KATILIM VE GELENEKSEL BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 134 - 146, 31.03.2025

Lale Aliyeva Canan Yıldıran

https://doi.org/10.29106/fesa.1619260

Öz

Araştırmanın amacı Türkiye’deki katılım bankaları ile geleneksel bankaların finansal performanslarını karşılaştırmaktır. Araştırma kapsamında 2016-2023 yılları arasındaki finansal veriler kullanılmıştır. Verilerin analizinde Entropi ve TOPSIS yöntemi kullanılmış olup sekiz banka incelemeye alınmıştır. Finansal etkinlik açısından incelendiğinde katılım bankalarının geleneksel bankalara göre daha iyi performans gösterdiği tespit edilmiştir. Katılım bankaları faizsiz finans esaslarına dayalı bir yapıya sahip oldukları için ekonomik dalgalanmalara karşı da dayanıklı olabilmektedir. Geleneksel bankaların piyasa payı ve finansal araç çeşitliliği açısından katılım bankalarına göre üstün olduğu tespit edilmiştir. Türkiye gibi büyüyen ekonomilerde katılım bankalarının sunduğu finansal ürün ve hizmetlerin kayıt dışı ekonomiyi azaltarak sürdürülebilir büyümeye katkı sağladığı ifade edilebilir. Ancak, pazar payı ve ürün çeşitliliği açısından geleneksel bankaların gerisinde kalan katılım bankalarının rekabet güçlerini artırabilmek adına yenilikçi finansman araçlarına ve teknolojik altyapılara yatırım yapmaları gerektiği de vurgulanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Katılım Bankaları , Geleneksel Bankalar , Finansal Performans

COMPARISON OF FINANCIAL PERFORMANCE OF PARTICIPATION AND CONVENTIONAL BANKS: THE CASE OF TURKIYE

Öz

The aim of the research is to compare the financial performances of participation and conventional banks in Turkey. Within the scope of the research, financial data between 2016-2023 were used. Entropy and TOPSIS method were used in the analysis of the data and eight banks were selected for examination. When examined in terms of financial efficiency, it has been determined that participation banks exhibit better performance than traditional banks. Since participation banks have a structure based on interest-free finance principles, they can also be resilient to economic fluctuations. It has been determined that traditional banks are superior to participation banks in terms of market share and financial instrument diversity. In growing economies like Türkiye, it can be said that the financial products and services provided by participation banks contribute to sustainable growth by reducing the informal economy. However, it should also be emphasized that participation banks, which lag traditional banks in terms of market share and product diversity, need to invest in innovative financing tools and technological infrastructures to increase their competitiveness.

Anahtar Kelimeler

Participation Banks , Conventional Banks , Financial Performance

Kaynakça

• Alaylar, N., Karımlı, T., Ve Bulut, A. E. (2025). The Effect Of Non-Interest Income On Bank Profitability And Risk: Evidence From Turkey. Revista Galega De Economía, 1(34).
• Akbaş, F. Ve Kaya, F. (2022). Katılım Bankalarının Kurumsal Sürdürülebilirliklerini Etkileyen Finansal Performans Göstergelerinin İncelenmesi. Maliye Ve Finans Yazıları, (117), 159-176.
• Arslantürk Çöllü, D. (2021). Katılım Bankaları Mı? Geleneksel Bankalar Mı? Covıd-19 Salgınının Finansal Performans Üzerindeki Etkisine İlişkin Bir Değerlendirme. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 477-488. Https://Doi.Org/10.36362/Gumus.877964
• Aydın, Y. (2020). Bütünleşik Crıtıc Ve Maırca Yöntemleri İle Kamu Sermayeli Bankalarının Performans Analizi. Finans Ekonomi Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(4), 829-841.
• Ayrıçay, Y., Özçalıcı, M. Ve Bolat, İ. (2017). Katılım Bankalarının Performanslarının Ahp Ve Gıa Tekniklerinden Oluşan Bütünleşik Bir Sistem İle Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği. Pamukkale Journal Of Eurasian Socioeconomic Studies, 4(2), 54-69.
• Aytar, O. Ve Soylu, Ş. (2017). Türk Bankacılık Sektörünün Misyon Ve Vizyon İfadelerine Yönelik Bir İçerik Analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 117-131.
• Balkı, A. (2023). Katılım Bankacılığı Ve Geleneksel Bankacılık İle Ekonomik Büyüme İlişkisinin Karşılaştırmalı Analizi: Türkiye Örneği. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 6(Özel Sayı), 141-160.
• Beck, T., Demirgüç-Kunt, A. Ve Martınez Perıa, M. S. (2008). Banking Services For Everyone? Barriers To Bank Access And Use Around The World. The World Bank Economic Review, 22(3), 397-430.
• Bekçi, İ., Köse, E. Ve Aksoy, E. (2020). Covıd-19’un Türkiye’de Bankalar Üzerindeki Ekonomik Etkisine Dair Bir Tahmin. Ekonomi Politika Ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(Özel Sayı), 185-205.
• Bilen, A. Ve Börekci Şahan, H. (2023). Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonominin Boyutunun Parasal (Sabit) Oran Ve Hareketli Ortalamalar Yöntemi İle Ölçülmesi. Ekonomi Politika Ve Finans Araştırmaları Dergisi, 8(1), 163-182. Https://Doi.Org/10.30784/Epfad.1242496
• Böker, Z. Ve Çetin, O. (2020). Sağlık Sektöründe Abc-Ved Ahp Ve Topsıs Yöntemleri Kullanılarak Çok Kriterli Stok Sınıflandırması. Öneri Dergisi, 15(53), 178-208.
• Bulut, A. E., Acar Balaylar, N., & Karımlı, T. (2024). How Does Ownership Structure Affect The Profitability Of Turkish Banks? A Comparative Analysis Of Determinants. Public Sector Economics, 48(3), 337-361.
• Canbaz, M. (2016). Katılım Bankacılığı. İstanbul: Beta Yayınları.
• Coşkun, K. Ve Yıldırım, S. (2023). Paranın Tarihsel Serüven İçerisindeki Formları. Muhasebe Ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (25), 85-103.
• Esmer, Y. Ve Bağcı, H. (2016). Katılım Bankalarında Finansal Performans Analizi: Türkiye Örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 17-30.
• Ezin, Y. Ve Samırkaş, M. C. (2022). Bankalarının Kârlılık Performanslarının Entropi Ve Topsis Yöntemi İle İncelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 860-890.
• Gökalp, F. (2014). Kriz Öncesi Ve Kriz Sonrası Dönemler İtibariyle Katılım Bankaları Ve Ticari Bankaların Karlılığı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 191-201.
• Gümüş, F. B. Ve Nalbantoğlu, Ö. (2015). Türk Bankacılık Sektöründe 2014 Yılı Verileri İle Stres Testi Uygulaması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(3), 230-260.
• Gündoğdu, A. (2018). Türkiye’de Katılım Bankalarının Finansal Performansının Gri İlişki Analizi İle Ölçülmesi. Uluslararası İktisadi Ve İdari İncelemeler Dergisi, 17. Uik Özel Sayısı, 201-214. Https://Doi.Org/10.18092/Ulikidince.434619
• Gürçay, H. R. Ve Dağıdır, C. (2022). Covid-19 Sürecinde Katılım Bankaları İle Özel Mevduat Bankalarının Performans Değerlendirmesi: Türkiye Örneği. Uluslararası Finansal Ekonomi Ve Bankacılık Uygulamaları Dergisi, 3(1), 1-25.
• Güzel, A. (2023). Bankalarda Kârlılık Yakınsamasının Modellenmesi Ve Tahmini: Türk Bankacılık Sektörüne Yönelik Bir Analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (65), 47-56. Https://Doi.Org/10.18070/Erciyesiibd.1267712
• Japarova, D. Ve Shener, U. (2021). Türkiye’de Katılım Bankalarının Finans Sektörü İçindeki Yeri Ve Geleceği. Reforma, 2(90), 33-43.
• Kаhrаmаn, Y. E. (2020). Katılım Bankacılığının Türkiye’deki Gelişimi Ve Geleceği. Bankacılık Ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 4(10), 55-71.
• Kaya, Ç. (2020). Bankacılık Sektöründe Sorunlu Kredilerden Kurtulma Aracı Olarak Varlık Yönetim Şirketleri. Uluslararası Muhasebe Ve Finans Araştırmaları Dergisi, 2(2), 187-207.
• Keleş, M. K. (2019). Entropi Temelli Electre Iıı Yöntemi İle B Segmenti Otomobil Markalarının Sıralanması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 29-50.
• Kenger, M. D. Ve Organ, A. (2017). Banka Personel Seçiminin Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden Entropi Temelli Aras Yöntemi İle Değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(4), 152-170.
• Konak, F. Ve Ergenoğlu, S. (2020). 2008 Küresel Finans Krizi Sonrası Türk Bankacılık Sektöründe Performans Değerlendirilmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 242-263. Https://Doi.Org/10.17218/Hititsosbil.740785
• Lı, Z., Luo, Z., Wang, Y., Fan, G. Ve Zhang, J. (2022). Suitability Evaluation System For The Shallow Geothermal Energy Implementation İn Region By Entropy Weight Method And Topsıs Method. Renewable Energy, 184, 564-576.
• Özcan, M. (2021). Türk Bankacılık Sektörünün Finansal Performans Göstergeleri: Bıst Mali Sektörü Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 35(2), 389-406. Https://Doi.Org/10.16951/Atauniiibd.689612
• Özgür, E. (2008). Katılım Bankalarının Finansal Etkinliği. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 159-175.
• Özmen, S. (2022). Bankaların Aktif Karlılık Analizi. Hiperlink Eğitim İletişim Yayınları.
• Özsoy, M. Ş. Ve Sayar, Y. (2018). Kobi’ler İçin Adım Adım Katılım Bankacılığı. İstanbul: Tkbb Yayınları.
• Öztürk, M. Ve Gençer, Ö. (2020). Türk Bankacılık Sistemi’ndeki Katılım Bankaları İle Geleneksel Bankaların Finansal Performanslarının Karşılaştırılması (2016: Q1-2020: Q2 Dönemi). Uluslararası Sosyal Ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 7(60), 3010-3026.
• Sakarya, B. Ve Kaya, Y. T. (2013). Türk Bankacılık Sektöründe Katılım Ve Mevduat Bankaların Performans Farklılaşması. İn Ey International Congress On Economics I (Eyc2013), October 24-25, 2013, Ankara, Turkey (No. 215). Ekonomik Yaklaşım Association.
• Salihoğlu, E. (2022). Türkiye’de Katılım Bankacılığı Büyüklüğünü Etkileyen Seçilmiş Faktörler Üzerine Bir Analiz. Ekonomi Politika Ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(Özel Sayı), 211-234. Https://Doi.Org/10.30784/Epfad.1148425
• Say, S. (2022). Kamusal Sermayeli Mevduat Bankalarının Aktif Kalitesinin Entegre Entropi-Topsıs Yöntemleri İle Değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (52), 351-361.
• Shannon, C. E. (1948). A Mathematical Theory Of Communication. Bell System Technical Journal, 27, 379-423. Http://Dx.Doi.Org/10.1002/J.1538-7305.1948.Tb01338.X
• Şahin, A. Ve Tetik, N. (2020). Katılım Bankalarının Finansal Performans Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 34(2), 293-314. Https://Doi.Org/10.16951/Atauniiibd.439927
• Toraman, C., Ata, H. A. Ve Buğan, M. (2015a). Mevduat Ve Katılım Bankalarının Karşılaştırmalı Performans Analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 16(2), 301-310.
• Toraman, C., Ata, H. A. Ve Buğan, M. F. (2015b). İslami Bankacılık Faaliyetlerine Yönelik Müşteri Algısı Üzerine Bir Araştırma. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 761-779.
• Wątróbskı, J., Bączkıewıcz, A., Zıemba, E. Ve Sałabun, W. (2022). Sustainable Cities And Communities Assessment Using The Darıa-Topsıs Method. Sustainable Cities And Society, 83, 103926.
• Vural, M. F. Ve Kök, D. (2022). Katılım Bankacılığı Ve Ekonomik Büyümede Nedensellik İlişkisi. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(1), 183-210. Https://Doi.Org/10.47097/Piar.1116451
• Yayar, R. Ve Baykara, H. V. (2012). Topsıs Yöntemi İle Katılım Bankalarının Etkinliği Ve Verimliliği Üzerine Bir Uygulama. Business And Economics Research Journal, 3(4), 21-42.
• Yetiz, F. (2021). Topsıs Yöntemi İle Türk Katılım Bankalarının Performans Analizi Ve Bankacılıkta Risk Yönetim Politikalarının Önemi. Journal Of Empirical Economics And Social Sciences, 3(1), 121-138.
• Yıldız, N. (2023). Türkiye’de Faaliyet Gösteren Katılım Bankalarının Performans Analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1), 36-49. Https://Doi.Org/10.37880/Cumuiibf.1173166
• Yüksekyıldız, E. (2022). Entropi Ve Eatwos Yöntemleri İle Türkiye Konteyner Limanlarının Verimlilik Analizi. Verimlilik Dergisi, (2), 3-24.
• Zhang, Y., Zhang, Y., Zhang, H. Ve Zhang, Y. (2022). Evaluation On New First-Tier Smart Cities İn China Based On Entropy Method And Topsıs. Ecological Indicators, 145, 109616. Https://Www.Vakifkatilim.Com.Tr/Tr/Hakkimizda/Yatirimci-İliskileri/Raporlar/Bagimsiz-Denetim-Raporlari (Erişim Tarihi: 22.10.2024).
• Https://Www.Ziraatkatilim.Com.Tr/Sites/Default/Files/İnline-Files/31.12.2020%20konsolide%20ziraat%20katılım%20denetim%20raporu.Pdf (Erişim Tarihi: 22.10.2024).
• Https://Www.Hsbc.Com.Tr/Medium/Document-File-3453.Vsf (Erişim Tarihi: 23.10.2024).