ANSCHAUUNG KAVRAMI EKSENİNDE KANT FELSEFESİNİN TÜRKÇEYE ÇEVİRİSİNDE DİLSEL ÇOKLUK SORUNU

Yıl 2020, Sayı: 72, 310 - 332, 15.12.2020

Ayşe Hilal Akın

Öz

Türkçedeki Kant çevirilerinde ve Kant üzerine yapılan akademik çalışmalarda dilsel bir birliğin olmayışı bu sahada yapılan çalışmaların muhatabı açısından birtakım zorluklara yol açmaktadır. Bu varsayımdan hareketle dilsel birliğin önemi meselesini ele alacağız. Kant’ın eleştirel felsefesinin temel kavramlarından olan anschauung kavramı üzerinden geçmişten günümüze felsefe sözlüklerinden hareketle kavramın çeviri yolculuğuna ve buna eşlik eden düşünce dünyasına yer vereceğiz. İkincil literatürde aynı kavramın farklı varyasyonlarla taşıdığı anlam dünyalarına işaret edeceğiz. Dilsel birliğin düşünsel tutarlılığa imkan tanıdığını savunmaktayız. Buna istinaden makalemizde felsefî mefhumların anlaşılması adına dilde ortaya çıkan nevzuhur kavramların üretimi yerine var olan kavramların dolaşıma sokulmasının önemine işaret edeceğiz. Çalışmamızda bu noktadan hareketle Kant’ın felsefesine dair Türkçe literatürde dilsel birliğin sağlanamamasının ne gibi sorunlara yol açabileceğine işaret edeceğiz. Dilsel birliğin nasıl sağlanabileceğine dair bir öneri sunacağız.

Anahtar Kelimeler

Kant, Sezgi, Görü, Anschauung, Özel Dil

Teşekkür

Danışman hocam Prof. Dr. Recep Alpyağıl'a teşekkür ederim.

LINGUISTIC MULTIPLICITY PROBLEM IN THE AXIS OF THE ANSCHAUUNG CONCEPT IN THE TRANSLATION OF KANT PHILOSOPHY

Öz

The fact that translations of Kant’s oeuvres and the second literature consacred to his thought in Turkish don’t have an agreement on the linguistic basis leads the addressed reader to several difficulties. In respect to this hypothesis, we will discuss the importance of linguistic consensus in this literature. Via one of the fundamental concept of Kant’s critical philosophy, anschauung, we will examine aforementioned concept’s translation history and accompanied intellectual universe throughout philosophy dictionaries written from past to the present day. Also, we will show the same concept indicates different intellectual universes by means of its various translations. We defend that linguistic consensus enables intellectual consistency. Based on this argument, in this article we will point out that it is rather proper to use already existing concepts instead of using the novel invented ones. To show the legitimacy of our argument we will remark the problems occured because of the lack of linguistic consensus in the literature dedicated to Kant’s philosophy in Turkish. Finally, we will submit a proposal in order to ensure the required linguistic consensus.

Anahtar Kelimeler

Kant, Intuition, Anschauung, Private Language

Kaynakça

• Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1975.
• Alpyağıl, Recep, Felsefe Dili Olarak Türkçenin Gelişim Aşamaları ve Felsefe Sözlüklerimiz I, İz Yay., İstanbul, 2015.
• Alpyağıl, Recep, Türkiye’de Bir Felsefe Gelen-ek-i Kurmaya Çalışmak: Feylesof Simalardan Seçme Metinler I, İz Yay., İstanbul, 2010.
• -Alpyağıl, Recep, “Latin Harfleriyle Yazılan İlk Felsefe Sözlükleri”, TALİD, cilt: 9, sayı:17, 2011, İstanbul.
• Altuğ, Taylan, Kant Estetiği, Payel Yay., İstanbul, 2007.
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefî Doktrinler Sözlüğü, Ötüken Yay., İstanbul, 1979.
• Bölükbaşı, Rıza Tevfik, Mufassal Kâmûs-ı Felsefe, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1335.
• -Kâmûs-ı Felsefe, yay. haz. Recep Alpyağıl, Doğu Batı Yay., Ankara, 2015.
• Cassirer, Ernst, Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi, çev. Doğan Özlem, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1996.
• Cassirer, Ernst, Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi, çev. Doğan Özlem, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İzmir, 1988.
• Caygill, Howard, A Kant Dictionary, Blackwell Publishers, Oxford, 1996.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yay., İstanbul, 1999.
• Cuvillier, Armand, Küçük Felsefe Sözlüğü, çev. Osman Pazarlı, Ankara Maarif Matbaası, 1944.
• Çankı, Mustafa Namık, Büyük Felsefe Lügatı, c. II, Aşıkoğlu Matbaası, İstanbul, 1955.
• -Mustafa Namık Çankı, Büyük Felsefe Lügatı, c. I, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul, 1954; c. II, Aşıkoğlu Matbaası, İstanbul, 1955; c. III, Nebioğlu Matbaası, İstanbul, 1958.
• Çitil, Ayhan, Matematik ve Metafizik, Alfa Yayınları, İstanbul, 2012.
• Deleuze, Gilles, Kant Üzerine Dört Ders, çev. Ulus Baker, Kabalcı Yay., İstanbul, 2007.
• Deleuze, Gilles, Kant Üzerine Dört Ders, çev. Talat Kılıç, Kabalcı Yay., İstanbul, 2015.
• Duralı, Teoman, Aklın Anatomisi: Salt Aklın Eleştirisinin Teşrihi, Dergah Yayınları, İstanbul, 2010.
• Eflatun, Devlet, çev. Sabahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimcoz, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993.
• Ertuğrul, İsmail Fenni, Lûgatçe-i Felsefe, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1341/1925.
• -Lûgatçe-i Felsefe, yay. haz. Recep Alpyağıl, Çizgi Kitabevi, Konya, 2015.
• Gözkan, Bülent, Kant’ın Şemsiyesi, YKY Yayınları, İstanbul, 2018.
• Güçlü, A. Bâki vd., Felsefe Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yay., Ankara, 2002.
• Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe Ansiklopedisi: Kavramlar ve Akımlar, Remzi Kitabevi, Ankara, 1977.
• Heimsoeth, Heinz, Immanuel Kant’ın Felsefesi, çev. Takiyettin Mengüşoğlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul, 1967.
• Istılahât-ı İlmiyye Encümeni Tarafından Kâmus-ı Felsefede Münderic Kelimât ve Ta’birât İçin Vaz’ ve Tedvîni Tensîb Olunan Istılâhât Mecmuâsıdır, Matba’a-i Âmire, İstanbul, 1330.
• -Istılahât-ı İlmiyye Encümeni Kâmus-ı Felsefe Istılâhât Mecmû’ası, haz. Nevzat H. Yanık-Ali Utku, Çizgi Kitabevi, Konya, 2014.
• Kant, Immanuel, Arı Usun Eleştirisi, çev. Aziz Yardımlı, İdea Yay., İstanbul, 2010.
• Kant, Immanuel, Pratik Aklın Eleştirisi, çev. İoanna Kuçuradi, Ülker Gökberk, Füsun Akatlı, Hacettepe Üniversitesi Yay., Ankara, 1980.
• Kant, Immanuel, Kritik der praktischen Vernunft, ed. Horst D. Brandt-Heiner F. Klemme, Felix Meiner Verlag, Hamburg, 2003.
• Kant, Immanuel Kritik der reinen Vernunft, ed. Jens Timmermann, Felix Meiner Verlag, Hamburg, 1990.
• Kant, Immanuel, Seçilmiş Yazılar (derleme), çev. Nejat Bozkurt, Remzi Kitabevi, Ankara, 1984.
• -Kovanlıkaya, Aliye, “Hâlâ Düşünüyorum”, Kaygı Dergisi, sayı: 20, Bursa, 2013.
• Rahmi, Namdar Felsefi Meslekler Vokabüleri, Doğan Matbaası, Afyon, 1932.
• -Namdar Rahmi Karatay, Felsefî Meslekler Vokabüleri, haz. Recep Alpyağıl, İz Yay., İstanbul, 2018.
• Lyotard, Jean-François, Coşku: Tarihin Kantçı Kritiği, çev. Emine Sarıkartal, İthaki Yay., İstanbul, 2014.
• Sena, Cemil, Büyük Filozoflar Ansiklopedisi, Nebioğlu Yay., y.y., t.y.
• Soysal, Ahmet, Üç Temellendirme: Aristoteles, Descartes, Kant, MonoKL, İstanbul, 2017.
• Tevfik, Baha vd., Felsefe Mecmûası, Nefaset Matbaası, İstanbul, 1913.
• -Alpyağıl, Felsefe Dili Olarak Türkçenin Gelişim Aşamaları içinde: “Eksik Kalan Felsefe Sözlüğü Teşebbüsleri”.
• -Felsefe Mecmûası, yay. haz. Abdullah Öztop, Çizgi Kitabevi, Konya, 2016. [Eserin sadeleştirilmiş metni]
• Tokatlı, Attila, Ansiklopedik Felsefe Sözlüğü, Bilgi Yay., Ankara, 1973.
• Tolun, Haydar, Felsefe Vokabüleri, Yeni Matbaa, Bursa, 1934.
• -Felsefe Vokabüleri, haz. Recep Alpyağıl, İz Yay., İstanbul, 2018.]
• Türk Dil Kurumu, Felsefe ve Gramer Terimleri, Cumhuriyet Basımevi, İstanbul, 1942.
• Wood, Allen, Kant, çev. Aliye Kovanlıkaya, Dost Kitabevi, Ankara, 2005.