NİCHOLAS D’AUTRECOURT’TA APAÇIKLIK VE NEDENSELLİK SORUNU

Yıl 2019, Sayı: 70, 100 - 126, 15.12.2019

Hasan Aydın

Öz

Nicholas d’Autrecourt, geç ortaçağ diye nitelenen 14. yüzyılda yaşamış bir düşünürdür. Yaşadığı dönem, ortaçağın skolastik düşüncesinin eleştiri süzgecinden geçirilmeye başlandığı, din ile felsefenin yollarının yavaş yavaş ayrıldığı bir dönemdir. Nicholas, yaşadığı döneminin ruhuna uyarak, skolastik otoritelerin bir eleştirisini yapmaya girişir. Eleştirilerini, bilgideki apaçıklığa dayandırır. Apaçıklığın ise, doğrudan duyusal deneyim ve çelişmezlik ilkesiyle elde edildiğini vurgular. O, bu iki kaynaktan elde edilmeyen her bilginin, felsefi bakımdan zorunlu değil, olası olduğunu iddia eder. O, söz konusu iddiasını, nedensellik ilkesine de uygular; onun ne a priori ne de a posteriori olarak kanıtlanabildiğini göstermeye çalışır. Bunu yaparken, Eski Yunan filozofları ve erken dönem Mu’tezili kelamcıların atomcu öğretilerinden ve Gazzâlî’nin nedensellik eleştirisinden yararlanır. Nedensellik ilkesinin zorunluluğuna yönelttiği eleştiriler, Gazzâlîci bakıştan etkilense de onu dönüştürür ve pek çok bakımdan David Hume’un nedensellik ve töz eleştirisini önceler. İşte bu makalede, Nicholas d’Autrecourt’un nedensellik eleştirisi, gerekçeleri, kaynakları ve etkileri bakımından ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bicholas d'Autrecourt, apaçıklık, çelişmezlik, neden, nedensellik, töz

The Problem of Evidence and Causality in Nicholas of Autrecourt

Öz

Nicholas of Autrecourt is philosopher who lived in the 14th century named ad late middle age. The period when he lived is the period in which the scholastic thought of the middle age was criticised, and the religion and the philosophy went their separate ways. Nicholas, adapting himself to this period attempts to make a criticism of the scholastic authorities. He bases his criticisms on the evidence in the knowledge. He say that the evidence can be obtained through experience and noncontradiction. He claims the fact that the knowledge that is not obtained from these two sources is philosophically not obligatory but probable. He also applies his so-called claims to the principle of causality; and he tries to show that causal relation is not verified as priori or posteriori. While he is doing so, he makes use of the atomic teachings of the ancient Greek philosophers and early Mu’tezilî theologians and the causalty criticism of Ghazzâlî. The ciriticims he made to obligation of the principle of the causality even though it was influenced by the point of view of Ghazzâlî transforms it and prioritises the causality and substance ciriticism of David Hume in many respects. Thus in this article the causality criticism of Nicholas of Artecourt is handled in terms of its causes, sources and its influence.

Anahtar Kelimeler

Nicholas d'Autrecourt, evidence, noncontradiction, cause, casuality, substance

Kaynakça

• • Aquinas, T., Summa Contra Gentiles, ed. and trs. by. Joseph Rickaby, S.J, Pope’s Hall, Oxford, Michaelmas 1905.
• • Aquinas,T., Summa Theologica, ed. and trs. by Fathers of the English Dominican Orovince, ed.: Benziger Bors, 1947.
• • Aristoteles, Metafizik, çeviren: Ahmet Arslan, Sosyal Yayınları, İstanbul 1996.
• • Bulğen, M., Klasik İslam Düşüncesinde Atomculuk Eleştirileri (Nazzâm, Kindi, İbn Sînâ, İbn Hazm, ;İbn Meymûn, İbn Metteveyh, Cüveynî, Gazzâlî), MÜİFV Yayınları, İstanbul, 2017.
• • Copleston, F., A History of Philosophy (Late Medieval and Reneissance Philosophy), Vol. 3, Continuum, London, New York 1953.
• • Dağ, M., “Kelâm ve İslam Felsefesinde Hareket Kuramı”, AÜİF Dergisi, cilt: 24, Ankara 1981.
• • d’Autrecourt, N., The Universal Treatise (Exigit Ordo Executionis), trs. by Leonard A. Kennedy, The Marquette University Press, Mivaukee, Wisconsin 1971.
• • d’Autrecourt, N.,“The First Letter to Bernard (Prima Epistola Ad Bernardum)”, ed. and trs.: L. M. De Rijk, Nicholas of Autrecourt: His Correspondence With Master Giles and Bernard of Arezzo içinde E. J. Brill, Leiden, New York, Köln 1994.
• • d’Autrecourt, N.,“The Second Letter to Bernard (Scunda Epistola Ad Bernardum)”, ed. and trs.: L. M. De Rijk, Nicholas of Autrecourt: His Correspondence With Master Giles and Bernard of Arezzo içinde E. J. Brill, Leiden, New York, Köln 1994.
• • Nicholas of Autrecourt: His Correspondence With Master Giles and Bernard of Arezzo, ed. and trs. by L. M. De Rijk, E. J. Brill, Leiden, New York, Köln 1994.
• • en-Nîsâbûrî el-Mu’tezilî, Ebû Râşid, el-Mesâ’il fi el-Hilâf beyn el-Basriyyîn ve el-Bağdadiyyîn, tahkik: Rızvân Seyyid ve diğeri: Fikr el-Arabi, Beyrût 1979.
• • Gazzâlî, Tehâfüt el-Felâsife, tah.: Maurice Bouyges, Beyrut 1927.
• • Gazzâlî, el-İktisâd fî’l-İ‘tikâd, tahkik: İ. Agah Çubukçu ve Hüseyin Atay, Nûr Matbaası, Ankara 1962.
• • Gazzâlî, el-Maksad el-Esnâ fî Şerh Esmâ’ Allah el-Husnâ, tahkik: Ahmed Kabbânî, Beyrût, tarihsiz.
• • Gazzâlî, el-Hikme fî Mahlûkât Allah Azze ve Celle, Mecmu‘a Resâ’il el-İmâm el-Gazzâlî, cilt:III, Beyrût 1986.
• • Gilson, E., Ortaçağda Felsefe (Patristik Başlangıcından XIV. Yüzyılın Sonuna Kadar), çeviren: Ayşe Meral, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2007.
• • Grellard, C., “Nicholas of Autrecourt’s Atomistic Physics”, Atomism in Late Medieval Philosophy and Theology, ed.: Christophe Grellard and Aurélien Robert, Brill, Leiden, Boston 2009.
• Groarke, L. and Solomon, G., “Some Sources for Hume’s Account of Cause”, Journal of the History of Ideas, Vol. 52, No. 4, Oct. - Dec., 1991.
• • Hume, D., İnsan Zihni Üzerine Bir Araştırma, çeviren: Selmin Evrim, MEB Basımevi, İstanbul 1986.
• • İbn Meymûn, Delâlatü’l Hâirîn, tahkik: Hüseyin Atay, AÜİF Yayınları, Ankara 1979.
• • Kennedy, L. A., “Life and Works of Nicholas”, The Universal Treatise (Exigit Ordo Executionis) içinde, The Marquette University Press, Mivaukee, Wisconsin 1971.
• • O’Donnell, J. R., “The Philosophy of Nicholas of Autrecourt and His Appraisal of Aristotle”, Mediaeval Studies, IV, 1942.
• • Pines, S., İslam Atomculuğu, çeviren: Osman Demir, Klasik Yayınları, İstanbul 2017.
• • Rashdall, H., “Nicholas de Ultracuria, a Medieval Hume,” Proceedings of the Aristotelian Society, N.S., 8, 1907.
• • Tritton, A. S., İslâm Kelâmı, çeviren: Mehmet Dağ, AÜİF Yayınları, Ankara, 1983.
• • Wolfson, H. A., Kelâm Felsefeleri (Müslüman-Hıristiyan-Yahudi Kelâmı), çeviren: Kasım Turhan, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2001.