Türkiye ve Diğer Bazı Ülkelerdeki Makroekonomik Değişkenler ve Döviz Kuru Arasındaki İlişki

Yıl 2021, , 336 - 358, 30.06.2021

Deniz İşler , Turgut Özkan

https://doi.org/10.29106/fesa.916432

Öz

Bu çalışmanın amacı, döviz kurları ile seçili makroekonomik değişkenler arasındaki karşılıklı duyarlılığı ve etkileşim derecesini analiz etmektir. Türkiye, Brezilya, Meksika ve Güney Afrika’da Ocak 2003 ve Aralık 2018 dönemi aylık verilerle gerçekleştirilen çalışmada, bağımlı değişken nominal USD/EUR döviz kuru sepetidir. Bağımsız değişkenler ise bütçe açığı, cari açık, dış ticaret açığı, faiz oranı, petrol fiyatları, sanayi üretim endeksi, tüketici fiyat endeksi ve üretici fiyat endeksidir. Belirli bir zaman aralığında ele alınan bu çalışmada, VAR modeli, Granger Nedensellik analizi ve Yapay Sinir Ağları gibi doğrusal ve doğrusal olmayan modeller uygulanmıştır. Çalışma sonucunda cari açık, dış ticaret açığı, tüketici fiyat endeksi, üretici fiyat endeksi ve petrol fiyatlarının döviz kuru üzerinde anlamlı ve etkili olduğu tespit edilmiştir. Yapay Sinir Ağı analizinden elde edilen yüksek performans değerleri ile ağın ürettiği tahmini değerlerin gerçek değerlere çok yakın olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, Yapay Sinir Ağları, VAR Yöntem, Granger Nedensellik Analizi

Kaynakça

• ADIGÜZEL, M. (2011). Ekonomik, Kültürel ve Politik Küreselleşme ve Sonuçları, Birinci Basım, ISBN 978-605-5426-64-4, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• ALTAN, Ş. (2008). Döviz Kuru Öngörü Performansı İçin Alternatif Bir Yaklaşım: Yapay Sinir Ağı, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10/2, ss. 141-160.
• BALAMURALI, N. ve SIVARAJASINGAM, S. (2011). Does Exchange Rate Cause Inflation in Sri Lanka? An Empirical Study, Annual Academic Sessions, ISSN2012-9912, ss. 214-216.
• BAYAR, Y., KILIÇ, C. ve ARICA, F. (2014). Türkiye’de Cari Açığın Belirleyicileri, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, ss. 451-471.
• BROOKS, C. (2008). Introductory Econometrics for Finance, Second Edition, Cambridge University Press, ISBN 0 521 79018 2 (hardback), ISBN 0 521 79367 X (paperback).
• BRZEZINA, M. ve CUARESMA, J. (2007). Mr. Wicksell and The Global Economy: What Drives Real Interest Rates?, Economics and Statistics, 06, ss. 1-26.
• BULUT, Ş. (2018). Fiyatlar Genel Düzeyi ile Döviz Kuru Arasındaki Eşbütünleşme ve Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği, Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, Cilt.2, Sayı.1, ss. 1-10.
• CALDERON, C.,CHONG, A. ve LOAYZA, N. (2000). Determinants of Current Acount Deficits in Developing Countries, Policy Research Working Paper, 2398, ss. 1-37.
• ÇAKIR, F. (2018). Yapay Sinir Ağları- Matlab Kodları ve Matlab Toolbox Çözümleri, Birinci Basım, ISBN 978-605-7928-12-2, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• ÇİFTÇİ, N. (2014). Türkiye’de Cari Açık, Reel Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler: Eş Bütünleşme Analizi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Vol.14, No.1, ss. 129-142.
• ÇİL, N. (2018). Finansal Ekonometri, Birinci Basım, ISBN 978-975-353-526-7, Der Kitabevi, İstanbul.
• DEKLE, R., HSIAO, C. ve WANG, S. (2002). High Interest Rates and Exchange Rate Stabilization in Korea, Malaysia and Thailand: An Empirical Investigation of the Traditional and Revisionist Views, Review of International Economics, 10 (1), ss. 64-78.
• DORNBUSCH, R., STURZENEGGER, F. ve WOLF, H. (1990). Extreme Inflation: Dynamics and Stabilization, Brookings Papers on Economic Activity, 2, ss. 1-84.
• EDWARDS, S. (1988). Real and Monetary Determinants of Real Exchange Rate Behaviour: Theory and Evidence from Developing Countries, National Bureau Economic Research, 2721, ss. 1-41.
• ENDERS, W. (2015). Applied Econometric Time Series. Fourth Edition, John Wiley&Sons, INC.
• GRADOJEVIC, N. ve YANG, J. (2000). The Application of Artificial Neural Networks to Exchange Rate Forecasting: The Role of Market Microstructure Variables, Bank of Canada Working Paper, 23, ss. 1-27.
• GRANGER, C. W. J. (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-spectral Methods, Econometrica, Vol.37, No.3 August, ss. 1-48.
• GÜNEŞ, S., GÜREL, S. ve CAMBAZOĞLU, B. (2013). Dış Ticaret Hadleri, Dünya Petrol Fiyatları ve Döviz Kuru İlişkisi, Yapısal VAR Analizi: Türkiye Örneği, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt.9, Sayı.20, ss. 1-17.
• HACIEVLİYAGİL, N. ve DEMİR, Y. (2016). Döviz Kurunun Temel Makroekonomik Değişkenlerle İlişkisi: Türkiye ve BRICS Ülkeleri Karşılaştırması, Finans, Politik ve Ekonomik Yorumlar, Cilt.53, Sayı 615, ss. 41-64.
• HANN, T. ve STEURER, E. (1996). Much Ado About Nothing? Exchange Rate Forecasting: Neural Networks vs. Linear Models Using Monthly and Weekly Data, Neurocomputing, http://www.researchgate. net/publication/222138329, ss. 1-17.
• HAYKIN, S. (1999). Neural Networks: A Comprehensive Foundation, Second Edition, Prentice Hall International, Inc. ISBN 0-13-908385-5, USA.
• HELHEL, Y. (2009). Makroekonomik Değişkenler ve Döviz Kuru İlişkisi: Yapay Sinir Ağı ve VAR Yaklaşımları ile Öngörü Modellemesi, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
• HILL, R. C., GRIFFITHS, W. E. ve LIM, G. C. (2018). Principles of Econometrics, John Wiley&Sons, Inc., Fifth Edition, ISBN: 9781118452271 (PBK), ISBN: 9781119320951 (EVALC).
• KARAGÖL, V. ve ERDOĞAN, M. (2016). Cari Açığın Belirleyicilerine Yönelik Bir Zaman Serisi Analizi: Türkiye Örneği, Sakarya İktisat Dergisi, 5(2), ss. 31-56.
• KITAGAWA, G. (2010). Introduction to Time Series Modeling, CRC Press, Taylor&Francis Group, ISBN:978-1-58488-921-2, USA.
• KORKMAZ, S. ve BAYIR, M. (2015). Döviz Kuru Dalgalanmalarının Yurtiçi Fiyatlara Etkisi, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt.8, Sayı.4, ss. 69-85.
• KUAN, C. ve LIU, T. (1993). Forecasting Exchange Rates Using Feedforward and Recurrent Neural Network, Bureau of Economic and Business Research College of Commerce and Business Administration University of Illinois at Urbana-Campaign, Faculty Working Paper, 93-0137, ss. 1-40.
• LEBE, F. ve AKBAŞ, Y. E. (2015). İthal Ham Petrol Fiyatları ile Döviz Kurunun Cari Açık Üzerindeki Etkisi: Türkiye İçin Bir Araştırma, Gazi Üniversites, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), ss. 170-196.
• LUTKEPOHL, H. ve KRATZIG, M. (2004). Applied Time Series Econometrics, Cambridge University Press, ISBN-13: 978-0-511-21739-5 eBook, ISBN-10: 0-511-21739-0 eBook, NewYork.
• McCHARTY, J. (2000). Pass-Through of Exchange Rates and Import Price to Domestic Inflation in Some Industrialized Economies, Federal Reserve Bank of NewYork, Research Department, ss. 1-52.
• MIRCHANDANI, A. (2013). Analysis of Macroeconomic Determinants of Exchange Rate Volatility in India, International Journal of Economics and Financial Issues, Vol 3, No.1, ss. 172-179.
• ÖZKAN, F. (2011). Döviz Kuru Tahmininde Yapay Sinir Ağlarıyla Alternatif Yaklaşım, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), ss. 185-200.
• ÖZTEMEL, E. (2016). Yapay Sinir Ağları, 4. Basım, ISBN: 978-975-6797-39-6, Papatya Yayıncılık Eğitim, İstanbul.
• PEKER, O. ve HOTUNLUOĞLU, H. (2009). Türkiye’de Cari Açığın Nedenlerinin Ekonometrik Analizi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt.23, Sayı.3, ss. 221-237.
• QI, M. ve WU, Y. (2003). Nonlinear Prediction of Exchange Rates with Monetary Fundamentals, Journal of Empirical Finance, 10, ss. 623-640.
• ROJAS, R. (1996). Neural Networks, A Systematic Introduction, Springer-Verlag, Berlin.
• ROWLAND, P. (2004). Exchange Rate Pass-Through to Domestic Prices: The Case of Colombia, Banco de la Republica, ss. 1-34.
• SARIKOVANLIK, V., KOY, A., AKKAYA, M., YILDIRIM, H. ve KANTAR, L. (2019). Finans Biliminde Ekonometri Uygulamaları, Birinci Baskı, ISBN 978-975-02-5331-7, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• SEVÜKTEKİN, M. ve ÇINAR, M. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi, 5. Baskı, ISBN 978-605-4485-22-2, DORA Basım Yayın, Bursa.
• SIMS, C. A. (1980). Macroeconomics and Reality, Econometrica, Vol.48, No.1, ss. 1-48.
• VASHISTH, R. ve CHANDARA, A. (2010). Predicting Stock Returns in Nifty Index: An Application of Artificial Neural Network, International Research Journal of Finance and Economics, 49, ss. 15-24.
• ZENGİN, A. (2000). Reel Döviz Kuru Hareketleri ve Dış Ticaret Fiyatları (Türkiye Ekonomisi Üzerine Ampirik Bulgular), C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt.2, Sayı.2, ss. 27-41.