Turkish Economy in the Spiral of Global Capitalism and the Western Alliance: Economic Policies of Adnan Menderes Governments

Yıl 2023, , 65 - 78, 31.12.2023

Abbas Balcı , Resul Babaoğlu , Özen Söyler

https://doi.org/10.61960/fikriyat.1378684

Öz

In Turkey, the 1950s was a laboratory for the post-war period, in which the structural foundations of political liberalism were laid. An overlooked feature of this period, which is generally described as a competitive multi-party political order, is that it witnessed close economic relations with democratic Western countries. The fact that the Democrat Party period, in which the liberal economic order was tried to be established, turned towards an economic policy that can be called quite exceptional when compared to the single-party period, reflects Turkey's efforts to articulate with the capitalist order in the post-war world. In this study, it has been tried to make a holistic interpretation of the period by examining the economic policies followed by the Menderes governments in the field of economy. Monographic works, press and parliamentary minutes about the period are the main sources of the study.

Anahtar Kelimeler

Adnan Menderes, Democratic Party, Economy, Capitalism, Liberalism

Batı İttifakı ve Küresel Kapitalizm Sarmalında Türk Ekonomisi: Adnan Menderes Hükümetlerinin Ekonomi Politikaları

Öz

Türkiye’de 1950’li yıllar siyasal liberalizmin yapısal temellerinin atıldığı savaş sonrası dönemin bir laboratuvarı mahiyetindedir. Genel itibarıyla çok partili yarışmacı siyasal düzen şeklinde tarif edilen bu dönemin dikkatlerden kaçan bir özelliği de demokratik Batı ülkeleriyle iktisadi alanda kurulan sıkı ilişkilere sahne olmasıdır. Liberal ekonomi düzeninin yerleştirilmeye çalışıldığı Demokrat Parti döneminin tek parti dönemiyle kıyaslandığında oldukça istisnai denilebilecek bir ekonomi politikasına yönelmesi, Türkiye’nin savaş sonrası dünyada kapitalist düzene eklemlenme çabalarını yansıtmaktadır. Bu çalışmada, Menderes hükümetlerinin ekonomi alanında takip ettiği iktisat politikalarının incelenmesi suretiyle döneme ilişkin bütünlüklü yorumlamalara gidilmeye çalışılmıştır. Dönemi konu alan monografik eserler, basın ve meclis zabıtları çalışmanın temel kaynaklarını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Adnan Menderes, Demokrat Parti, Ekonomi, Kapitalizm, Liberalizm

Kaynakça

• Ahmad, F ve Bedia, T. (1976). Türkiye’de çok partili politikanın açıklamalı kronolojisi 1945-1960. Bilgi Yayınevi.
• Ahmad, F. (2010). Demokrasi sürecinde Türkiye, 1945-1980. Hil Yayınları.
• Avrupa Araştırma Enstitüsü (15.04.2013). Wikipedia içinde. http://www2.lse.ac.uk/europeanInstitute/research/ContemporaryTurkishStudies/Paper%20RA.pdf
• Avrupa Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (19.04.2013). Wikipedia içinde. http://www.oecd.org/general/organisationforeuropeaneconomicco-operation.htm.
• Babaoğlu, R. (2017). İngiliz belgelerinde Türkiye’nin demokrasiye geçiş yılları: Demokrat Parti’nin kuruluşu ve 1946 seçimleri. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 371-402.
• Babaoğlu, R. (2019). Seçim yenilgisi ve hizipleşme tartışmalarının gölgesinde Cumhuriyet Halk Partisi XI. kurultayı (26-30 Temmuz 1954). Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi-OPUS, 13/19, 2679-2708.
• Baytal, Y. (2007). Demokrat Parti ekonomi politikaları, 1950-1957. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 40, 545-567.
• Boratav, K. (2012). Türkiye iktisat tarihi, 1908-2009. İmge Yayınevi.
• Boratav. K. (1982). Türkiye’de devletçilik. Savaş Yayınevi.
• Coşar, N. (2005). Demokrat Parti dönemi maliye politikası. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 60/1, 2005, 30-58.
• Demir, Ş. Türk siyasi tarihinde Adnan Menderes. Paraf Yayınları.
• Demirer, M. A. Demokrat Parti’nin yatırımları. Lazer Yayınevi.
• Demokrat Parti tüzük ve programı. (1951). Ankara.
• Erdost, C. (1982). IMF istikrar politikaları ve Türkiye. Savaş Yayınları.
• Eroğlul, C. (2003). Demokrat Parti tarihi ve ideolojisi. İmge Yayınları.
• Ertem, B. (2009). Türkiye- ABD ilişkilerinde Truman doktrini ve Marshall planı. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12/21, 377-397.
• Görgün, T. (2001). Dünya’da ve Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımları İktisadi Kalkınma Vakfı Dergisi, 149, 48–80.
• Güven, S. (1998). 1950’li yıllarda Türk ekonomisi üzerinde Amerikan kalkınma reçeteleri. Ezgi Kitabevi.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2012). Demokrat Parti dönemi toplumsal tartışmaları. Doğu Kitabevi.
• Karwin, R. W. (1948). Türkiye’de karayollarının inkişafı. İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Mecmuası, 1/4.
• Kazagan, G. (2005).Türkiye ekonomisinde krizler, ekonomi politik açısından bir irdeleme. Bilgi Yay.
• Kepenek, Y. (1983). Gelişimi, üretim yapısı ve sorunlarıyla Türkiye ekonomisi. Teori Yayınevi.
• Keyder, Ç. (1993). Türkiye’de devlet ve sınıflar. İletişim Yay.
• Kocabaşoğlu, U. (2000). Türkiye İş Bankası Tarihi. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Lewis, B. (1951). Recent developments in Turkey, İnternational Affairs, 320-331.
• Lewıs, G. (1974). Modern Turkey. Praeger Publishers.
• Nicholls, W. H. Investment in agriculture in underdeveloped countries. the American economic review, 45/2, Papers and Proceedings of the Sixty-Seventh Annual Meeting of the American Economic Association, 58-73.
• Morris, J. A. (1960). Recent problems of economic development in Turkey. Middle East Journal, 14/1, 1-14.
• Oktar, S.ve Arzu V. (2010). Türkiye’de 1950-54 döneminde Demokrat Parti’nin tarım politikası. Marmara Üniversitesi, İ.Ü.İ.B.F. Dergisi, XXVIII/I, 1-22.
• Okyar, O. (1979). Development background of the Turkish economy, 1923- 1973. International Middle East Studies, 10/3, 325-344.
• Osmanbaşoğlu, G.K. (2016). Political economy of the Democrat Party A dual employment of theory and practice. bilig, 76, 245-267.
• Öymen, A. (2005). Öfkeli yıllar. Doğan Kitap.
• Özdurgun, Y. ve Koçlar, B. (2017), Demokrat Parti’nin iktidara gelişinin basına yansımaları. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 4/13, 264-296.
• Reem, A.E. F. (2009). Turkey’s accession to NATO: building a little America. 2nd doctoral dissertation conference of lse contemporary Turkish Studies, London School of Economics.
• Saray, M. (2000). Sovyet tehdidi karşısında Türkiye’nin NATO’ya girişi II. Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın hatıraları ve belgeler. Atatürk Araştırma Merkezi.
• Simpson, D. J. (1965). Development as a process, the Menderes phase in Turkey. Middle East Journal, 19/2, 141- 152.
• Sunay, C. (2004). Türkiye’de kentleşme ve değişen siyasal kültür (1950-1960). [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Şeyhanlıoğlu, H. (2011). Türk siyasal muhafazakârlığının kurumsallaşması ve Demokrat Parti. Kadim Yayınevi.
• T.B.M.M. (1954), Z C, Devre: X. Cilt: 1, Altıncı İnikat.
• T.B.M.M. (1954), Z C, Devre: X, Cilt: 17, İçtima:3.
• Terimler sözlüğü (19.04.2013). Wikipedia içinde. http://www.hazine.org.tr/makaleler/Teknik%20Terimler%20Sozlugu.pdf.
• Tezel, Y. S. (2002). Cumhuriyet döneminin iktisadi kaynakları, 1923-1950. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tokgöz, E. (2011). Türkiye’nin iktisadi gelişme tarihi, (1914-2009). İmaj Yayıncılık.
• Toy, E. (2009). Demokrat Parti döneminde yabancı sermaye ve yatırımlar, 1950-1960. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Yenal, O. (1999). İktisat siyasası üzerine incelemeler. İş Bankası Yayınları.
• Yenal, O. (2013). Cumhuriyet’in iktisat tarihi. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yeşilbursa, B. K. (2005). Economic developments in Turkey during the Democrat Party period (1950-1960). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1/10, 207-239.
• Zarakolu, A. (1954). Yabancı sermayeyi teşvik kanunu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11/1, 590-600.
• Zurcher, E. J. (2010). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İletişim Yayınevi.