EPİFANİ KAVRAMI VE EDEBÎ ESERLERDE EPİFANİ

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 162 - 182, 15.12.2021

Seher İlaslan

Öz

Henüz Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde yer almamış epifani kelimesinin kökeni, Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde belirme, görünme, gözükme, ortaya çıkma, oluşma, belirti anlamlarına gelen “tezahür” kelimesinin, Yunancadaki karşılığı olan “epiphaneia”ye dayanır. Hristiyan terminolojisinde yeni doğmuş İsa’nın üç müneccim olarak da adlandırılan üç krala gösterilmesi ile dünyayı aydınlatacak kişinin varlığının onaylanması olayına işaret ederek ilahi veya yüce bir varlığın görünmesi manasında kullanılan bu kelime, Hristiyan terminolojisi dışında ise insan hayatının dönüm noktaları, ilham anları, manevi aydınlanma anı gibi daha genel anlamlarda kullanılmıştır. Önemli bir konunun ortaya çıktığı olay, insan hayatının akışında ani bir değişikliğe yol açan farkındalık anı, bu farkındalık anında ortaya çıkan durumun anlamını veya özünü aniden kavrama, ilahi olsun olmasın beklenmedik bir şekilde tezahür eden manevi bir fikir aydınlanmasının birey üzerinde bıraktığı tesir gibi anlamlar da kazanmış olan bu kavram, yaygın biçimiyle ise aniden bir şeyin özünü anlama veya anlamını bulma duygusu manasında kullanılmıştır. Epifani kavramı üzerine yazılmış eser ve yapılmış çalışma sayısının azlığı nedeni ile akademik ortamlar da dahil olmak üzere yabancısı olunan bu kavramın tanınmasına ve anlaşılmasına katkı sunmak üzere bu çalışmanın ilk adımında epifani kavramı üzerine kaleme alınmış iki kitaptan (İsmail Öğretir - Edebiyatta Epifan, Elise Ballard - Epifani: Hayat Değiştiren Anlar) hareketle kavramın kuramsal izahı yapılacak, ikinci adımında ise edebî eserler üzerinde tespit edilen epifanik anlar paylaşılarak ele alınan konu edebî eserlerdeki bu olay ve durum örnekleri üzerinden somutlaştırılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Epifani, Kuramsal Bağlamda Epifani, Edebî Eserlerde Epifani

THE CONCEPT OF EPIPHANY AND EPIPHANY IN LITERARY WORKS

Öz

The origin of the word, epiphany, which has not been covered by the dictionary of the Turkish Language Association yet, is based on the word “manifestation”, which is defined as the identification, manifestation, appearance, emergence, formation, and indication with the Greek equivalent “epiphaneia”. In the Christian terminology, this word was used in the meaning of the appearance of a divine or supreme being by indicating the event of confirming the existence of the person who will enlighten the world with the event of showing the newborn Jesus to three kings, also called three wise men, while this word was used in more generals meanings outside of the Christian terminology such as turning points of human life, moments of inspiration, and moments of spiritual enlightenment. This concept, which also gained meanings such as the emergence of an important issue, the moment of awareness that causes a sudden change in the flow of human life, a sudden understanding of the meaning or the essence of the situation that emerged at this moment of awareness, the effect of spiritual, intellectual enlightenment that manifests unexpectedly on the individual, regardless of being divine, is commonly used in the meaning of suddenly understanding the essence of something or finding its meaning. Due to the lack of works and studies written on the concept of epiphany including academic environments, to contribute to the recognition and understanding of this subject in the first step of this study, the concept, epiphany, will be explained theoretically, based on two books written on the concept of epiphany (İsmail Öğretir – Epiphany in Literature, Elise Ballard – Epiphany: True Stories of Sudden Insight to Inspire, Encourage and Transform) while in the second step, the subject will be concretized through the examples of epiphany events and situations by sharing epiphany moments determined in literary works.

Anahtar Kelimeler

Epiphany, Epiphany in Theoretical Context, Epiphany in Literary Works

Kaynakça

• Anonim (2007). Binbir Gece Masalları, haz. Nermin Öztürk, İstanbul: İndeks Kitabevi Yayın Dağıtım.
• Anonim (2020). Gılgamış Destanı, çev. Sait Maden, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Abasıyanık, Sait Faik (2020a). Seçme Hikâyeler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Abasıyanık, Sait Faik (2020b). Son Kuşlar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ağaoğlu, Adalet (2014). Hayır… Dar Zamanlar III, İstanbul: Everest Yayınları.
• Atay, Oğuz (2008). Tutunamayanlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atay, Oğuz (2012). Tehlikeli Oyunlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atay, Oğuz (2016). Korkuyu Beklerken, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atay, Oğuz (2017a). Eylembilim, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atay, Oğuz (2017b). Oyunlarla Yaşayanlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atılgan, Yusuf (2017a), Anayurt Oteli, İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Atılgan, Yusuf (2017b), Aylak Adam, İstanbul: Can Sanat Yayınları. Aytmatov, C (2013). İlk Öğretmen, Ankara: Elips Kitap