TÜRKİYE’DE DÖVİZ KURU VE ENFLASYON ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ÇOKLU YAPISAL KIRILMALI EŞBÜTÜNLEŞME ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 270 - 287, 30.06.2020

Ufuk Alkan , Canan Dağıdır

https://doi.org/10.29106/fesa.729769

Cited By: 5

Öz

Döviz kurlarında meydana gelen değişimler, ülkeler arasındaki ticari ilişkilerin yanında, enflasyon gibi makroekonomik değişkenler üzerinde de etkiler yaratabilmektedir. Bununla birlikte 1980’lerden sonra finansal serbestleşme ile birlikte Türkiye gibi ithalata dayalı üretim yapan ülkelerde, döviz kurlarındaki artışın maliyetlere yansıyarak yurtiçi fiyat düzeyini etkilediği gözlemlenmektedir. Bu nedenle çalışmamızın amacı döviz kurlarındaki değişim ile enflasyon arasındaki etkinin yönünü ve şiddetini incelemektir. Bunun için 2005:01-2019:07 arası ortalama dolar kuru, ortalama euro kuru, TÜFE ve ÜFE aylık verileri kullanılarak, Kapetanios (2005) çoklu yapısal kırılmalı birim kök testi, Maki (2012) çoklu yapısal kırılmalı eşbütünleşme testi ve Granger nedensellik testi ile analizler yapılmıştır. Döviz kurları ve enflasyon endeksleri arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisinin varlığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, enflasyon, Geçiş Etkisi, Çoklu Yapısal Kırılma, Eşbütünleşme Analizi

MULTIPLE STRUCTURAL BREAK COINTEGRATION ANALYSIS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN EXCHANGE RATES AND INFLATİON IN TURKEY

Öz

Changes in exchange rates can affect macroeconomic variables such as inflation as well as the trade relations between countries. However, in line with the financial liberalization after the 1980s, it is observed that increase in exchange rates are reflected in costs, and in turn, affect the domestic price level in countries that perform production based on imports, such as Turkey. Therefore, our study aims to investigate the direction and extent of the impact between inflation and changes in the exchange rates. For this, average USD rate, average Euro rate, CPI and PPI monthly data between January 2005 and July 2019 were used to perform analyses via Kapetanios's (2005) multiple structural break unit root test, Maki (2012) multiple structural break cointegration test, and Granger causality test. A two-way causality relationship was found between exchange rates and inflation indices.

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate, Inflation, Pass-Through Effects, Multiple Structural Break, Cointegration Analysis

Kaynakça

• Abuşoğlu, Ö. (1990). Döviz Kuru Politikası ve İhracat Üzerine Etkisi: 1980-1988 Dönemi, Ankara: TOBB.
• Achsani, N. A., Fauzi, A. J. F. A. & Abdullah, P. (2010). The Relationship Between Inflation and Real Exchange Rate: Comparative Study Between ASEAN+3, the EU and North America. European Journal of Economics, Finance And Administrative Sciences, 18, 69-76.
• Ağcakaya, S. (2015). Krizlerin Ortaya Çıkış Nedenleri, Ortak Özellikleri ve Yayılma Yolları. İçinde: N. Eroğlu, İ. Eroğlu & H. İ. Aydın (Ed.), İktisadi Krizler ve Türkiye Ekonomisi: Prof. Dr. İlker Parasız’a armağan (s.83-108). Ankara: Orion Kitabevi.
• Alacahan, N. D. (2011). Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan Ülkelerde Enflasyon Döviz Kuru İlişkisi ve Türkiye Uygulaması. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı.
• Alparslan, M. ve Erdönmez, P. A. (2000). Enflasyon Hedeflemesi. Türkiye Bankalar Birliği, (Erişim: 17/09/2019), https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/Dosyalar/Enflasyon_Hedeflemesi.doc.
• Altıntaş, H. (2014). Türkiye’de Döviz Kurunun Enflasyon Üzerine Geçiş Etkisinin Ekonometrik Analizi: 1987–2011. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(1), 163-201.
• Arat, K. (2003). Türkiye’de Optimum Döviz Kuru Rejimi Seçimi ve Döviz Kurlarından Fiyatlara Geçiş Etkisinin İncelenmesi. Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü. Ankara.
• Arı, A. (2010). Dalgalanma Korkusu ve Döviz Kuru Geçiş Etkisi. Journal of Yaşar University, 17(5), 2832‐2841.
• Ayvaz Güven, E. T. & Uysal, D. (2013). Türkiye’de Döviz Kurlarındaki Değişme İle Enflasyon Arasındaki İlişki (1983-2012). Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(9), 141-156.
• Bağış, B. (2016). Döviz Kuru Sistemleri. İçinde: N. Eroğlu, H. Dinçer & Ü. Hacıoğlu (Ed.) Uluslararasu Finans Teori ve Politika. (s.359-406) Ankara: Orion Kitabevi.
• Bal, O. (2012). Döviz Kuru, Mevduat Faiz Oranı, Enflasyon ve Devlet İç Borçlanma Senetleri İlişkisi (1994–2008). Akademik Bakış Dergisi, 31, 1-20.
• Bozdağlıoğlu, E. Y. & Yılmaz, M. (2017). Türkiye’de Enflasyon ve Döviz Kuru İlişkisi: 1994-2014 Yılları Arası Bir İnceleme. BEU Akademik İzdüşüm, 2(3), 1-20.
• Capistrán, C. & Ramos-Francia, M. (2009). Inflation Dynamics in Latin America. Contemporary Economic Policy, 27(3), 349-362.
• Chen, J. H. & Huang, Y. F. (2013). The Study of the Relationship Between Carbon Dioxide (CO2) Emission and Economic Growth. Journal of International and Global Economic Studies, 6(2), 45-61.
• Çinko, L. (2019). Para Politikası Stratejileri ve Uygulamaları. İçinde: B. Tanınmış Yücememiş & L. Çinko (Ed.), Finansal Piyasalar Para ve Bankacılık. (s.213-251) Ankara: Nobel.
• Damar, A. O. (2010). Türkiye'de Döviz Kurundan Fiyatlara Geçiş Etkisinin İncelenmesi. TCMB Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Ankara.
• Darvas, Z. (2001). Exchange rate pass-through and real exchange rate in EU candidate countries (No. 2001, 10). Discussion paper Series 1/Volkswirtschaftliches Forschungszentrum der Deutschen Bundesbank (Erişim:20.09.2019). https://www.econstor.eu/bitstream/10419/19548/1/200110dkp.pdf.
• Dededoğlu, D. & Kaya, H. (2015). Model Belirsizliği Altında Döviz Kurunun Enflasyona Etkisi. Central Bank Review, 15, 79-93.
• Dereli, D. D. (2018). Türkiye’de Döviz Kuru İle Enflasyon Arasındaki İlişkinin Analizi (2005-2017). Turkish Studies, 13(30), 137-150.
• Duman, Y. K. & Sağdıç, A. (2019). Türkiye’de Döviz Kuru ve Enflasyon İlişkisi: Ekonometrik Bir Analiz (2003:1–2017:3). Sakarya İktisat Dergisi, 8(1), 1-16.
• Durmuş, H. (2018). Türkiye’de Enflasyon Hedeflemesi: Örtük Enflasyon ve Açık Enflasyon Dönemleri Üzerine Bir Değerlendirme. Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 181-201.
• Frankel, J. A. (1999). No Single Currency Regime is Right For All Countries Or at All Times (No. w7338). National Bureau of Economic Research. (Erişim: 6/09/2019), https://www.nber.org/papers/w7338.pdf.
• Gregory, A. W. & Hansen, B. E. (1996). Residual-Based Tests for Cointegration in Models with Regime Shifts. Journal of Econometrics, 70(1), 99-126.
• Hatemi-J, A. (2008). Tests For Cointegration with Two Unknown Regime Shifts with an Application to Financial Market Integration. Empirical Economics, 35(3), 497-505.
• Kahyaoğlu, H. (2016). Para Politikas Stratejileri. İçinde: N. Eroğlu, H. İ. Aydın & C. Y. Kesbiç (Ed.), Para-Banka ve Finans. (s.191-205) Ankara: Orion Kitabevi.
• Kapetanios, G. (2005). Unit-Root Testing Against the Alternative Hypothesis of Up to m Structural Breaks. Journal of Time Series Analysis, 26(1), 123–133.
• Kara, H. & Öğünç, F. (2011). Döviz Kuru ve İthalat Fiyatlarının Enflasyona Etkisi. TCMB Ekonomi Notları, 2011-14, 1-11. Karluk, S. R. (2009). Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Türkiye Ekonomisi’nde Yapısal Dönüşüm. İstanbul: Beta Yayınları.
• Krugman, P. R. & Obstfeld, M. (2006). International Economics. Elm Street Publishing Services, Inc., 7th ed.
• Lado, E. P. Z. (2015). Test of Relationship Between Exchange Rate and Inflation in South Sudan: Granger-Causality Approach. Economics 2015, 4(2), 34-40.
• Lee, J. & Strazicich, M. C. (2003). Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test With Two Structural Breaks. The Review of Economics and Statistics, 85(4), 1082-1089.
• Lumsdaine, R. L. & Papell, D. H. (1997). Multiple Trend Breaks and The Unit Root Hypothesis. The Review of Economics and Statistics, 79(2), 212-218.
• Maki, D. (2012). Tests For Cointegration Allowing For an Unknown Number of Breaks. Economic Modelling, 29(5), 2011-2015.
• Mishkin, F. (2006). Para, Bankacılık ve Finansal Piyasalar. Nazım Engin (Çev. Ed.), İstanbul: Akademi Yayıncılık.
• Oriavwote, V. E. & Eshenake, S. J. (2012). Real Exchange Rate and Inflation: An Empirical Assessment of the Nigerian Experience. Mediterranean Journal of Social Sciences, 3(3), 145-153.
• Osabuohien, E., Obiekwe, E., Urhie, E. & Osabohien, R. (2018). Inflation Rate, Exchange Rate Volatility and Exchange Rate Pass-Through Nexus: The Nigerian Experience. Journal of Applied Economic Sciences, 13(2), 574-585.
• Özatay, F. (2011). Parasal İktisat: Kuram ve Politika. Ankara: Efil Yayınevi.
• Özçam, M. (2004). Döviz Kuru Politikaları ve Türkiye’de Döviz Kuru Oynaklığının Etkileşimleri. Sermaye Piyasası Kurulu Araştırma Raporu, Ankara.
• Parasız, İ. (2000). Modern Makro Ekonominin Temelleri. Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
• Parasız, İ. (2002). Para Banka ve Finansal Piyasalar. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Peker, H. S. (2011), Türkiye’de Enflasyon Ve Enflasyon Hedeflemesi Uygulamasının Değerlendirilmesi. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(22), 487-506.
• Perron, P. (1989). The Great Crash, The Oil Price Shock, and The Unit Root Hypothesis. Econometrica, 57(6), 1361-1401.
• Philips, P. C.B. & Hansen, B. E. (1990). Statistical Inference in Instrumental Variables Regression with I(1) Processes. Review of Economic Studies, 57(1), 99-125.
• Przystupa, J. & Wróbel, E. (2011). Asymmetry of the Exchange Rate Pass-Through An Exercise on Polish Data. Eastern European Economics, 49(1), 30–51.
• Romdhane, Y. B. & Amar, M. B. (2019). Relationship Between the Exchange Rate and Macroeconomic Instability Before and After the Tunisian Revolution. International Journal of Social Science and Economics Invention, 05(04), 28-39.
• Selim, S. & Ayvaz Güven, E. T. (2014). Türkiye’de Enflasyon, Döviz Kuru ve İşsizlik Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 127-145.
• Seyidoğlu, H. (1994). Uluslararası İktisat-Teori Politika ve Uygulama. 10. Baskı, İstanbul: Güzem Yayınları.
• Seyidoğlu, H. (2009). Uluslararası İktisat Teori Politika ve Uygulama. İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Seyidoğlu, H. (2013). Uluslararası Finans. İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Sheefeni, J. ve Ocran, M. (2014). Exchange Rate Pass-Through to Domestic Prices in NAMIBIA: Svar Evidence. Journal of Economic and Financial Sciences, 7(1), 89-102.
• Steel, D. & King, A. (2004). Exchange Rate Pass-through: The Role of RegimeChanges. International Review of Applied Economics, 18(3), 301-322.
• Svensson, L.E.O. (2000). Open-Economy Inflation Targeting. Journal of International Economics, 50,155–183.
• Sweidan, O. D. (2013). The Effect of Exchange Rate on Exports and Imports: The Case of Jordan. The International Trade Journal, 27(2), 156-172.
• TCMB (2019). Döviz Kuru Politikası, (Erişim: 18/09/2019), https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Temel+Faaliyetler/Doviz+Efektif.
• Timothy, O. T., Ada, M. S. & Chigozie, A. O. (2016). Exchange Rate Volatility and Inflation: The Nigerian Experience. Journal of Economics and Sustainable Development, 7(10), 6-15.
• Tunca, Z. (2005). Makro İktisat. 4. Baskı, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Türk, E. (2016). Döviz Kuru Enflasyon İlişkisi “Türkiye Örneği”. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 81-102.
• Yien, L. C., Abdullah, H. & Azam, M. (2017). Granger Causality Analysis Between Inflation, Debt and Exchange Rate: Evidence from Malaysia. International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 7(1), 189–196.
• Zivot, E. & Andrews, D. W. K. (1992). Further Evidence on the Great Crash, the Oil-Price Shock and the Unit-Root Hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251- 270.