DOĞA YASALARI BAĞLAMINDA KLASİK HUMECULUĞA KARŞI YAPISAL HUMECULUK

Yıl 2023, Sayı: 77, 89 - 111, 06.08.2023

Ömer Fatih Tekin

https://doi.org/10.58634/felsefedunyasi.1290557

Öz

Doğa yasaları bağlamında bilim filozofları doğada tekrar eden olaylar karşısında bir tutum takınmak adına bazı görüşler geliştirmişlerdir. Bu bakımdan, doğada karşılaştığımız düzenli davranışlar ve hareketlerin zemininde herhangi bir itici güç olup olmadığı tartışılmış; tartışma sonucunda temelde iki yaklaşım ortaya çıkmıştır: Zeminde belli itici güçler ya da nedensel ilişkiler vardır diyen bir görüş ve bu görüşün karşısında konumlanan zeminde herhangi bir nedensel ilişkinin olmadığını fakat doğada düzenliliklerinin bulunduğunu iddia eden karşıt görüş. İkinci görüş gibi görüşler genel olarak Humecu görüş olarak tanımlanmıştır. Bu tarz görüşlere düzenlilik teorileri de denmektedir. Bu makale boyunca düzenlilik olarak belirtilen ifadeler Humecu görüş olarak nitelenmektedir. Makale Humecu görüş üzerinden şekilleneceğinden, birinci görüş gibi görüşler, örneğin eğilimsel özcülük ya da yapısal gerçekçilik gibi, bu makalenin meselesi değildir. Makale, klasik Humecu yaklaşım karşısında Yapısal Humecu yaklaşımı desteklemektedir. Klasik Humecu yaklaşım merkezde David Lewis’in görüşleri ekseninde şekillenen ve tesadüfi genellemeler ile düzenlilikler olarak görülen doğa yasalarını birbirinden ayırmayı dert edinen bir yaklaşımdır. Böyle bir ayrımı da doğayı mozaik üzerinden kurgulayarak yapmayı denerken; Yapısal Humecu yaklaşım, Lewis’in iddiaları geliştiren doğayı mozaik olmaktan çok yapı kavramı ile şekillendirmeyi deneyen bir yaklaşımdır. Böylece modern fizik açısından doğayı açıklama konusunda felsefi bir altyapı oluşturma noktasında Klasik Humecu yaklaşımdan daha fazla bilgi veren bir yaklaşım olarak görülür. Psillos aracılığıyla da Yapısal Humeculuk metafiziksel sağlamlık kazanmak adına doğal örüntü kavramını yapının içine yerleştirmeyi denemiş ve Yapısal Humecu yaklaşımı Yapısal Gerçekçilik kampına yanaştırmayı denemiştir. Böylece, klasik anlamda epistemolojik açıdan önem taşıyan Humecu yaklaşımı realist kanatta konumlandırma noktasında önemli bir yol almıştır. Tüm bu çalışmalar neticesinde, Yapısal Humecu yaklaşım, Klasik Humecu yaklaşıma nazaran modern fizik için kullanışlı argümantasyonlar sunan bir felsefi yaklaşım olduğu için savunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Doğa Yasaları, En İyi Sistem Hesabı, Yapısal Humeculuk, Doğal Örüntüler, Düzenlilik, Humeculuk

In The Context of Laws of Nature Structural Humeanism vs. Classical Humeanism

Öz

In the context of the laws of nature, philosophers of science have developed some views in order to adopt an attitude towards recurring events in nature. In this respect, it has been discussed whether there is any driving force underlying the regular behaviours and movements we encounter in nature, and two approaches have emerged as a result of the discussion: A view that there are certain driving forces or causal relations in the ground, and an opposing view that claims that there are no causal relations in the ground, but there are regularities in nature. Views such as the latter are generally described as the Humean view. Such views are also called regularity theories. Throughout this article, the statements referred to as regularity are characterised as the Humean view. Since the article will be centred on the Humean view, views such as the first view, such as dispositional essentialism or structural realism, are not the concern of this article. The article favours the Structural Humean approach over the classical Humean approach. The classical Humean approach is centred on the views of David Lewis and is concerned with distinguishing between laws of nature seen as accidental generalisations and regularities. While it tries to make such a distinction by constructing nature through a mosaic, the Structural Humean approach is an approach that develops Lewis's claims and tries to shape nature with the concept of structure rather than mosaic. Thus, it is seen as an approach that provides more information than the Classical Humean approach in terms of creating a philosophical infrastructure for explaining nature in terms of modern physics. Through Psillos, Structural Humeanism tried to place the concept of natural pattern into the structure in order to gain metaphysical solidity and tried to bring the Structural Humean approach closer to the Structural Realism camp. Thus, the classically epistemologically important Humean approach has made a significant progress in positioning it on the realist wing. As a result of all these studies, the Structural Humean approach has been defended as a philosophical approach that offers useful arguments for modern physics compared to the Classical Humean approach.

Anahtar Kelimeler

Humeanism, Regularity, Laws of Nature, Best System Account, Structural Humeanism, Natural Patterns

Kaynakça

• Berenstain, N., & Ladyman, J. (2012). Ontic Structural Realism and Modality. E. Landry, & D. Rickles içinde, Structural Realism: Structure, Object and Causality (s. 149-168). Dordrecht: Springer. DOI: 10.1007/978-94-007-2579-9_8.
• Bird, A. (1998). Philosophy of Science. Montreal: McGill-Queen's University Press.
• Büyükada, S. (2021). “Doğa Yasaları ve Bilimsel Özcülük Üzerine”, Felsefi Düşün- Akademik Felsefe Dergisi, 2(17), 45- 67.
• Deniz, E. (2021). “Doğa Yasalarının Zorunluluğu Bağlamında İstidadı Özcülük”, Kutadgu Bilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, 0(44), 43- 63.
• French, S. (2014). The Structure of The World Metaphysics and Representation. Oxford: Oxford Univesity Pess.
• French, S., & McKenzie, K. (2012). Thinking Outside the (Tool)Box: Towards a More Productive Engagement Between Metaphysics and Philosophy of Physics. The European Journal Analytic Philosophy,8, 42-59.
• Hume, David. (1999). An Enquiry Concerning Human Understanding. Editör Tom L. Beauchamp. Oxford: Oxford University Press.
• Hume, David. (2009). A Treatise of Human Nature. Auckland: The Floating Press.
• Lazorovici, D. (2020). Typical Humean worlds have no laws. Preprint, 1-27. https://www.researchgate.net/publication/342945975_Typical_Humean_worlds_have_no_laws.
• Ladyman, J., & Ross, D. (2007). Every Thing must go: Metaphysics naturalised (with J. Collier & D. Spurrett). Oxford: Oxford University Press.
• Lewis, D. (1973). Counterfactuals. Oxford: Blackwell.
• Lewis, D. (1983). “New Work for a Theory of Universals”, Australasian Journal of Philosophy 61: 343–77.
• Lewis, D. (1986). Philosophical Papers, vol. II. Oxford: Oxford University Press.
• Lyre. (2009). “Must Structural Realism Cover the Special Sciences?” V. Karakostas and D. Dieks (eds.), EPSA11 Perspectives and Foundational Problems in Philosophy of Science, The European Philosophy of Science Association Proceedings 2, DOI 10.1007/978-3-319-01306-0__31.
• Lyre, H. (2010), “Humean Perspectives on Structural Realism”, in F. Stadler (ed.), The Present Situation in the Philosophy of Science. Dordrecht: Springer: 381–97.
• Lyre. (2011). “Is Structural Underdetermination Possible?”, In: Synthese, special issue “Theoretical Frameworks and Empirical Underdetermination”.
• Psillos, S. (2002). Causation and Explanation. Montreal: McGill-Quenn's University Press.
• Psillos, S. (2014). “Regularities, Natural Patterns and Laws of Nature”, Theoria (79), 9-27. DOI: 10.1387/theoria.8991.
• Rosenberg, A. (2014). Bilim Felsefesi: Çağdaş Bir Giriş (Çev. İ. Yıldız). Ankara: Dipnot.
• Wilson, A. (2020). The Nature of Contingency -Quantum Physics as Modal Realism. Oxford: Oxford University Press.