İNSANİ GELİŞME GÖSTERGELERİ BAKIMINDAN ULUSLARARASI EKONOMİK İŞ BİRLİĞİ VE KALKINMA TEŞKİLATI ÜYE ÜLKELERİNİN ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 3, 398 - 407, 30.09.2021

Çiğdem Koşar Taş

https://doi.org/10.29106/fesa.898358

Öz

Kalkınma, oldukça geniş bir kavram olmakla birlikte önceleri genellikle iktisadi yönden ele alınmakta idi. Ancak zaman içinde kalkınma, ekonomik büyümenin yanı sıra insanların iyi bir yaşam sürmeleri ile de ilişkilendirilmiştir. Buna bağlı olarak refah düzeyinin ve yaşam kalitesinin ölçülmesi için çeşitli endeksler ortaya konmuştur. İnsani Gelişme Endeksi (İGE) de bunlardan biridir. Bu nedenle çalışmada kalkınma kavramının incelenmesi için iyi bir yaşamın ölçülmesini de ele alan İGE kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan İGE, doğuşta yaşam beklentisi, beklenen okullaşma yılı, ortalama okullaşma yılı ve Kişi Başına Gayri Safi Milli Gelir (GSMG) göstergelerinden oluşmaktadır. Çalışmanın amacı İGE’ye ait dört göstergeye göre OECD ülkelerini ortaya koydukları benzerlikler doğrultusunda sınıflandırmaktır. Analizde İGE göstergelerine göre ülkelerin sınıflandırılmasında ve hangi göstergelerin sınıflandırmada daha önemli olduğunun tespit edilmesinde kümeleme analizi ve diskriminant analizinden yararlanılmıştır. Yapılan kümeleme analizi sonucunda ülkelerin İGE’ye göre dört kümeye ayrılmasına karar verilmiştir. Diskriminant analizinden elde edilen sonuçlar incelendiğinde İGE’ye ait tüm göstergelerin ülkelerin kümelere ayrılmasında önemli ve ayırt edici değişkenler olduğu görülmektedir. Ayrıca kümeleme analizi sonucu elde edilen kümelerde yer alan 36 OECD ülkesinin tamamının İGE göstergelerine göre doğru sınıflandırıldığı söylenebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kümeleme Analizi, Diskriminant (Ayırma) Analizi, İnsani Gelişme Endeksi, Kalkınma, OECD

Kaynakça

• Alpar, R. (2017). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler, 5. Baskı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Crafts, N. F. R. (1997). The Human Development Index and Changes in Standards of Living: Some Historical Comparisons, European Review of Economic History, 1(3), 299-322.
• Crafts, N. (2002). The Human Development Index, 1870–1999: Some Revised Estimates, European Review of Economic History, 6, 395-405.
• Demir Şeker, S. (2011). Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeksi ve Endeks Sıralamasının Analizi, Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• Fırat, E., & Aydın, A. (2015). İnsani Kalkınma Endeksine Göre Türkiye’nin Eğitim Endeks Göstergelerinin OECD Ülkeleri ile Karşılaştırılması, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15(29), 62-87.
• Gülel, F. E, Çağlar, A., Kangallı Uyar, S. G., Karadeniz, O., & Yeşilyurt, M. E. (2017). Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 208-216.
• Güriş, S., & Astar, M. (2015). Bilimsel Araştırmalarda SPSS ile İstatistik, 2. Basım, İstanbul: Der Kitabevi.
• Harttgen, K., & Klasen, S. (2012). A Household-Based Human Development Index, World Development, 40(5), 878–899.
• Herrero, C. Martinez, R., & Villar, A. (2012). A Newer Human Development Index, Journal of Human Development and Capabilities, 13(2), 247-268.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Lind, N. C. (1991). Some Thoughts on the Human Development Index, Social Indicators Research, 27, 89-101.
• Mazumdar, K. (2003). A New Approach to Human Development Index, Review of Social Economy, 61(4), 535-549.
• Noorbakhsh, F. (1998a). A Modified Human Development Index, World Development, 26(3), 517-528.
• Noorbakhsh, F. (1998b). The Human Development Index: Some Technical Issues and Alternative Indices, Journal of International Development, 10, 589-605.
• Özpınar, E., & Koyuncu E. (2016). Türkiye’de İnsani Gelişmişlik İller Arasında Nasıl Farklılaşıyor? 81 İl İçin İnsani Gelişmişlik Endeksi, TEPAV, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Yayınları.
• Ranis, G., Stewart, F., & Samman, E. (2006). Human Development: Beyond the Human Development Index, Journal of Human Development, 7(3), 323-358.
• Trabold-Nübler, H. (1991). The Human Development Index-A New Development Indicator? Intereconomics, 236-243.
• Tüylüoğlu Ş., & Karalı, B. (2006). İnsani Kalkınma Endeksi ve Türkiye için Değerlendirilmesi, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12, 53-88.
• UNDP, (2020). Human Development Report 2020, http://hdr.undp.org/en/content/human-development-index-hdi, (Erişim Tarihi: 05.03.2020).
• UNDP, (2020). Tecnical Notes, http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020_technical_notes.pdf, (Erişim Tarihi: 05.03.2020).
• Zanbak, M., & Özeş Özgür, R. (2019). İnsani Gelişme Endeksi Bağlamında Avrupa Birliği’ne Üye ve Aday Ülkelerin Karşılaştırmalı Analizi, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(2), 175-192.