Necati Öner’s Approach to Philosophy of Logic and Its Principles

Yıl 2019, Sayı: 69, 233 - 261, 15.07.2019

Mehmet Nasih İnce

Öz

This study contains Necati Oner’s views on logic philosophy and logic principles which is one
of the important problems of the philosophy of logic. According to Oner, there are problems of
the sciences that cannot be solved by staying in their own internal structures. The existence of
these problems that can not be solved opens the door to philosophy. A similar situation valid
to logic science. The logic that discuses the functioning of thought, due to being a science, it is
quite a necessity to have a philosophy as in other sciences. The existence of some problems that
logic science cannot solve within itself leads to philosophy, so the philosophy of logic because
possible. In this framework, the main problems that Oner draws attention to and tries to analyze
are related to the differences logic of as a science, from philosophy which are in terme of the
principles of logic, concepts, propositions and reasonings. He based logic as a branch of science
such as mathematics and physics, by thinking logic apart from philosophy due to its special and
narrow subject. Although the subject of logic is a methodology for philosophy and sciences, this
has a secondary importance. In addition to logic philosophy, the identity, non-contradiction, the
the law of excluded middle and reason sufficient principles are anpther subjeccts of logic philosophy.
In this context, Oner’s basic endeavor was that these principles were not only mental,
but also applicable to the phenomenon. The fact that some problems are encountered in the case
is due to the lack of accurate analysis of the principles. Accordingly, the principle of identity
should be understood in terms of factually and conceptually dual reality. The non-contradiction
must be considered under certain conditions. The law of excluded middle must be incomplete
in understanding the existence, but it must be interpreted correctly. Similarly, reason sufficient
should be accepted by taking into account its limitations. Despite all its deficiencies and limitations,
all reasoning of man is based on the principles of logic and it is not possible for people to
do science without these principles.

Anahtar Kelimeler

Logic, Necati Öner, Philosophy, Philosophy of Logic, Principles of Logic

NECATİ ÖNER’İN MANTIK FELSEFESİ VE MANTIK İLKELERİNE YAKLAŞIMI

Öz

Bu çalışma, Necati Öner’in mantık felsefesine ve mantık felsefesinin önemli problemlerinden
biri olan mantık ilkelerine dair görüşlerini ihtiva etmektedir. Öner’in nazarında bilimlerin kendi
içyapılarında kalarak çözemediği problemleri söz konusudur. Çözülemeyen bu problemlerin
varlığı felsefeye kapı aralamaktadır. Benzer durum, mantık bilimi için de geçerlidir. Düşüncenin
işleyişini konu edinen mantık, bir bilim olması nedeniyle diğer bilimlerde olduğu gibi onun da
felsefesinin olması gayet tabidir. Mantık biliminin kendi içinde çözemediği bazı problemlerin
varlığı onu felsefeye yöneltmekte, böylelikle mantık felsefesi mümkün olmaktadır. Bu çerçevede
Öner’in dikkat çektiği ve çözümlemeye çalıştığı temel problemler, mantığın bir bilim olarak felsefeden
farklılığı, mantığın ilkeleri, kavramlar, önermeler ve akıl yürütmelere ilişkin olmuştur.
O, mantığı özel ve dar konusundan dolayı felsefeden ayrı düşünerek, matematik ve fizik gibi bir
bilim dalı olarak temellendirir. Mantığın konusu, ona felsefe ve bilimler için bir yöntem bilim
olma niteliği kazandırsa da bu ikinci dereceden bir öneme sahiptir. Mantık felsefesiyle birlikte
onun önemli problemlerinden biri olan mantığın özdeşlik, çelişmezlik, üçüncü şıkkın imkânsızlığı
ve yeter sebep ilkeleri bu çalışmanın bir diğer inceleme konusu olmuştur. Bu çerçevede
Öner’in temel çabası, bu ilkelerin salt zihinsel olmadığı, aynı zamanda olguya da uygulanabilirliğine
dönük olmuştur. Olguya uygulamada bazı sıkıntıların görülmesi, ilkelere dair doğru
çözümlemelerin yapılamamasından kaynaklanmaktadır. Buna göre özdeşlik ilkesi, olgusal ve
kavramsal olarak çifte gerçeklik temellinde anlaşılmalıdır. Çelişmezlik, belirli şartlar altında düşünülmelidir.
Üçüncü şıkkın imkânsızlığı varlığı anlamada eksik, ama doğru yorumlanmalıdır.
Aynı şekilde yeter sebep, sınırlılıkları hesaba katılarak kabul edilmelidir. Bütün eksiklik ve sınırlılıklarına
rağmen, insanın bütün akıl yürütmeleri mantığın ilkelerine bağlı gerçekleşmekte
ve bu ilkeler olmadan insanın bilim yapması mümkün olmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mantık, Necati Öner, Felsefe, Mantık Felsefesi, Mantık İlkeleri

Kaynakça

• • Aristoteles. Fizik. Trc. Saffet Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012.
• • Aristoteles. İkinci Analitikler. Trc. Ali Houshiary. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011.
• • Aristoteles. Metafizik. Trc. Ahmet Arsalan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
• • Aristoteles. Yorum Üzerine. Trc. Saffet Babür. Ankara: İmge Kitapevi, 2002.
• • Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi II. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• • Brun, Jean. Stoa Felsefesi. Trc. Medar Atıcı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• • Durusoy, Ali. “İbn Sînâ’nın Klasik Mantığa Katkıları”. İslam Felsefesinin Sorunları, Ed. Mehmet Vural. 181-194. Ankara: Elis Yayınları, 2003.
• • Çüçen, A. Kadir. Mantık. Bursa: Asa Kitabevi, 1999.
• • Ece, Muhammet Nasih. İbn Rüşd’ün Önermeler Mantığı ve Aristoteles Temelleri. Konya: Çizgi Yayınevi, 2018.
• • Emiroğlu, İbrahim. “Mantığın Diğer Bilimlerle veya Alanlarla İlişkisi”. Mantık Yazıları. 9-19. Ankara: Elis Yayınları, 2016.
• • Goblot, Edmond. İlimler Sitemi. Trc. Fethi yücel. Ankara: Milli eğitim Basım Evi, 1965.
• • Gürünberg, Teo. “Mantık Felsefesi”. Felsefe ve Felsefî Mantık Yazıları. 374-385. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
• • Gürünberg, Teo. “Mantık ve Gerçeklik”. Felsefe ve Felsefî Mantık Yazıları. 367-375. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
• • Gürünberg, Teo. Sembolik Mantık El Kitabı 3. Anakara: Metu Press, 2000.
• • Heimsoeth, Heinz. Felsefenin Temel Disiplinleri. Trc. Takiyettin Mengüşoğlu. Ankara: Doğubatı Yayınları, 2007.
• • İbn Sînâ. İşaretler ve Tembihler, Trc. Ali Durusoy-Muhittin Macit-Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
• • İbn Sînâ. Kitâbu’ş-Şîfâ: Mantığa Giriş. Trc. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006.
• • Kant, Immanuel. Arı Usun Eleştirisi. Trc. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2010.
• • Kılıç, Recep. “Prof. Dr. Necati Öner ile ‘Düşüncelerin Gelişim Seyri’ Üzerine Yapılan Mülakat”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (trhsiz): 9-13.
• • Kneale, William- Kneale, Marta. The Development of Logic. London: Oxford at the Clarendon Press, 1962.
• • Köz, İsmail. Mantık Felsefesi. Ankara: Elis Yayınları, 2003.
• • Krantz, Walther. Antik Felsefe. Trc. Suat Baydur. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1994.
• • Laertios, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. Trc. Candan Şentuna. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.
• • Leibniz, G. W. Monadoloji. Trc. Devrim Çetinkasap. İstanbul: Pirhan Yayınevi, 2011.
• • Öner, Necati. Bilginin Serüveni. Anakara: Divan Kitap, 2015.
• • Öner, Necati. Fransız Sosyoloji Okuluna Göre Mantığın Menşei Problemi. İstanbul: Divan Kitap, 2011.
• • Öner, Necati. İnsan Hürriyeti. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
• • Öner, Necati. Klasik Mantık. Ankara: Vadi Yayınları, 2009.
• • Öner, Necati. “Mantık Felsefesi Nedir?”. Felsefe Yolunda Düşünceler. 166-170. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1995.
• • Öner, Necati. “Mantığın Ana İlkeleri ve Bu İlkelerin Varlıkla Olan İlişkileri”. Felsefe Yolunda Düşünceler. 97-116. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1995.
• • Öner, Necati. “Mantıkçı Baba-Oğul Ahmet Cevdet, Ali Sedat?”. Felsefe Yolunda Düşünceler. 145-166. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1995.
• • Öner, Necati. “Niçin Felsefe”. Felsefe Yolunda Düşünceler. 9-17. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1995.
• • Öner, Necati. “Türkiye’de Mantık Çalışmaları”. Felsefe Yolunda Düşünceler. 136-145. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1995.
• • Öner, Necati. “Türkiye’de Yeni Mantık Cereyanlarının İlk Habercisi: Ali Sedat”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/4 (1959): 60-69.
• • Öner, Necati. “Üç Temel Zihniyet”. Felsefe Yolunda Düşünceler. 65.69. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1995.
• • Özlem, Doğan. Mantık. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2007.
• • Patzig, Günther. “Mantık Nedir?”. Günümüzde Felsefe Disiplinleri. Trc. Doğan Özlem. 55-73. İstanbul: Ara Yayıncılık, 1990.
• • Politzer, Georges. Felsefenin Temel İlkeleri. Trc, Muzaffer Erdost. İstanbul: Eriş Yayınları, 2003.
• • Sabra, Abdülhamid I. “İbn Sînâ’da Mantığın Konusu”. Trc. Yusuf Daşdemir. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2015): 221-239.
• • Ülken, Hilmi Ziya. Tarihî Maddeciliğe Reddiye. İstanbul: İstanbul Kitabevi, 1981.
• • Ülken, Hilmi Ziya. Varlık ve oluş. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2014.