Posthümanist Çağda Feminist Sanat Kavrayışının Sınırlarını Genişletmek: Sanat ve İhtimam

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 213 - 239, 31.08.2024

Didem Ermiş

Öz

Bu makalede posthümanist dönemde bir sanat yapıtını feminist kılan özelliklerin neler olduğu sanatçıların hem kendi mecrasının malzemeleri hem de insan olmayan canlı ve cansızlara özgü bir ihtimam (care) gösterdiği sanat yapıtları üzerinden irdelenecektir. Ayrıca mecranın ve malzemenin farklı içerik ve ifade potansiyellerini açığa çıkaracak şekilde yapıtın kendisi haline getirildiğinde nasıl feminist olarak nitelendirilebileceği hakkında bir tartışma yürütülecektir. Bu tartışma kişinin hayatını sürdürebilmesi için ve maddi çıkarları yararına en etkili, en verimli araçları belirlemesi olarak tanımlanabilecek araçsal akıl ile erkeklerin kadınlar üzerindeki eğitim, istihdam, ev içi emek, ücret ve bakım eksenindeki tahakkümünü ifade eden ataerki kavramının karmaşık ilişkisi üzerinden ele alınacaktır. Bu nedenle öncelikle feminist sanat tartışmalarındaki konumlar, ardından bakımın kadınlara atfedilme koşulları ve buna karşı başlatılan mücadeleler, son olarak, feminizm, bakım ve tahayyül mefhumları çerçevesinde şekillenen malzemenin özerkliğini ortaya çıkarmakla ilgilenen sanat yapıtlarının posthümanizm tartışmalardaki yeri açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

feminizm, feminist sanat, posthümanizm, ataerki, ihtimam

Kaynakça

• Anon (2018) Kompost Yapmak. [online]. Erişim adresi: https://www.ruhundoysun.com/yazilar/kompost-yapmak/ (Erişim Tarihi: 9 Nisan 2024)
• Antmen, A. (2014) Kimlikli bedenler: Sanat, kimlik, cinsiyet (1. baskı.). İstanbul: Sel.
• Arakistain, X. (2015) Kiss Kiss Bang Bang: 86 Steps in 45 Years of Art and Feminism. H. Robinson haz. Feminism—Art—Theory: An Anthology 1968-2014 içinde. Sussex: Wiley Blackwell: 33-34.
• Bakım Kolektifi (2020) Bakım Manifestosu. Çev. G. Acar-Savran. İstanbul: Dipnot
• Barad, K., (2007) Meeting the Universe Halfway: Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning. Durham: Duke University Press.
• Barbagallo, C. haz. (2019) Women and the Subversion of the Community: A Mariarosa Dalla Costa Reader. Oakland: PM Press
• Bennett, J. (2010) Vibrant Matter: A Political Ontology of Things. Londra: Duke University Press.
• Braidotti, R. (2014) İnsan Sonrası. Çev. Ö. Karakaş. İstanbul: Kolektif Kitap.
• Bryant, K. & Wallenberg, E. (2021) Fırtınanın Göbeğinde: Donna Haraway ile Röportaj. Çev. N. Kurunç. [online]. Erişim adresi: https://terrabayt.com/yasam/firtinaningobeginde-donna-haraway-ile-roportaj/ (Erişim Tarihi: 8 Nisan 2024)
• Chadwick, W. (1992) Women, art, and society. Londra: Thames & Hudson.
• Çakır, P. (2022) Bakım. Feminist Bellek. https://feministbellek.org/bakim/ (Erişim Tarihi: 25 Mart 2024)
• Dekel, T. (2014) Gendered: Art and feminist theory. UK: Cambridge Scholars Publishing.
• Deleuze, G. & Guattari F. (2001) Felsefe Nedir? Çev. T. Ilgaz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Delphy, C. (2012) Baş Düşman. Acar-Savran, G. & Tura, N. Kadının Görünmeyen Emeği içinde. İstanbul: Yordam Kitap: 89-114
• Export, Valie (2015) Aspects of Feminist Actionism. H. Robinson. haz. Feminism-ArtTheory: An Anthology 1968-2014 içinde. Sussex: Wiley Blackwell: 345-360
• Federici, S. (2012) Caliban ve cadı: Kadınlar, beden ve ilksel birikim. Çev. Ö. Karakaş. İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Haraway, D. (2016) Staying with Trouble: Making Kin in the Cthulucene. Durham ve Londra: Duke University Press.
• Harman, G. (2023) Nesne Yönelimli Ontoloji. Çev. O. Karayemiş. İstanbul: Tellekt Yayınları Kant, I. (2009) Critique of Pure Reason. Çev. P. Guyer & A. W. Wood. Delhi: Cambridge University Press
• Karakuş, F. (2008). Kadınlar İçin Sosyal Haklar: “SSGSS’ye Esasten İtirazımız Var”. [online]. Erişim adresi: http://www.sosyalistfeministkolektif.org/kampanyalar/tarihimizdenkampanyalar/kad-nlar-icin-sosyal-haklar-ssgss-ye-esastan-itiraz-m-z-var/ (Erişim Tarihi: 30 Mart 2024)
• Karayemiş, O. (2023a) Posthüman Beşeri Bilimler. Ağın, B. & Yılmaz, Z. G. haz. Beşeri Bilimlerin 50 Rengi: Çevreci, Dijital, Tıbbi ve Posthüman Sesler içinde. Nevşehir: Kapadokya Üniversitesi Yayınları: 379- 392
• Karayemiş, O. (2023b) Kapitalist Ekonomi Mefhumunun Marksist Bir Bakış Açısından Yeniden İnşası. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ege Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kelly, M. (2015) Preface to Post-Partum Document. H. Robinson. haz. Feminism— Art—Theory: An Anthology 1968-2014 içinde. Sussex: Wiley Blackwell: 310-314
• Kosova, E. ve Kortun, V. (2007). [online]. Ofsayt Ama Gol. Adres: https://saltonline.org/media/files/ofsayt_ama_gol_scrd.pdf (Erişim Tarihi: 8 Nisan 2024)
• Kubbealtı Lugatı, (t.y.). İhtimam. [online]. Erişim adresi: http://lugatim.com/s/ihtimam (Erişim Tarihi: 25 Mart 2024)
• Latour, B. (2017) On Actor Network Theory: A Few Clarifications Plus More Than a Few Complications, Semantic Scholar. [online]. Erişim adresi: https://www.semanticscholar.org/paper/On-Actor-Network-Theory.-A-FewClarifications%2C-Plus-Latour/7352c5ec843c9882dfa7678e01ab93b4194a0a27?p2df (Erişim Tarihi: 20 Mart 2024)
• Lippard, L. (2015) The Pains and Pleasure of Rebirth: European and American’s Women’s Body Art. H. Robinson. haz., Feminism-Art-Theory: An Anthology 1968-2014 içinde. Sussex: Wiley Blackwell: 340-342
• Lippard, L. (2015) Trojan Horses: Activist Art and Power. H. Robinson. haz. Feminism-Art-Theory: An Anthology 1968-2014 içinde. Sussex: Wiley Blackwell: 69-78
• Mainardi, P. (2015) Preface to Post-Partum Document. H. Robinson. haz. FeminismArt-Theory: An Anthology 1968-2014 içinde. Sussex: Wiley Blackwell: 227-228
• Mies, M. (1986) Patriarchy and accumulation on a world scale: Women in the international division of labour. Londra: Zed Print.
• Molyneux, M. (2012) Ev İçi Tartışması ve Ötesi. Acar-Savran, G. & Tura, N. Kadının Görünmeyen Emeği içinde. İstanbul: Yordam Kitap: 115-156
• Nyberg, L. & Gustavsson, J. (2015) Radical Pedagogy. H. Robinson. haz. FeminismArt-Theory: An Anthology 1968-2014 içinde. Sussex: Wiley Blackwell: 124- 128
• Osmanağaoğlu, H. (2022) Feminizm Sınıf Siyaseti ve Ev İçi Emeği Görmek. [online]. Erişim adresi: https://kadinsavunmasi.org/feminizm-sinif-siyaseti-ve-ev-ici-emegi-gormekhulya-osmanagaoglu/ (Erişim Tarihi: 30 Mart 2024)
• Parker, R. (2015) The Creation of Femininity. H. Robinson. haz. Feminism—Art— Theory: An Anthology 1968-2014 içinde. Sussex: Wiley Blackwell: 233-236
• Quick Art Space (2024) “İçimizde Müphem Boşluklar ve Girdaplar” Sergi Konuşması. [online]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=Vg2ST1ZW1u4 (Erişim Tarihi: 8 Nisan 2024)
• Robinson, H. haz. (2015) Feminism art theory: An anthology 1968-2014. West Sussex: John Wiley & Sons.
• Ross-Smith, A. ve Kornberger, M. (2004) Gendered Rationality? A Genealogical Exploration of the Philosophical and Sociological Conceptions of Rationality, Masculinity and Organization. Gender, Work & Organization, 11: 280-305. https://doi.org/10.1111/j.14680432.2004.00232.x
• Smythe, L. (t.y.) Anthony McCall and the Somaesthetics of Solid Light, 94-109.
• Şahın, D. (2022) Joseph Beuys’un Sanatında Yağ ve Keçe. Yedi, (27): 125-135. doi:10.17484/yedi.1015346
• Toprak, F. (2022). Feminizmin Doğa Bilimleri ile Buluşması: Kuantum Felsefesinden Yeni Materyalizm ve İnsan-Sonrası’na (Post-Human) Eleştirel Bir Okuma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Toupin, Louise (t.y.). The History of Wages for Housework. [online]. Erişim adresi: https://www.plutobooks.com/blog/wages-housework-campaign-history/ (Erişim Tarihi: 30 Mart 2024)
• Tronto, J. (2017) There is an Alternative: Homines Curans and the Limits of Neoliberalism. International Journal of Care and Caring, 1(1): 27-43. https://doi.org/10.1332/239788217X14866281687583
• Tsing, A. L. (2023) Dünyanın Sonundaki Mantar: Kapitalizmin Enkazlarında Yaşam İmkânı Üzerine. Çev. E. Gökyaran. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tuğsavul, B. & Akduran, Ö. (2018) Bir tarihsel izleğin peşinde: Eviçi emek. [online]. Erişim adresi: https://catlakzemin.com/bir-tarihsel-izlegin-pesinde-evici-emek/ (Erişim Tarihi: 25 Mart 2024)
• Women’s Workshop (1973) A Brief History of the Women’s Workshop of the Artist’s Union 1972-1973. H. Robinson. haz. Feminism—Art—Theory: An Anthology 1968-2014 içinde. Sussex: Wiley Blackwell: 67-68