TÜRKİYE’DE DIŞ BORÇLAR SÜRDÜRÜLEBİLİR Mİ? GELENEKSEL VE YAPISAL KIRILMALI BİRİM KÖK TESTLERİNDEN YENİ KANITLAR

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 4, 651 - 662, 31.12.2021

Sefa Özbek , Sena Türkmen

https://doi.org/10.29106/fesa.979945

Öz

Bu çalışmanın diğer çalışmalardan farkı, Türkiye ekonomisinde dış borçların sürdürülebilirliğini geleneksel birim kök ve durağanlık testlerinin yanısıra yapısal kırılmalı birim kök testleriyle sınayarak araştırmasıdır. Ticari serbestleşme hareketliliğinin başladığı 1980’li yıllardan 2019 yılına kadar geçen sürede küreselleşmenin ağırlığı artmıştır. Ticari serbestleşmenin yanında, artan finansallaşma ile ülke ekonomilerinin dış borç göstergeleri çok daha önemli hale gelmiştir. Çalışmada dış borçların sürdürülebilirlik düzeyini belirleyen, 1980-2019 dönemi yıllık dış borç servislerinin GSMH içerisindeki payı, dış borç servislerinin ihracat gelirleri içerisindeki payı, brüt dış borç stokunun GSMH içindeki payı ve brüt dış borç stokunun ihracat gelirleri içindeki payı değişkenleri kullanılmaktadır. Bulgular geleneksel birim kök ve durağanlık testlerinin yanısıra yapısal kırılmalı birim kök testleri doğrultusunda Türkiye’de dış borçların sürdürülebilir olmadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Birim Kök Testi, Dış Borç, Ekonomik Büyüme, Yapısal Kırılmalar, Türkiye

IS FOREIGN DEBT SUSTAINABLE IN THE TURKEY? NEW EVIDENCE FROM TRADITIONAL AND STRUCTURAL BREAKS UNIT ROOT TESTS

Öz

The difference of this study from other studies is that it examines the sustainability of external debt in the Turkish economy by testing it with structural break unit root tests as well as traditional unit root and stationarity tests. The weight of globalization has increased since the 1980s, when the mobility of commercial liberalization began, until 2019. In addition to commercial liberalization, with increased financialization, external debt indicators of the country's economies have become much more important. In the study, in determining the level of sustainability of external debt, external debt service external debt service to GDP 1980-2019 period of annual exports income as a share of gross external debt gross external debt stock and its share in GDP, the share of export revenues of the stock variables are used. The findings show that external debt in Turkey is not sustainable in line with structural break unit root tests as well as traditional unit root and stationarity tests.

Anahtar Kelimeler

Unit Root Test, External Debt, Economic Growth, Structural Breaks, Turkey

Kaynakça

• ADIYAMAN, A.T. (2006). Dış Borçlarımız ve Ekonomik Etkileri. Sayıştay Dergisi, 62, 21–45.
• AĞIR, H., ÖZBEK, S. ve TÜRKMEN, S. (2020). Türkiye’de Cari İşlemler Dengesinin Dinamikleri: VAR Analizi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 6(2), 57-66.
• AKINCI, M., KOLÇAK, M. ve YILMAZ, Ö. (2013). Yurt İçi Orijinal Günah’ın Belirleyicileri: Türkiye Ekonomisi İçin Robust Regresyon Analizi. Maliye Dergisi, (165), 140–162.
• ATEŞ, G. (2002). Borç yönetim ofisi ve Türkiye uygulaması üzerine bir çalışma. Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü.
• AZGÜN, S. (2005). Dış borç sürdürülebilirliği ve Türkiye uygulaması. Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir.
• BARAK, D. ve NAİMOĞLU, M. (2018). Reel Döviz Kurunun Dış Ticaret Üzerindeki Etkisi: Kırılgan Beşli Örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 82–95.
• BECKER, R., ENDERS, W. ve LEE, J. (2006). A stationarity Test in The Presence of An Unknown Number of Smooth Breaks. Journal of Time Series Analysis, 27(3), 381-409.
• BEN-DAVİD, D., LUMSDAİNE, R. L. ve PAPELL, D. H. (2003). Unit Roots, Postwar Slowdowns and Long-Run Growth: Evidence from Two Structural Breaks. Empirical Economics, 28(2), 303–319.
• BİLGİNOĞLU, M., ve AYSU, A. (2008). Dış borçların ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (31), 1–23.
• CEYLAN, R. ve ÇEVİS, İ. (2012). Enflasyon Hedeflemesi Rejimi Öncesi ve Sonrasında Türkiye’de Cari Açıkların Sürdürülebilirliği. Social Sciences, 7(4), 259–276.
• CEYLAN, R., ve KARAAĞAÇ, G. E. (2019). Türkiye’de Sürekli Gelir Hipotezinin Test Edilmesi: Doğrusal Olmayan Birim Kök Testlerinden Kanıtlar. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 219–237.
• ÇUKURÇAYIR, S. (2014). Türkiye Ekonomisinde Dış Borçların Sürdürülebilirliği: Eşbütünleşme Analizi. Sosyoekonomi Dergisi, 2, 9–32.
• DAĞ, M. ve KIZILKAYA, F. (2018). Türkiye’de Dış Borçların Sürdürülebilirliği: Fourier Yaklaşımı ile Bir Uygulama. 1. Uluslararası GAP Sosyal Bilimler Kongresi, Şanlıurfa.
• DİCKEY, D.A. ve FULLER, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with A Unit Root. Econometrica, 49(4), 1057–1072.
• EİCHENGREEN, B. ve HAUSMANN, R. (1999). Exchange Rates and Financial Fragility. NBER Working Paper, 7418, 1–54.
• EİCHENGREEN, B., HAUSMANN, R. ve PANİZZA, U. (2005). The Pain of Original Sin. B. Eichengreen ve R. Hausmann (der.), Other People’s Money: Debt Denomination and Financial Instability in Emerging Market Economies içinde, USA: The University of Chicago Press, 13–47.
• EİCHENGREEN, B., HAUSMANN, R. ve PANİZZA, U. (2007). Currency Mismatches, Debt Intolerance and the Original Sin: Why They Are Not the Same and Why It Matters. S. Edwards (der.), Capital Controls and Capital Flows in Emerging Economies: Policies, Practices and Consequences içinde, USA: The University of Chicago Press, 121–169.
• ESSAYEM, A. (2015). Is Tunisia’s External Debt Sustainable? A Cointegration-Based Analysis. East-West. Journal of Economics and Business, 18(2), 83–104.
• GÖKTAŞ, O. ve HEPSAĞ, A. (2015). The Analysis of External Debt Sustainability by Periodic Unit Root Test With Structural Break: The Case of Turkey. Research in Applied Economics, 7(4), 1–15.
• GÖVDELİ, T. (2016). Türkiye’de Eğitim-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Yapısal Kırılmalı Birim Kök ve Eşbütünleşme Analizi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 223–238.
• GRANGER, C. W. J. ve NEWBOLD P. (1974). Spurious Regressions in Econometrics. Journal of Econometrics, 2, 111–120.
• GUJARATİ, D. (1999). Temel Ekonometri. (Çevirenler: Ümit ŞENESEN, Gülay Günlük ŞENESEN), İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• HAKKİO, C.S. ve RUSH, M. (1991). Is the Budget Deficit ‘Too Large?. Economic Inquiry, 29, 429–445.
• HAMİLTON, J.D. ve FLAVİN, M.A. (1986). On the Limitations of Government Borrowing: A Hamework for Empirical Testing. American Economic Review, 76(4), 808–819.
• JAYME JR, F. G. (2001). External Debt Sustainability: Empirical Evidence in Brazil. Texto Para Discussion Paper, No. 154.
• KAPETANİOS, G. (2005). Unit-Root Testing Against The Alternative Hypothesis of up to M Structural Breaks. Journal of Time Series Analysis, 26(1), 123–133.
• KARAGÖL, E. T. (2010). Geçmişten Günümüze Türkiye’de Dış Borçlar. SETA-Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, 26, 1–29, www.setav.org.
• KIRAN, B. (2012). The Sustainability of Turkish External Debt: Evidence from Fractionally Integrated Approach under Structural Breaks. Ekonomska Istraživanja, 25, 21–33.
• KIRAN, B. (2012). The Sustainability of Turkish External Debt: Evidence from Fractionally İntegrated Approach under Structural Breaks. Economic ResearchEkonomska Istraživanja, 25(1), 18–29.
• KWİATKOWSKİ, D. , PHİLLİPS, P. C. B. , SCHMİDT, P. ve SHİN, Y. (1992). Testing The Null Hypothesis of Stationarity Against the Alternative of a Unit Root: How Sure Are We That The Economic Time Series Have a Unit Root?. Journal of Econometrics, 54, 159–178.
• LEE, J. ve STRAZICICH, M. C. (2003). Minimum Lm Unit Root Test with Two Structural Breaks. Review of Economics and Statistics, 85(4), 1082–1089.
• LEE, J. ve STRAZICICH, M. C. (2004). Minimum Lm Unit Root Test with One Structural Break. Working Paper 04-17, Internet Address: http://econ.appstate.edu/RePEc/pdf/wp0417.pdf, Date of Access: 20.04.2021.
• LIBANIO, G. A. (2005). Unit Roots in Macroeconomic Time Series: Theory, Implications, and Evidence. Nova Economia, 15(3), 145–176.
• LUMSDAINE, R. L. ve PAPELL, D. H. (1997). Multiple Trend Breaks and The Unit Root Hypothesis. The Review of Economics and Statistics, 79(2), 212–218.
• MOHAMED, E. (2017). Sustainability of Sudan External Debt Up 2015 and Beyond. Munich Personal RePEc Archive, MPRA Paper No. 79708.
• NASİR, A. ve NOMAN, A. M. (2012). Sustainability of External Debt: Further Evidence from Non-Linear Framework. International Review of Applied Economics, 26, 673–685.
• ÖNEL, G. (2004). Türkiye’de Dış Borçların Sürdürülebilirliği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• ÖZKAN, H. (2006). Dış borçların sürdürülebilirliği ve Türkiye örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• ÖZTÜRK, N. (2016). Maliye Politikası, Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• PERRON, P. (1989). The Great Crash, the Oil Price Shock, and the Unit Root Hypothesis. Econometrica, 57, 1361–1401.
• PHILLIPS, P. C. B. ve PERRON, P. (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression. Biometrika, 75(2), 335–346.
• POLAT, M. ve NAİMOĞLU, M. (2019). Faiz Oranlarının Firmaların Piyasa Değerine Etkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(5), 115-121.
• SAWADA, Y. (1994). Are the Heavily Indebted Countries Solvent? Tests of Inter Temporal Borrowing Constraints. Journal of Development Economics, 45(2), 325–337.
• SCHMİDT, P. ve PHİLLİPS, P. C. (1992). Lm Tests For a Unıt Root in The Presence of Determınıstıc Trends. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 54(3), 257–287.
• SELLAVTZİ, A. (2017). Türkiye'de Dış Borç Sürdürülebilirliğinin Yapısal Kırılmalı Birim Kök Testi İle Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, İktisat Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• ŞAHİN, B. E. (2012). Türkiye’de Dış Borç Sorunu ve Avrupa Borç Krizi’nin Etkileri. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4(1), 45–54.
• TÜRKMEN, S. ve ÖZBEK, S. (2021). Yeni Küreselleşme Döneminde Finansal Gelişmenin, Gelir Eşitsizliği Üzerine Etkileri: E7 Ülkelerinden Yeni Kanıtlar. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17(2), 419-437.
• TREHAN, B. ve WALSH, C.E. (1991). Testing Intertemporal Budget Constraints: Theory and Applications to US Federal Budget and Current Account Deficits. Journal of Money, Credit, and Banking, 23(2), 206–223.
• USLU, H. (2019). Türkiye’de Dış Borçların Sürdürülebilirliği: Yapısal Kırılmalı Bir Analiz. Sakarya İktisat Dergisi, 8(4), 351–374.
• VOGELSANG, T. J. ve PERRON, P. (1998). Additional Test for Unit Root Allowing for A Break in The Trend Function at An Unknown Time. International Economic Review, 39, 1073–1100.
• WB (World Bank), (2020). Databank, World Development Indicators, https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators
• YALÇINKAYA, Ö. (2019). Türkiye Ekonomisinde Dış Borçların Sürdürülebilirliğinin Analizi: Doğrusal ve Doğrusal Olmayan Birim Kök Testlerinden Kanıtlar (1970-2018). Maliye Dergisi, 176, 27–51.
• YENİSU, E. (2020). Türkiye’de Dış Borçlar Sürdürülebilir mi? ARIMA Modeli. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 195–213.
• YILANCI, V. ve ÖZCAN, B. (2008). External Debt Sustainability of Turkey: A Nonlinear Approach. International Research Journal of Finance and Economics, 20, 91–98.
• YILANCI, V. (2009). Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye İçin İşsizlik Histerisinin Sınanması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(2), 324–335.
• ZAMAN, G. ve GEORGESCU, G. (2015). Current and Long Run Challen Ges of Romania’s External Debt Sustainability. Emerging Markets Queries in Finance and Business, 32, 4–10.
• ZIVOT, E. ve ANDREWS, D. W. K. (1992). Further Evidence on the Great Crash, the Oil Price Shock and the Unit Root Hypothesis. Journal of Business and Economic Statistics, 10(3), 251–270.