İSKENDERİYE YAHUDİLİĞİNDEKİ KÖKLERİ IŞIĞINDA ORTAÇAĞ HIRİSTİYAN VE İSLAM DÜŞÜNCESİNDE FELSEFENİN KÖKENİ SORUNU

Yıl 2014, Sayı: 60, 67 - 113, 15.12.2014

Hasan Aydın

Öz

Tektanrılı dinlere mensup düşünürler, eski Yunan felsefesiyle karşılaşınca,
ona yönelik birbirinden farklı tutumlar geliştirmişlerdir. Kimileri,
onu putperestlik döneminin bilgeliği olarak görmüş, putperest unsurlar taşıdığı
ve yabancı kökenli olduğu ve dinle çeliştiği gerekçesiyle reddetmiş;
kimileri, içinde kısmi hakikatler barındırsa da, ona ihtiyatla yaklaşmak
gerektiğini ileri sürmüş; kimileri ise, dinle felsefenin, farklı köklere ve
yaklaşımlara sahip olsa da, felsefenin dinle çelişmediği, onunla büyük ölçüde
uzlaştığı tezini benimseyip işlemiştir. Özellikle dinle felsefenin çelişmediği
ve hatta uzlaştığı savını benimseyen kimi düşünüler, felsefeyle dini
farklı kaynağa bağlamanın gerekmediğini, ikisinin de tanrısal bir temelinin
olduğunu gösterilebileceğini düşünmüşler, bu konuda önemli mesai harcamışlardır.
Bu düşünürlere göre, felsefe de tıpkı din gibi ilahi bir kaynaktan
köken almaktadır; kökensel ortaklıkları bulunmaktadır. Daha doğru bir
deyişle, dinsel düşünce tarihsel olarak felsefi düşünceyi öncelediği için,
filozofların bu kaynaktan beslendiğini ileri sürmüşlerdir. Aslında felsefeyi
tanrısal kökene bağlayan yaklaşımın ilk izleri, Pythagoras ve Sokrates-Platon
geleneğinde mevcuttur ve bu gelenek felsefenin tanrıların bir armağanı
olduğuna inanmaktadır. Öyle anlaşılıyor ki, felsefeyi tanrıların armağanı
olarak gören bu anlayış, bir tek tanrılı din olarak felsefeyle karşılaşan İskenderiye
Yahudi düşüncesinde köklü bir etki bırakmış, Yunan filozofları
ile Hz. Musa’nın öğretisi arasında bağ kurulmuş, bu anlayış ardından Hıristiyan
kilise babalarında gelişimini sürdürmüştür. Aynı anlayışın, Yunan
filozoflarıyla Davud, Lokman, İdris gibi peygamberlerle bağ kurma yoluyla
İslam düşüncesi içerisinde de bir karşılık bulduğu görülmektedir. İşte bu
makale, İskenderiye Yahudi felsefesindeki kökleri ışında, felsefeyi tanrısal
kökene bağlayan anlayışın, Hıristiyan ve İslam ortaçağındaki gelişimini
izlemeyi ve bir değerlendirmesini yapmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Yunan felsefesi, ortaçağ felsefesi, Hıristiyan felsefesi, İslam felsefesi, İskenderiye Yahudi felsefesi, felsefenin kökeni., origin of philosophy.

THE PROBLEM OF ORİGİN OF PHİLOSOPHY İN THE MEDİEVAL CHRİSTİAN AND ISLAMİC THOUGHT UNDER THE LİGHT OF ALEXANDRİAN JEWİSH PHİLOSOPHY

Öz

The monotheist scholars when they met with the ancient Greek philosophy
developed different attitudes towards it. While some considered it
as wisdom of the pagan period and refused it claiming that it is contradictory
with the religion and it comes from a foreign source, some adopted
the idea of the fact that it does not contradict with religion and it has many
things in common although they belong to different origins and perspectices.
Especially, the scholars who adopted the idea of the fact that they
are not contradictory with one another and even they agree with each other
thought that it not necessary to link them to different sources and both
have the divine basis and as a result they spent great efforts on it. To these
scholars, philosophy just like the religion comes from the divine source
and also it has some original similarities. More actually, since the religious
thought historically precedes the philosophical thought they put forward
the fact that the philosophers feed themselves from that source. In fact, the
first indications of the attitude that connects the philosophy to the religion
exists in the philosophical tradition of Pythagaros and Socrates-Plato, and
this tradition argues that philosphy is the gift of the God. Thus this attitude
made a deep impact on the monotheist Alexandrian Jewish thought
and the connection was established between Greek philosophers and the
teaching of the prophet Moses and subsequently this attitude continued its
existence in the Christian church fathers. It is seen that the same attitude
exists in the Islamic thought through the connection of Greek philosophers
with Davud,Lokman and Hermes prophets. This article is to aim to follow
the development of the attitude that connects the philosophy to the religion
and evaluate it under the light of the origins in the Alexandrian Jewish
thought.

Anahtar Kelimeler

Philososphy, Greek philosophy, medieval philosophy, Alexandrian Jewish Philosophy, Christian philosophy, Islamic philosophy

Kaynakça

• • Âmirî (1949). el-Emed ale’l-Ebed, neşr.:: E. K. Rowson, Beyrut.
• • Âmirî (1967). Kitâb el-İ’lâm bi Menâkıb el-İslâm, neşr.: A. A. Gurâb, Kahire.
• • Aristides (2004). “The Apology of Aristides The Philosopher”, Ante-Nicene Fathers, Edited by Allan Menzies ,D.D. T&T Clarck, WM. B. Eerdmans Publishing Company Grand Rapids, Michigan.
• • Arslan, A. (2006). İlkçağ Felsefe Tarihi (Sokrates Öncesi Yunan Felsefesi), cilt: I, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• • Arslan, A. (2010). İlkçağ Felsefe Tarihi (Plotinus, Yeni Platonculuk ve Erken Dönem Hıristiyan Felsefesi), cilt: 5, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• • Atistoteles (2012). Metafizik, çev.: Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınları.
• • Brehier, E. (1969). Felsefe Tarihi, cilt I, çev.: Miraç Katırcıoğlu, İstanbul MEB Yayınları.
• • Carmy S., and Shatz, D. (1997). “The Bible as a Source for Philosophical Reflection”, History of Jewish Philososphy, ed.: D. H. Frank-O. Leaman, New York: Routledge.
• • Cevizci, A. (2009). Felsefe Tarihi, İstanbul: Say Yayınları.
• • Clement (2004). “Exhortation to the Heathen”, Fathers of the Second Century: Hermas, Tatian, Athenagoras, Theophilus, and Clement of Alexandria, ed.: P. Schaff, Grand Rapids, MI: Christian Classics Ethereal Library.
• • Clement (2004). “Stromata, or The Miscellanies”, Fathers of the Second Century: Hermas, Tatian, Athenagoras, Theophilus, and Clement of Alexandria, ed.: P. Schaff, Grand Rapids, MI: Christian Classics Ethereal Library.