1920-1946 Yılları Arasında Siirt Yöresinde Seçilmiş veya Seçilmeye Namzet Mebus Adayları Bağlamında Siyaset

Yıl 2023, , 79 - 100, 31.12.2023

Hikmetullah Sevinç

https://doi.org/10.61960/fikriyat.1391605

Öz

Bu çalışmada Siirt yöresinin Kurucu Meclis döneminden tek partili siyaset anlayışının hâkim olduğu döneme uzanan süreçte seçilmiş veya seçilmeye aday mebus adaylarından hareketle Siirt yöresinin siyasi ve sosyolojik durumu ifade edilmeye çalışılmıştır. Çalışma, genel olarak arşivden ilk defa çıkarılan ve adaylık başvuruları için kullanılmış olan hüsn-ü hâl tercümeleri ışığında sürdürülmeye çalışılmıştır. Bununla beraber 1937-1946 arası döneme ait Siirt gazetesi nüshaları ile yöreyle alakalı diğer kaynaklarından da yararlanılmaya çalışılmıştır. Siirt özelinde siyasal ve sosyolojik atmosfer özetlenecek olunursa, Milli Mücadele Dönemi’nden itibaren ülke genelinde başlayan siyasal ve sosyolojik değişimler Siirt yöresinde de karşılık ve uygulama alanı bulmuşlardır. Elde edilen bilgiler ve belgeler değerlendirilerek tek parti iktidarı döneminde Siirt’in siyasi yapısı açıklanmaya çalışılmış böylece Siirt yöresinin siyasal ve sosyolojik durumu da çalışmaya dâhil edilerek özgün bir çalışma elde edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın yöntemine bakıldığında seçilmeye talip aday adayları ile bu adayların seçim faaliyetleri, yapılan seçimler ile bu seçimlere ait sonuçlar gibi konularda sayısal verilerden de yararlanılarak çıkarımlara ulaşılmaya çalışılmıştır. Arşiv taramaları sonucunda elde edilen bu bilgiler yazılı olarak açıklanmaya çalışılırken aynı zamanda sayısal istatistiklere de yer verilerek, objektif bir biçimde ve bilimsel etik kuralları dâhilinde tablolarla sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tek Parti Dönemi, Siirt Mebus Adayları, Siirt, Cumhuriyet, Siirt Seçimleri

Teşekkür

Bu makale Yüksek Lisans Tezimden üretilmiştir. Danışman hocam Doç. Dr. Resul BABAOĞLUNA katkılarından dolayı teşekkür ederim.

Politics in the Context of Deputy Candidates Elected or Potential to be Elected in the Siirt Region Between 1920 and 1946

Öz

In this study, the political and sociological situation of the Siirt region has been tried to be expressed, based on the parliamentary candidates who were elected or candidate to be elected in the period extending from the Constituent Assembly period to the period when the single-party political approach dominated. The study has been tried to be carried out in the light of good-natured translations, which were generally extracted from the archive for the first time and used for candidacy applications. In addition, an attempt was made to benefit from Siirt newspaper copies from the period between 1937 and 1946 and other sources related to the region. If the political and sociological atmosphere in Siirt is summarized, the political and sociological changes that started throughout the country since the War of Independence have found a response and application area in the Siirt region as well. By evaluating the information and documents obtained, the political structure of Siirt during the single-party government period was tried to be explained, thus an original study was tried to be obtained by including the political and sociological situation of the Siirt region into the study. Considering the method of the study, it was tried to reach inferences by making use of numerical data on issues such as candidates aspiring to be elected, their election activities, the elections held and the results of these elections. While trying to explain this information obtained as a result of archive searches in writing, numerical statistics were also included and it was tried to be presented objectively and in tables within the rules of scientific ethics.

Anahtar Kelimeler

Single party era, Siirt deputy candidates, Siirt, Republic, Siirt elections

Kaynakça

• Akay, S. (2020). Belgelerle siirt'in manevi dinamikleri, alimleri ve eserleri. Siirt Birlik Matbaacılık.
• Altun, A. (2020). 1920-1950 Yılları arasında Siirt milletvekilleri ve faaliyetleri (Tez No. 630385) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Batman Üniversitesi.
• Aslan, B. (2017). Tek parti döneminde Siirt (1923-1950) (Tez No. 454851) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Siirt Üniversitesi.
• Atalay, Ö. (1946). Siirt tarihi. C.H.P. Siirt Halkevi, Çeltüt Matbaası.
• Ateş, N. Y. (1998). Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. Der Yayınları.
• Babaoğlu, R. ve Olgun, S. (2020). Siirt mebusu Mahmut Bey (Soydan). Doğu Kitabevi.
• BCA.490-1-0-0/76,505-10, (1) (76,505-10). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1310-1, (16, 17) (319,1310-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1310-1, (30,31) (319,1310-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1310-1 (319,1310-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1311-1, (23) (319,1311-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1311-1, (27) (319,1311-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1311-1, (40, 42, 43). (319,1311-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1312-1, (3) (319,1312-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1312-1, (5) (319,1312-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1312-1, (7) (319,1312-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1312-1, (28) (319,1312-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (3) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (4) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (5) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (6) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (16,17) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (22) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (24) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (26,27) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (28, 31, 35, 36) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (32) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (33) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• BCA.490-1-0-0/319,1313-1, (37, 38, 39) (319,1313-1). (t.y.). 490-1-0-0.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) (76,502-3). (t.y.). 30-10-0-0.
• Coşkun, Y. (2021). Ulusal basında Siirt ili: Cumhuriyet Gazetesi örneği (1930-1960). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 52, 11-32.
• Çelik, A. (2019). Tanzimattan Cumhuriyete Siirt (1. baskı). Emin Ofset Matbaacılık.
• Davison, R. H. (2022). Osmanlı İmparatorluğu’nda reform 1856-1876 (C. 1). Dergah Yayınları.
• Demir, Ş. (2015). Tek parti döneminde Siirt’te Cumhuriyet bayramı kutlamaları. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 38-48.
• Demir, Ş. (2016). Cumhuriyet döneminde siirt. Düzey Yayınevi.
• Demirel, A. (2010). İlk meclis’in vekilleri: Millî mücadele döneminde seçimler (1. baskı). İletişim.
• Güneş, İ. (1997). Türk parlamento tarihi: Meşrutiyete geçiş süreci. TBMM Basımevi Müdürlüğü.
• Kılıççıoğlu, C. (1992). Her yönüyle Siirt: Tarihçe, örf ve adetler, mahalli bayramlar, yemekler, atasözleri, familya lakapları. C. Kılıççıoğlu.
• Koçi, Ö. F. (2019). Siirt vilayetinde sosyal, siyasal ve kültürel faaliyetler(1931-1956) (Tez No. 567671) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bitlis Eren Üniversitesi.
• Kucak, Ö. (2016). Sicill-i ahvâl defterlerine göre Siirt doğumlu gayr-i müslim memurlar (1879-1909). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(47), 260-268.
• Mücadele Gazetesi. (t.y.). Mücadele Gazetesi. Geliş tarihi 13 Temmuz 2023, gönderen https://www.mucadelegazetesi.com/Milletvekilleri.htm
• Obuz, Ö. (2017a). Millî mücadeleye şark’tan bir destek: Siirt örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2017(27), 264-276. https://doi.org/10.5505/pausbed.2017.67689
• Obuz, Ö. (2017b). Siirt’in Cumhuriyet serüveni (1923-1950): Gelenek, modernite, kimlik. Akıl Fikir Yayınları.
• Olgun, S. (2017a). Beşar ve cemil çeto kardeşlerin garzan bölgesindeki eşkıyalık faaliyetleri. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 16(31), 33-56.
• Ortaylı, İ. (2013). İmparatorluğun en uzun yüzyılı (36. baskı). Timaş Yayınları.
• Seçkin, B. S. (2006). Başlangıçtan günümüze, Siirt tarihi (2. baskı). Siirtler Dernği.
• Siirt gazetesi. (1939, Mart 4).
• Siirt gazetesi. (1941, Temmuz 1).
• Siirt gazetesi. (1943, Temmuz 3).
• Siirt gazetesi. (1943, Ekim 16).
• Siirt gazetesi. (1943, Aralık 23).
• Siirt gazetesi. (1946, Kasım 30).
• Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (Seta). ( 2023, 12 Aralık).
• https://www.setav.org/secimlerin-ardindan-yeni-meclis-toplumu-ne-kadar-yanisitiyor/
• Tektaş, N. (2004). Osmanli. Çati.
• Uyar, H. (2012). Tek parti dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi. Boyut Yayıncılık.
• Yılmaz, N. (2019). Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisinde Siirt Milletvekilleri ve Meclis Faaliyetleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Batman Üniversitesi.
• Zeydin, M., & Yıldız, H. (2006, Eylül 19). 19. Yüzyıldan Günümüze Siirt İlinin İdari ve Demografik Yapısında Meydana Gelen Değişimler. Uluslararası Siirt Sempozyumu, Siirt.