayatlarını nasıl sürdürdükleri, mekânın kadın için geçerliliğini belirleyen zaman unsurunun ne olduğu ve bunun için toplumsal cinsiyetle belirlenen kadınlık çözümlerinin neler olabildiğidir. Bu bağlamda çalışmada, Michel Foucault’un panoptikon üzerine değerlendirmeleri ve onun bu değerlendirmelerini geliştiren Jean Baudrillard ile Pierre Bourdeiu’nun panoptikon ve ataerki hakkındaki görüşleri birleştirilmektedir. Bu yaklaşımla da çalışmada, ataerkil panoptikon temsillerinin gündelik hayatında herhangi bir sebeple evlerinden çıkan kadınlar üzerindeki etkisini araştırmak, sürdürülmekte olan iktidar ve disiplin mekanizmalarını tartışmak ve kadınların bu temsilleri aşmak için ürettikleri stratejileri ortaya koymak amaçlanmaktadır. İzmir’in Gaziemir ilçesinde bulunan Atıfbey Mahallesi’nde gerçekleştirilen nitel alan araştırması ile bu mahallede yaşayan 32 kadının deneyimleri ele alınmıştır. Bu çalışmaya göre ataerkil panoptikon temsillerden ilkini farklı sosyal aktörler oluşturur; bu aktörler kadınların davranışlarını hatta duygularını, yaşam alanlarını oluşturan kent ve mahalle çerçevesinde toplumsal cinsiyet rolleri gereği kontrol eder ve denetim altında tutar. İkinci panoptikon temsili kentte sürmekte olan eril tahakkümdür. Gündelik yaşamın mekânlanma ve zamanlanma örüntüleri, kadınların kentte yaşadıkları toplumsal cinsiyete dayalı farklı deneyimleri yansıtabilmektedir. Ancak en önemlisi kadınların görünmez sınırlarla çevrili olmalarının ötesinde kendilerine rotalar üretmeleri ve gerektiğinde yenilerini bulmalarıdır. Kadınların kendilerine çizilen görünmez sınırları aşan, yöntemleri ve rotaları onları evin dışında tutabilmeye imkân sağlayan, stratejilerdir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Kent Yaşamı, Görünmez Sınırlar, Ataerki, Gözetim

Mind Maps and Invisible Boundarıes of Women Living in Izmir Atıfbey Neighborhood in Urban Life

Öz

Patriarchy is a system in which the rules of men are determined with care, and women adopt the rules set for them in order to take part in life, and they are forced to think, act and even feel in accordance with them. As part of this, women are generally defined within specific areas of the patriarchal network. This article's primary questions are how women manage to live their lives within the patriarchal spatial system, what gender-based solutions of femininity are possible, and what the timing factor is that establishes the legitimacy of the space reserved for women. In this context, the study is based on Michel Foucault's evaluations of the panopticon, as well as the perspectives of Jean Baudrillard and Pierre Bourdeiu, who developed their evaluations of the panopticon and patriarchy. With this approach, the study aims to investigate the impact of patriarchal panopticon representations on women who leave their homes for any reason in their daily lives, to discuss the ongoing power and discipline mechanisms, and to reveal the strategies that women devise to overcome these perceptions. A qualitative field study was conducted in Atıfbey Neighborhood, Gaziemir District, Izmir, to discuss the experiences of 32 women living there. According to this study, different social actors form the first of the patriarchal panopticon representations; these actors control and control women's behavior and even their emotions in accordance with gender roles within the framework of the city and neighborhood that make up their living spaces. The persistence of masculine domination in the city is the second panopticon example. The spatial and timing patterns of daily life may reflect the various gender-based experiences that women have in the city. The most important thing, however, is that women forge their own routes and, when necessary, find new ones beyond the confines of invisible boundaries. These are strategies that enable women to overcome the invisible boundaries imposed on them, while also keeping them out of the home.

Anahtar Kelimeler

Women, Urban life, Invisible borders, Patriarchy, Surveillance

Kaynakça

• Acuner, Derya. “Canavarlaş(Tırıl)An Kent Sokakları: Kadının Kent Deneyimi Üzerine Bir Değerlendirme,” Fe Dergi 8, No. 1 (2016): 1-14.
• Akdaş, Merve. “Görünmeyen Sınırların Kentsel Dönüşüm Projeleri ile Değişimi: İzmir Kadifekale Örneği,” Mimarlık ve Yaşam Dergisi Journal of Architecture and Life 6(2) (2021): 301-317.
• Akgül, Büşra K. ve Toy, S. Kentsel Mekânlarda Kadın Davranışlarının Güvenlik Kapsamında Değerlendirilmesi: Erzurum Kenti Muratpaşa Mahallesi Örneği. Kent Akademisi,14(3) (2021): 789-810.
• Aktaş, Gül. Feminist Söylemler Bağlamında Kadın Kimliği: Erkek Egemen Bir Toplumda Kadın Olmak. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi,30 (1) (2013): 53-72.
• Aktaş, Gül. “Kadın Açısından Kente İlişkin Mekân Pratikleri,” Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 27 (2017): 136-149.
• Alkan, Ayten. “Özel Alan - Kamusal Alan” Ayrımının Feminist: Eleştirisi Çerçevesinde Kentsel Mekan,” Kültür Ve İletişim/Culture & Communicatio (2000): 71-95.
• Arpacı, Murat. Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisinde Beden, Cinsiyet Ve Cinsellik. İmgelem, 4(6) (2020): 245-264. Baudrillard, Jean. Simülakrlar ve Simülasyon (Doğu Batı Yayınları, 2011).
• Bentham, J., Watkin, C. P., Werret, S., Çoban, B. ve Özarslan, Z. Panoptikon: Gözün İktidarı (Su Yayınevi, 2019). Bourdieu, Pierre. Eril Tahakküm (Bağlam Yayıncılık, 2015).
• Demren, Çağdaş. “Erkeklik, Ataerkillik ve İktidar İlişkileri,” Toplumsal Cinsiyet, Sağlık ve Kadın (2001): 1-11. Foucault, Michel. Hapishanenin Doğuşu (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2019).
• Jarvis, H. Cloke, J. ve Kantor, P. Kent ve Toplumsal Cinsiyet (Dipnot Yayınları, 2022).
• Karmaz, Ezgi. “‘Erkek Gözü’nün Kadın Davranışlarında Vücut Bulması,.” Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (Kırıkkale, 2015).
• Kenny, Michael G. ve Smille, Kirsten. Antropolojiye Giriş Kültür ve Mekan Hikayeleri. (Dipnot Yayınları, 2017).
• Kocatürk Aksu, Gündüz ve Mihriban Şengül. “Kapitalist Ataerkil İlişkiler Ve Kentsel Mekânda Kadınların Gündelik Hayatının Coğrafyası: Tokat Örneği,” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 75, No.2 (2020): 715-746.
• Lordoğlu, Ceren. İstanbul›da Bekar Kadın Olmak (İletişim Yayınları, 2018).
• Riessman, Catherine K. “Narrative analysis” The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods Lisa M. Given London: SAGE. (2008): 539-540.
• Saygılıgil, Feryal. “Mekânın Cinsiyeti.” Sosyal Ve Beşeri Bilimler Dergisi Cilt 5, No. 1 (2013): 209-218.
• Şafak, Gökçe Nur. «Nevşehir’de Kadınların Kent Deneyimi Üzerine Bir İnceleme,» Fe Dergi 12, No. 1 (2020): 30-43.
• Tuncer, Selda. “Dışarı Çıkmak: Özelden Kamusala Feminist Bir Saha Hikâyesi,” Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi 2015, 2(2) (2015): 30-58.
• Yüce, Müzeyyen, “KADES’i Kullanan Kişi Sayısı 3 Milyonu Geçti, 4 Yılda 355 Bin İhbar Yapıldı,” Duvar E-Gazetesi, 27 Temmuz 2022,https://www.gazeteduvar.com.tr/kadesi-kullanan-kisi-sayisi-3-milyonu-gecti-4-yilda-355-bin-ihbar-yapildi-haber-1574890#:%7E:text=KADES%E2%80%99i%20kullanan%20ki%C5%9Fi%20 (Son erişim tarihi:10.08.2022)
• Gaziemir Belediyesi, Web sitesi, https://www.gaziemir.bel.tr/nufus-bilgiler (Son erişim tarihi: 20 08 2022).
• Birgün Gazetesi, https://www.birgun.net/haber/uc-ilin-siddet-haritasi-paylasildi-izmir-kadin-cinayetlerinin-en-fazla-islendigi-iller-arasinda-3-sirada-379879, (Son erişim tarihi: 19.03.2024).
• Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu, 2023 Yıllık Veri Raporu, https://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/3088/2023-yillik-veri-raporu (Son erişim tarihi: 19.03.2024).