Türk Lirası Gecelik Referans Faiz Oranının (TLREF) Makro Belirleyicileri

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 4, 797 - 804, 31.12.2022

İsmail Tuna

https://doi.org/10.29106/fesa.1191893

Öz

Gittikçe gelişen uluslararası ticaret, yatırımlar, pandemi ve savaş gibi nedenler zaten önemli olan faiz oranlarının önemini daha da artırmıştır. Dünya da birçok ülke gösterge faiz oranı belirleyerek veya var olanları güncelleyerek daha şeffaf ve etkin bir faiz politikasına doğru evrilmektedir. Bu kapsamda Türkiye’de TRLİBOR ve TRLIBID uygulamaları bir takvim çerçevesinde kaldırılarak TLREF adı ile yeni bir gösterge faiz oranını BIST aracılığı ile belirleyip ilan etmeye başlamıştır. Aralık 2018- Mayıs2022 dönemini kapsayan aylık verilerin kullanıldığı çalışmada 7 bağımsız değişken (BIST100, CARIACIK, CDS, KUKLA, PETROL, TUFE, USD) ile TLREF arasındaki ilişki Johansen Eşbütünleşme testi ile araştırılmıştır. Johansen Eşbütünleşme testi sonuçlarına göre boş hipotez reddedilmiş ve değişkenler arasında uzun dönemli ilişki bulunduğu görülmüştür. Kısa dönemli ilişkiyi görebilmek için de Granger nedensellik testi temelli VECM uygulanmıştır. VECM testi sonuçlarına göre model anlamlı (0,0356) olarak bulunmuştur. TLREF ile değişkenlerden ikisi (TÜFE ve PETROL) arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak TÜFE’nin (0.0245) TLREF üzerinde güçlü bir etkisi bulunurken PETROL fiyatlarının ise daha zayıf etkisi olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

TLREF, Makro Ekonomik Faktörler, Johansen Eşbütünleşme Testi, VECM

Macro Determinant Of Turkish Lira Today Reference Interest Rate (TLREF)

Öz

Increasingly developing international trade, investments, pandemic and war have increased the importance of already important interest rates. Many countries in the world are evolving towards a more transparent and effective interest rate policy by setting benchmark interest rates or updating existing ones. In this context, TRLIBOR and TRLIBID applications in Turkey were abolished within the framework of a calendar, and a new benchmark interest rate, called TLREF, was determined and announced via BIST. The relationship between 7 independent variables (BIST100, CARIACIK, CDS, KUKLA, PETROL, TUFE, USD) and TLREF was investigated with the Johansen Cointegration test in the study, in which monthly data covering the period of December 2018- May 2022 were used. According to the results of the Johansen cointegration test, the null hypothesis was rejected and it was observed that there was a long-term relationship between the variables. In order to see the short-term relationship, VECM based on Granger causality test was applied. According to the VECM test results, the model was found to be significant (0,0356). It was concluded that there is a positive relationship between TLREF and two of the variables (CPI and PETROLEUM). However, it is seen that CPI (0.0245) has a strong effect on TLREF, while OIL prices have a weaker effect.

Anahtar Kelimeler

TLREF, Macro Economic Factors, Johansen Cointegration Test, VECM

Kaynakça

• ALP, H., GÜRKAYNAK, R., KARA, H., KELEŞ, G. ve ORAK, M. (2010). Türkiye’de Piyasa Göstergelerinden Para Politikası Beklentilerinin Ölçülmesi, İktisat İşletme ve Finans (İİF), Cilt: 25, Sayı: 295, 21-45.
• AKKAYA, M. (2018). Türk Lirası Referans Faiz Oranı’nı (TRLIBOR) Etkileyen Makroekonomik Faktörlerin Analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi. 8 (2), 179-197
• COLOGNİ, A. ve MANERA, M. (2008). Oil prices, inflation and interest rates in a structural cointegrated VAR Model for the G-7 Countries, Energy Economics, 30(3), 856-888.
• DEMİR, M. ve SEVER, E. (2008). Kamu İç Borçlanmasının Büyüme, Faiz ve Enflasyon Oranı Üzerindeki Etkileri, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(25), 170-196.
• DEMİRGİL, B. ve TÜRKAY, H. (2017). Türkiye’de Faiz Oranlarını Etkileyen Faktörler: Bir ARDL/Sınır Testi Uygulaması, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19/3, 907-928
• ENDERS, W. (1995), AppliedEconometric Time Series, John Wiley&Sons, Inc., New York.
• ENGLE, R. F. ve GRANGER, C. W. J. (1987). CoIntegration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. Econometrica, 55(2), 251-276.
• GÖÇMEN YAĞCILAR, G. ve KÜÇÜKÇAKAL, Z. (2020). Gelişmekte Olan Ülkelerin CDS Primleri Arasındaki Eş-bütünleşme ve Nedensellik İlişkilerinin Araştırılması, İşletme Araştırmaları Dergisi, Cilt: 12 - Sayı: 3, 2461-2475
• GRANGER, C. W. (1969). Investigating Causal relations by econometric models and cross-spectral methods, Econometrica: Journal of the Econometric Society, 37(3), 424-438
• HOFFMANN, M. ve MACDONALD, R. (2009). Real Exchange Rates and Real Interest Rate Differentials: A Present Value Interpretation, European Economic Review, 53, 952-970.
• JACOBS, M., PELUSO, C.M. ve KARAGÖZOĞLU, A.K. (2010). Measuring Credit Risk: CDS Spreads vs. Credit Ratings. The 2010 FMA Meetings.
• JOHANSEN, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors, Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231-254
• KÜÇÜK, E. ve DERELİ, D.D. (2021). Türkiye’de Faiz Oranı İle Döviz Kuru İ̇lişkisinin Analizi (2003-2020), Journal of Life Economics, Volume / Cilt: 8 , Issue / Sayı: 2
• KARACA, O. (2005). Türkiye’de Faiz Oranı ile Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Faizlerin Düşürülmesi Kurları Yükseltir mi?. Türkiye Ekonomik Kurumu Tartışma Metni, 14, 1-20
• KARTAL, M. T. (2019). Türkiye’de Referans (Gösterge) Faiz Oluşturulması: Türk Lirası Gecelik Referans Faiz Oranı (TLREF) Üzerine Bir İnceleme, Bankacılar Dergisi, Sayı 111.
• MERCAN, M. (2013). Enflasyon ve Nominal Faiz Oranları Arasındaki Uzun Dönem İlişkinin Fisher Hipotezi Çerçevesinde Test Edilmesi: Türkiye Örneği, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(4), 368-384.
• ÖNER, H. (2018). Altın, Petrol, Döviz Kuru, Faiz ve Korku Endeksi Arasındaki İlişki Üzerine Bir Çalışma, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), Yıl: 2018, 10(19), 396-404
• ÖZTÜRK, N. ve DURGUT, D. (2011). Faiz Oranlarının Belirleyicileri: Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 3(1), 117-144.
• ÖZPINAR, Ö., ÖZMAN, H. ve DORU, O. (2018). Kredi Temerrüt Takası (CDS ) ve Kur-Faiz İlişkisi : Türkiye Örneği, Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi-BSPAD, Cilt:2, Sayı:4, 2018, 31-45.
• PAPAİOANNOU, G. (2011). “Economic and Market Factors versus Credit Rating Announcements, on Credit Default Swap Spreads”, International Journal of Economic and Finance, 3(5), 42-48.
• SADEGHZADEH, K. (2019). Borsa Endekslerinin Ülke Risklerine Duyarlılığı: Seçilmiş Ülkeler Üzerine Analizler, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Nisan 2019, Cilt: 33, Sayı: 2
• İnternet Kaynakları:
• https://borsaistanbul.com/tr/sayfa/179/tlref-turk-lirasi-gecelik-referans-faiz-orani
• https://www.vakifbank.com.tr/Default.aspx?pageID=4047
• https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/arastirma-ve-yayinlar/ozel-dosyalar/4528