ASABİYET VE KARDEŞLİK: TİKEL-TÜMEL İLİŞKİSİ?

Yıl 2011, Sayı: 53, 209 - 220, 15.07.2011

H. Fırat Şenol

Öz

Bu yazıda, İbn Haldun’un Mukaddime’de daha çok siyasi içerikli bir kavram
olarak kullandığı, insanların toplum halinde yaşaması olgusunu temellendirmekte
sıklıkla başvurduğu ve soy ve neden asabiyeti olarak iki kategoride
incelediği asabiyet kavramıyla, 18. yüzyıldaki Aydınlanma düşüncesinin evrenselleştirdiği
kardeşlik kavramının bağlantılı görülüp görülemeyeceği ve asabiyetin
tikel, kardeşliğin ise tümel boyutları olduğu varsayıldığında, aralarında
bir tikel-tümel ilişkisi kurulup kurulamayacağı sorularına yanıt aranmaktadır.
Siyasi içerik ve erekleri bakımından, ilk bakışta bu iki kavramı karşılaştırmak
için uygun bir zemin bulunduğu düşünülebilse de, bu iki kavramın ortaya
çıktıkları çağlar ve düşünürlerin temel kaygıları daha dikkatlice incelendiğinde,
asabiyet ve kardeşlik kavramları arasında tikel-tümel ilişkisi kurmanın da,
neden asabiyetini kardeşlikle denk görmenin de, oldukça zorlamacı girişimler
olduğu görülecektir.

Anahtar Kelimeler

Asabiyet, Umran, Mülk, Tikel, Tümel, Aydınlanma, Eşitlik, Özgürlük, Kardeşlik.

ASABİYYAH AND FRİENDSHİP: THE RELATİON BETWEEN PARTİCULAR AND UNİVERSAL

Öz

The present article is an attempt to search for answers to the following
questions: 1. Is there any connection between asabiyyah- a political concept
used by Ibn Khaldun in his Muqaddimah under two categories, namely asabiyyah
due to kinship and asabiyyah due to common interest, while trying to provide
justification for the fact that human beings require a social organization,
and fraternity-a concept which the Enlightenment made universal?, 2. When it
is assumed that asabiyyah has particular dimensions, and fraternity universal,
is it possible to establish a particular-universal relation between asabiyyah and
fraternity? At first glance, it might seem that we have a ground for doing so,
given that both have political content and have political goals, but when we dig
a bit deeper, we see that asabiyyah and fraternity-even as political concepts-are
products of different ages, whose circumstances and major problems ar efor the
most irrelevant. Therefore, establishing a particular-universal relation between
asabiyyah and fraternity is as well a straining interpretation as presuming that
fraternity and asabiyyah due to common interest are equivalent.

Anahtar Kelimeler

Asabiyyah, Umran, Authority, Particular, Universal, Enlightenment, Equality, Liberty, Fraternity.

Kaynakça

• Ahmet Arslan, İbn-i Haldun, Ankara: Vadi Yayınları, 2002.
• Diderot, Filozofça Düşünceler, Çeviren: İsa Öztürk, İstanbul: Çan Yayınları (2. Baskı), 1974.
• Diderot, Yasayı Çiğnemenin Tehlikeleri Üstüne, Çeviren: Vedat Günyol, İstanbul: Çan Yayınları (2. Baskı), 1974.
• Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu ve Hilmi Ziya Ülken, İbn Haldun, İstanbul: Kanaat Yayınları, 1940.
• Francesco Gabrieli, “Asabiyya”, Encyclopedia of Islam I, Editörler: H.A.R. Gibb, J.H. Kramers, J. Schacht, Leiden: E.J. Brill, 1960, s. 681.
• Macit Gökberk, Felsefe Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları (16. Baskı), 2005.
• Ibn Khaldûn, The Muqaddimah I-III, Çeviren: Franz Rosenthal, New York: Routledge&Kegan Paul, 1958.
• İbn Haldun, Tarikh-i İbn Khaldûn, Yayına Hazırlayanlar: Halil Şehhadeh-Süheyl Zekkâr, Beyrut: Dâr-el Fikr, 7 cilt ve Fihrist, 1996 (Mukaddime, bu baskının 1. cildini oluşturmaktadır).
• İbn Haldun, Mukaddime I-II, Çeviren: Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yayınları (4. Baskı), 2005.
• Immanuel Kant, “An Answer to the Question: What Is Enlightenment? (1784)”,
• Perpetual Peace and other Essays, Çeviren: Ted Humphrey, Indianapolis: Hackett Publications, 1992, ss. 41-46.
• Immanuel Kant, “‘Aydınlanma Nedir?’ Sorusuna Yanıt (1784)”, Çeviren: Nejat Bozkurt, Toplumbilim Aydınlanma Özel Sayısı, 11, İstanbul: Bağlam Yayınları, 2000, ss. 17-21.
• Immanuel Kant, “Dünya Yurttaşlığı Amacına Yönelik Genel Bir Tarih Düşüncesi”, Tarih Felsefesi: Seçme Metinler, Çeviren: Uluğ Nutku, Ankara: DoğuBatı, 2006, ss. 30-47.
• John Locke, “Second Treatise of Government”, Classics of Moral and Political Theory, Editör: Michael L. Morgan, Cambridge: Hackett Publications, 1992.
• John Locke, Hoşgörü Üzerine Bir Mektup, Çeviren: Melih Yürüşen, Ankara: Siyasal Kitabevi, 1995İ
• Doğan Özlem ve Güçlü Ateşoğlu (Yayına Hazırlayanlar), Tarih Felsefesi: Seçme Metinler, Ankara: DoğuBatı, 2006.
• Jean-Jacques Rousseau, The Social Contract, İngilizce’ye Çeviren: Maurice Cranston, London: Penguin Classics, 1968.
• Hüseyin Fırat Şenol, “Asabiyet Umranın Önkoşulu mudur?”, Yeditepe’de Felsefe VII, Editör: Saffet Babür, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınları, Sayı: 53, 2008, ss. 231-245.
• Johann Gottfried Von Herder, “İnsanlık Tarihi Felsefesi Üzerine Düşünceler”, Tarih Felsefesi: Seçme Metinler içinde, Çeviren: Doğan Özlem, Ankara: DoğuBatı, 2006, ss. 23-29.