Adilcevaz Ağzında Geçen Deyimler ve Kalıp Sözler

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 11, 30.06.2024

Veysi Sevinçli

https://doi.org/10.61960/fikriyat.1504478

Öz

Deyimler, yapısında sesler, bu seslerin oluşturduğu kelimelerden meydana gelen kelime gruplarıdır. Her türlü ifadenin süsü sayılan bu gruplar, Türk dilinin de en önemli kelime grupları arasında yer alır. Yazılı ve sözlü ifadelerde gerçek anlamının yanında genellikle mecazî anlamda kullanılan ve en az iki kelime ve zaman zaman da cümlelerden oluşan söz gruplarından biridir. Duygu, düşünce ve arzular doğrudan doğruya anlatılamadıkları zamanda başvurulan yol ve yöntemdir. Şair ve yazarlar roman, hikâye ve özellikle şiirlere bu söz gruplarına müracaat edilir. Şiirlerdeki anlatımlar çoğunlukla mecazîdir. Burada en önemli amaç, şair ve yazarın niyetini, söylemek istediklerini topluma vermek istediği mesajı okuyucunun yorumuna bırakmak, biraz da daha sonra doğacak sakıncalı durumlardan kendini garanti altına almaktır. Kalıp sözler de deyimler gibi toplumların kültürünü yansıtmanın yanında onun inançlarına, gelenek ve göreneklerine ve aynı zamanda insanî ilişkilerine de ışık tutar. Bu çalışmada Adilcevaz ağzında geçen deyim ve kalıp sözler ele alınmıştır. Deyim ve kalıp sözlerin önce orijinal kullanımı verilip ardından örnekleriyle birlikte açıklamaları yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Adilcevaz, Ağız, Kültür, Deyim, Kalıp söz.

Kaynakça

• Akkuş, M. (2020). Atasözleri ve deyimler üzerine incelemeler. Akçağ Yayınları.
• Buran, A. (1997). Keban, Baskil ve ağın yöresi ağızları. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Develioğlu, F. (1970). Osmanlıca Türkçe ansiklopedik lügat. Aydın Kitabevi.
• Dilçin, C. (1983). Yeni tarama sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Doğan T. (2020). Urmiye ağzı ses ve şekil bilgisi (güney azerbaycan). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ensari, B. (2021). Ahlat dil ve kültür. Has Baskı Sanatları.
• Ercilasun, A. B. (2020). Kars ili ağızları. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergin, M. (2011). Türk dil bilgisi. Bayrak Basım/ Yayım/ Tanıtım.
• Ertekinoğlu, S. (2017). Ahlat ağzı söz varlığı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eten, M. (1994). Diyarbakır ağzı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gönen, M. E. (2003). Van Gölü kuzey havzası ağızları. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Diyarbakır Üniversitesi.
• Gülsevin, G. (2017). XVII. yüzyıl Batı Rumeli Türkçesi ağızları. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülsevin, G. (2002). Uşak ili ağızları. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karahan, L. (2020). Atasözleri ve deyimler üzerine incelemeler. Akçağ yayınları.
• Özkan, M. ve Sevinçli, V. (2015). Türkiye Türkçesi söz dizimi. Akademik Kitaplar.
• Parlatır, İ. (2009). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Yargı Yayınevi.
• Sevinçli, V. (2020). Atasözleri ve deyimler üzerine incelemeler. Akçağ yayınları.
• Tietze, A. (2009). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı, Cilt: I (A-E). Simurg Yayınları.
• Tietze, A. (2009). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı. Simurg Yayınları.
• Türk dil Kurumu, (1996), İmlâ kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu, (1963-1980). Derleme sözlüğü (I-XI). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu, (1988). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu; Tarama Sözlüğü, Cilt I-VII, Ankara (1963-1977).